Het International Gipsy Festival in Tilburg beleefde dit jaar zijn twintigste editie in iets afgeslankte vorm, maar met nog steeds voldoende uitstraling om mee te tellen als ijkpunt in de ontwikkeling van de muziek van Sinti en Roma en anderen die deze muziek als uitgangspunt nemen van hun werk. Traditie en vernieuwing waren beide weer goed vertegenwoordigd.
door JACE van de Ven beeld Joep Eijkens
Maar er is meer, het festival is niet zomaar een muziekfestival waarop Nederlandse vrouwen zich in kleurrijke kleding even een dansende nomade mogen wanen of waarop The Basily Family rockfanaten laat horen hoe fraai ze een nummer van The Rolling Stones in hun muziek kunnen verweven. Het International Gipsy Festival is telkenmale ook een maatschappelijk statement. Het duidelijkst bleek dat een paar jaar geleden toen Roger Moreno Rathgeb dankzij het festival zijn Requiem voor Auschwitz kon voltooien, waarna het over heel Europa door een orkest van Sinti en Roma werd uitgevoerd.
Het Requiem herdacht alle slachtoffers van de vernietigingskampen in de oorlog, niet alleen Sinti en Roma, ook Joden, homo’s en anderen. En dat terwijl het leed van Sinti en Roma tijdens de oorlog lang verzwegen is en zelfs ontkend. Maar niet alleen door zo’n internationaal in het oog springend item als het Requiem voor Auschwitz, ook door een al jaren bestaand sociaal randprogramma onderscheidt het Gipsy Festival zich. Fototentoonstellingen, lezingen en speciale schoollessen bijvoorbeeld.
De oprichter van het festival, de helaas vorig jaar te vroeg overleden Albert Siebelink, deed in zijn jeugd vrijwilligerswerk op het woonwagenkamp in Bergen op Zoom en kwam zo in de ban van de cultuur van Sinti en Roma. Maar hij zag ook de achterstelling van deze volkeren zonder land. Achterstelling die in landen als Spanje, Italië, Frankrijk en veel Oost-Europese landen nog dagelijkse schrijnende praktijk is. Trouwens ook in Nederland… Maar gelukkig hebben wij hier Lala Weiss, dochter van verzetsheld Hannes Weiss. Jarenlang spande zij zich via de Landelijke Sinti- en Roma Organisatie in om op zijn minst áándacht te krijgen voor dat deel van de Nederlandse bevolking dat zij vertegenwoordigde. Alles wat ze wilde was een gelijkwaardige behandeling, niet meer en niet minder, want net als haar vader die na de oorlog kinderen van NSB-ers de hand reikte, is zij niet rancuneus, maar je kunt niet om haar heen.
Vele edities lang was Lala ook het gezicht van het Gipsy Festival. Zij zat niet alleen mede in de organisatie, maar presenteerde de optredende groepen ook en vertegenwoordigde daarmee letterlijk de stem van Sinti en Roma. Het festival is niet iets wat van buitenaf aan Sinti en Roma wordt opgelegd. Het is op de eerste plaats van hen zelf en andere Nederlanders kunnen mee komen feesten om aan te geven dat we samen in één land leven waar voor iedereen plaats hoort te zijn.
Dit jaar heeft Lala Weiss de microfoon op het festival doorgegeven aan haar mooie dochters Heidi en Maira. Moge dat betekenen dat het evenement een nieuwe fase is ingegaan waarop nieuwe generaties aangesproken worden door een muzikale boodschap van verdraagzaamheid en solidariteit. En dat het Internationaal Gipsy Festival naast opwindende muziek een aansprekend sociaal randprogramma in ere blijft houden. Jammer genoeg is dat nog steeds nodig.
© Brabant Cultureel – juni 2016