Museum ’t Oude Slot in Veldhoven bezit een grote collectie volksprenten van de zeventiende tot begin twintigste eeuw, enkele jaren geleden aangekocht door de gemeente. Zestien hedendaagse Brabantse kunstenaars uit verschillende disciplines lieten zich op uitnodiging inspireren door deze oude prenten. Dat leverde een gevarieerde expositie op.
door Irma van Bommel
Kunstenaars die de liefde voor oude prenten delen, hebben zich verenigd in de kunstsociëteit In den Witten Handschoen. Een pamflet in de expositie geeft tekst en uitleg: ‘De sociëteit is pas 2 maanden jong, toch beschikt zij over een rijke historie. Kunst en oud papier is wat hen bindt. In den Witten Handschoen resideert in Museum ’t Oude Slot te Veldhoven. Rondom de rijke historische collectie volksprenten en aanverwante duimelarij. De sociëteit heeft als doel zich op eigen wijze en hedendaags te verhouden tot de historische collectie, deze te ontsluiten en tegelijkertijd een serieus podium te worden voor moderne hedendaagse beeldende kunst.’
Blik in expositieruimte van Museum ’t Oude Slot tijdens expositie ‘Over volksprenten en actuele beeldtaal’. Foto Melvin van Liebergen
Bedremmeld
Op het pamflet, dat als aankondiging van de expositie fungeerde, zijn de vage contouren herkenbaar van een portret van Frank van Oortmerssen, interim-directeur van het museum. Daarbij staat de tekst: ‘Directeur Frank van Oo is ietwat bedremmeld maar enthousiast, het spettert en spattert in het museum. Anders … hartverwarmend. Straks nemen ze het museum nog over… of ze gaan met de collectie aan de haal…’
Het pamflet, gemaakt door beeldend kunstenaar Jan Dams en via de oude stenciltechniek gedrukt, geeft tevens aan welke richting Museum ’t Oude Slot op wil. Frank van Oortmerssen, sinds eind september interim-directeur, licht toe dat het museum de focus wil leggen op de grote collectie volksprenten en deze wil tonen in relatie met werk van hedendaagse beeldend kunstenaars. Volgens Van Oortmerssen gaat het hier om een belangrijke collectie. Het museum zit dan ook in een landelijk overleg over volksprenten, samen met onder andere het Openluchtmuseum in Arnhem, Museum Meermanno (het museum van het boek) in Den Haag, de Bijzondere Collecties van zowel de Universiteit van Amsterdam als van Universiteit Leiden, Koninklijke Bibliotheek en Atlas van Stolk.
Grafisch werk van Stijn Peeters (links) naast oude volksprenten. Foto Melvin van Liebergen
Toevallig was Jan Dams al een expositie aan het voorbereiden met de collectie volksprenten als basis. Hij is sinds een aantal jaren als bevlogen vrijwilliger en adviseur bij het museum betrokken en was daarvoor gevraagd toen vorig jaar directeur Annette Redegeld vertrok. Dams zocht contact met Stijn Peeters en samen benaderden zij een aantal in Brabant wonende beeldend kunstenaars, werkzaam in diverse disciplines, maar met een eigen, actuele beeldtaal. De kunstenaars kwamen bijeen en verdiepten zich in de collectie volksprenten. Enkelen maakten nieuw werk geïnspireerd op deze prenten, anderen tonen bestaand werk dat past bij de oude prenten.
Vermaak
Vroege volksprenten brachten aanvankelijk het dagelijks leven en historie in beeld, de negentiende-eeuwse exemplaren dienden ter lering en vermaak. Tekeningen werden voorzien van een verklarende tekst en gepresenteerd als een stripverhaal. Toch zijn het niet alleen volksprenten die hier worden getoond. Ook ander drukwerk is te zien. Volksprenten werden als houtsneden vervaardigd. Het ander grafische werk toont andere druktechnieken. “Het is een verademing om nu niet langer beperkt te zijn tot de lithografie”, zegt Van Oortmerssen, die jarenlang directeur was van het Steendrukmuseum in Valkenswaard.
Werken uit de serie ‘De wandelende Jood’ van Stef Fridael. Foto Melvin van Liebergen
Voor de expositie zijn kunstenaars gekozen met een eigen, krachtige beeldtaal. Zij haalden verschillende aspecten uit de volksprent naar voren, zoals de uiterlijke verschijningsvorm, het verhalende aspect of de humor. Zo toont Stijn Peeters met een compilatie van zijn werk in klein formaat en door het beperkte kleurgebruik (rood, blauw en geel) een overeenkomst met het uiterlijk van de ingekleurde volksprenten. “De volksprenten werden destijds na het drukken ook wel met de hand ingekleurd. Dit gebeurde in Nederland vrij slordig”, licht Van Oortmerssem toe. “Vaak volstond men met het plaatsen van duimafdrukken. Met enige afschuw noemden de Belgen deze Nederlandse manier van inkleuren ‘duimelarij’ en de Franstaligen ‘colorier à la manière Hollandaise’.”
Merlijne Marell maakte prachtige, eigentijdse prenten die erg poëtisch zijn. Deze zijn verhalend, net als het meer realistische werk van Marthe Zink, echter zonder een duidelijk verhaal te vertellen. Een titel of tekst moet uitleg geven. Ook het getoonde werk van Margriet Thissen is verhalend. Zo te zien gaat het over het moederschap. Oude prenten die verhalen over Maria Magdalena en het leven van de heilige Genoveva en haar kind zijn associatief naast het werk van Thissen geplaatst.
Grafische werk van Margriet Thissen. Foto Melvin van Liebergen
Gedoemd
Stef Fridael heeft zich laten inspireren door het verhaal van ‘De wandelende Jood’ dat gaat over een man die gedoemd is tot de Dag des Oordeels rusteloos over de wereld te zwerven. Fridael transponeerde dit verhaal voor zijn schilderijen naar het heden door de man te laten opduiken op locaties in Parijs, Barcelona en Londen waar recentelijk uit naam van IS aanslagen zijn gepleegd.
De Kermisprent, een zeefdruk door Jeroen de Leijer en Steppie Lloyd Trumpstein (Stephan de Weert) lijkt qua beeldverhaal nog het meest op de oude volksprenten, ook door het archaïsche taalgebruik en de historisch uitziende figuren. Maar schijn bedriegt; de platte humor is onmiskenbaar hedendaags. De kunstenaars hebben hier op meesterlijke wijze een nieuwe interpretatie gegeven van de oude humoristische volksprent.
Deze expositie met een eerste selectie van actuele beeldtaal uit de regio maakt nieuwsgierig naar de tweede selectie die aansluitend wordt getoond.
Poëtisch grafisch werk van Merlijne Marell. Foto Melvin van Liebergen
Boven:’Kermisprent’ van Jeroen de Leijer en Steppie Lloyd Trumpstein (links) naast oude volksprenten. Foto Melvin van Liebergen.
‘Over volksprenten en actuele beeldtaal’, t/m 27 mei 2018 te zien in Museum ’t Oude Slot in Veldhoven.
Tot en met 11 maart 2018 werk van Inez Odijk, Vincent Bijleveld, Marjolein Schalk, Jeroen de Leijer, Kees de Kort, Stef Fridael, Margriet Thissen, Sabine de Graaf, Lea Theunissen, Lotte van Lieshout, Stijn Peeters, Jan Dams, Marthe Zink, Stephan de Weert, Merlijne Marell, Nina van de Ven.
Daarna van 14 maart t/m 27 mei toont een nieuwe groep kunstenaars werk geïnspireerd
op de oude volksprenten.
(c) Brabant Cultureel