Oude en tevens glorieuze tijden lijken te gaan herleven, nu er een Zuid Nederlands Workshop Orkest in oprichting is. Initiatiefnemers zijn de jazzmusici Jeroen Doomernik en Paul van Kemenade. Zij namen het in de jaren tachtig zo roemruchte Brabants Leerorkest als uitgangspunt voor een nieuw initiatief dat zich gaat richten op jongeren tussen de vijftien en vijfentwintig jaar.
door Rinus van der Heijden
Paul van Kemenade liep al een aantal jaren rond met het idee een vervolg te geven aan ‘zijn’ Brabants Leerorkest (BLO), dat hij in 1980 startte en waarmee hij ruim vier jaar lang workshops inrichtte. Uiterst succesvol, want “een groot deel van toen is goed terecht gekomen in een bloeiende muziekpraktijk”, zeggen Van Kemenade en Doomernik. De laatste maakte ook deel uit van het BLO, evenals musici als Eric Vloeimans, Pieter Bast, Paul de Leest, Erwin van der Does en Jack Maas. “Maar dat was toen, we gaan nu beginnen aan het Zuid Nederlands Workshop Orkest (ZNWO)”, zegt Jeroen Doomernik. “In ’s-Hertogenbosch bijvoorbeeld zijn ontzettend veel jonge musici die graag willen leren. Ik leid al vijfentwintig jaar de Stichting Jazzwerkplaats, een van de grootste workshopstichtingen van het land. Met het ZNWO willen we jongeren bereiken tussen de vijftien en vijfentwintig jaar, precies zoals vroeger bij het BLO. We mikken daarbij niet specifiek op talentvolle musici, maar veel meer op hen die iets te vertellen hebben op hun instrument. Die eigengereid zijn en een eigen invulling geven aan de muziek.”
De initiatiefnemers van het Zuid Nederlands Workshop Orkest verbergen zich achter een ouderwetse platenhoes. Foto Gemma van der Heyden
Tijden veranderen, weten Van Kemenade en Doomernik maar al te goed. “Iedere aankomende musicus is tegenwoordig prima onderlegd, internet is daar een geweldige hulp bij. Jongeren communiceren zo rap met muziek. Wij moesten het doen met plaatjes beluisteren, nu gaat het van ‘bats’, hebben ze meteen muziek. Op dit moment is er een explosie aan jonge musici. Velen daarvan willen leren en dat kan het best via workshops. Jazz is bij hen springlevend, nu het publiek nog. Je kunt het publiek niet kwalijk nemen dat het niet op de hoogte is van jazz. De discipline jazz werd niet gehoord of gezien en daarmee kweek je geen nieuw publiek. Voor muziekonderwijs is al vele jaren geen geld meer. Daarmee is vrijwel alles kapot gemaakt en een verloren generatie gekweekt. Nu er weer geld is toegezegd voor educatie, kan er worden opgebouwd, maar dat gaat twintig jaar duren. Workshops hebben de toekomst. Docenten en leerlingen komen elkaar daar weer tegen. Zo vullen workshops een gat in de markt op.”
Muziekcultuur
Van Kemenade wijst in dit verband op zijn vele concertreizen, onder meer naar China en Rusland. “Daar bestaat het publiek voor de helft uit jongeren”, zegt hij. “Onze muziek is daar veel meer onderdeel van de bestaande cultuur. Waarom daar wel en hier niet?” En Doomernik: “Hier bestaat de muziekcultuur voor jongeren uit Giel Beelen. Toen Paul begon met het BLO, was er niks. Nu is het weer zo. Wij zorgen voor een invulling van alles wat er ooit was en door de politiek naar de klote is geholpen. Brabant was ooit een bolwerk op het gebied van jazz en geïmproviseerde muziek. Denk aan Wilhelmina in Eindhoven, de Kaketoe in Vught en Paradox in Tilburg. De eerste twee podia zijn er al niet meer. Toch is wat daaruit is voortgekomen nog steeds voelbaar. Wij hopen met het ZNWO op een nieuw begin.”
Jeroen Doomernik (links) en Paul van Kemenade: ‘Jonge musici een kans geven’. Foto Gemma van der Heyden
“We willen de groep waarmee we gaan starten podiumervaring laten opdoen”, verklaart Van Kemenade. “Als ik met mijn oude kwintet ergens speelde, dan was het Brabants Leer Orkest daar ook bij. En zo moet het straks ook zijn: als je met je eigen groep speelt, dat daar het Zuid Nederlands Workshop Orkest bij aansluit. Bij ons kunnen leerlingen dingen uitproberen, zaken móeten bij ons fout gaan. Dat is in tegenstelling tot de officiële podia, die gebukt gaan onder subsidiedruk en waar alleen maar scoren telt. Jonge musici krijgen daar geen kans, alles moet productie-áf zijn. In het ZNWO leren ze op hun bek te gaan. Wij springen in op wat er niet is.” De start wordt gemaakt in Noord-Brabant, maar Limburg en Zeeland staan op het verlanglijstje. “De titel is niet voor niets Zuid Nederlands Workshop Orkest.”
Vlaggenschip
Het Zuid Nederlands Workshop Orkest moet in de ogen van Doomernik en Van Kemenade een nieuw vlaggenschip worden in het Zuid-Nederlandse muzieklandschap. “Het doet er niet toe of leerlingen ontzettend goed kunnen spelen. Ze moeten wel muziektheoretisch onderlegd zijn en hun instrument goed beheersen. Ze moeten het niet erg vinden op hun bek te gaan en risico’s te nemen. We zoeken naar musici die iets van zichzelf hebben. Ze hoeven nog geen eigen geluid te hebben, daar kunnen wij wel aan kneden.” En geruststellend: “Als iemand denkt dat hij er nog niet aan toe is in te schrijven voor het ZNWO moet hij of zij weten dat we niet aan afkraken doen”, zeggen de twee stellig.
Jeroen Doomernik (links) en Paul van Kemenade, oude rotten in het vak. Foto Gemma van der Heyden
De eerste werving voor het ZNWO vindt plaats op zaterdag 16 december 2017 in Paradox in Tilburg. “Daarna zien we wel verder. We doen een oproep voor deelnemers aan iedereen: docenten, leiders van fanfares, drumleraren, noem maar op. Het mag vooral geen prestigekwestie worden, nee zeg! Het ZNWO heeft een eigen stem, het mag niet afschrikken, iedereen is welkom. Waarbij we aantekenen dat het niet om een beginnersworkshop gaat, we zijn geen uitlegcafé. De muziek die wordt gespeeld komt vooral van ons beiden. We hebben echter ook Brabantse componisten uitgenodigd. Een ervan is Jesse Passenier. Ons uitgangspunt is jazz van nu in de volledige breedte. We zijn niet gebonden aan restricties, we laten de leerlingen het hele palet gebruiken, zonder dat ze er iets van af weten.”
De repetities van het ZNWO beginnen in januari 2018, om de week op maandagavond in Paradox. “Het gaat vooral ook om ontmoeten, niet om een meester-gezelverhaal. Wij staan beiden voor het orkest; twee leiders is uniek. De uitdaging voor de leerlingen is om te willen optreden. Vaak wordt iemand juist daarom musicus. Het eerste optreden van het orkest is al geboekt, tijdens het festival Stranger Than Paranoia 2018. Maar optredens op het Jazzwerkplaatspodium van Jazz in Duketown en November Music zijn ook mogelijk.”
Geïnteresseerden in de selectiedag voor het Zuid Nederlands Workshop Orkest op zaterdag 16 december 2017 kunnen een mail sturen met opgave van naam, leeftijd en instrument naar quintet@paulvankemenade.nl, met een cc naar info@jeroendoomernik.nl
Dit is een licht gewijzigde versie van een artikel dat eerder verscheen op jazznu.com
© Brabant Cultureel 2017