Het Zuidelijk Toneel (HZT) zet met ‘Lampenmakers’ het wel en wee van Philips in de schijnwerpers. ‘Lampenmakers’ belicht de opkomst en de reeks aan veranderingen: van het oude vertrouwde bedrijf in Eindhoven dat zelfs scholing en vrije tijd regelde, naar het onzekere onbekende van een beursgenoteerd bedrijf.
door Joke Knoop
Uiteraard speelt het nieuwe stuk van Het Zuidelijk Toneel over Philips exclusief in Eindhoven. En het spreekt voor zich dat de Philipszaal van het Parktheater het theatrale podium is van Lampenmakers. De theaterzaal is de komende weken omgebouwd tot een feestzaal. Het personeel aan lange tafels drinkt en klinkt op de gaande en komende man, op de oude successen en op de toekomst. Er zijn mooie woorden voor de vertrekkende president-directeur. Met hem komt een einde aan het vertrouwde Philips, waar weliswaar flink in is gesneden, maar waar het familiegevoel en briljante breinen de toon aangeven. De nieuwe man staat te trappelen om Philips te veranderen en door de nieuwe tijd te loodsen.
Van links naar rechts Peter Vandemeulebroecke, Judith Sleddens, Sarah Jonker, Bart Klever en Tijn Docter. Foto Phile Deprez
De breuklijn tussen nostalgie en nieuwe zakelijkheid is terug te zien in de vormgeving van Lampenmakers. Het eerste deel is een gezellig feest met een lofzang op Philips en de knappe koppen. Het tweede deel belooft grimmiger te zijn met de intrede van de nieuwe man die het roer zal omgooien. Veranderen gaat niet zonder slag of stoot; de werknemers en de aandeelhouders houden de adem in. Want achter de schermen is niets zoals het lijkt.
Bart Klever speelt de oudere generatie Philips. Foto Gemma van der Heyden
Technocraat
Acteur Bart Klever (1956) belichaamt de gaande generatie van Philips. In zijn rol komt de oude garde samen: een compilatie van de mannen Frits en Anton Philips, Cor Boonstra en Jan Timmer. Tijn Docter (1972) speelt de opvolger. “Ik sta als de nieuwe directeur voor alles wat nieuw is”, aldus Docter. “De nieuwe man is progressief, pragmatisch. Hij heeft minder empathie voor de mensen en de heilige huisjes. Hij is rationeel en systematisch. Bart Klever staat voor de traditie: vol respect voor de uitvindingen van de knappe koppen van Philips. Hij heeft oog voor de mensen in zijn bedrijf. Tegelijkertijd is hij de probleemoplosser, de saneerder. Voor hem is de fascinatie voor techniek bepalend. De nieuwe directeur is vooral een manager, een technocraat. Ik maak beslissingen begrijpelijk. De nieuwe man heeft minder of geen emotionele binding met Philips. Dat rationele past wel bij mij. Bovendien is het bedrijfsleven een dankbaar onderwerp.”
Tijn Docter speelt de opvolger, progressief, pragmatisch. Foto Gemma van der Heyden
Tijn Docter had tot voor kort evenmin binding met Philips of Eindhoven. “Ik heb nooit geweten dat PSV met Philips te maken heeft!” Ter voorbereiding heeft hij de biografie over Anton Philips gelezen, en het boek Kortsluiting van Marcel Metze over hoe Philips zijn talenten verspilde. Hij is in het Philips Museum geweest en ontdekte de inventiviteit van het bedrijf. “Er is hier zo veel uitgevonden. De cd is een echte Philips uitvinding, de cd-i als voorloper van de dvd. Veel producten waren hun tijd vooruit, terwijl ze nu achterhaald zijn.”
Drieluik
Lampenmakers is het slotstuk van een trilogie over de macht in Eindhoven. De in 2015 overleden artistiek directeur van HZT Matthijs Rümke gaf theatermaker/toneelschrijver Marcel Osterop (1979) de opdracht om de machten in de stad te doorgronden. Osterop, geboren en getogen in Eindhoven, maakte drie voorstellingen: Waterdragers (2014) over de gemeente, Waakhonden (2015) over het Eindhovens Dagblad en nu Lampenmakers, hoe Philips kwam, made things better en alles veranderde.
Tijn Docter in de Philipszaal van Parktheater Eindhoven. Foto Phile Deprez
Osterop: “Het is een drieluik van de gesloten werelden van macht. Ik ben daar geweest waar een ander mens niet komt. Ik zat vier maanden tussen de ambtenaren en dat was top. In het gemeentehuis wordt keihard gewerkt. Het is een praatcultuur. Ik zat in mijn eigen soap. Voor Waakhonden heb ik meegelopen bij het Eindhovens Dagblad. Dat was saai! Bij de krant heerst een individuele schrijfcultuur. Meelopen bij Philips? Dat heb ik niet eens geprobeerd, dat is zo’n gesloten bedrijfscultuur. Bovendien maak je dan een snippertje mee, terwijl ik het hele verhaal wilde.”
“Ik heb me gericht op de transformatie van een multinational naar een veranderende tijd. Gepensioneerden zeggen dat alles vroeger beter was. Voor ons is interessant wat de rode draad is. Is dat globalisering? Wat kun je als bedrijf met zoveel technische genieën betekenen voor de mens? De fascinatie voor het technische. Er werken uitvinders!”
Toneelschrijver Marcel Osterop. Foto > Gemma van der Heyden
Voor Lampenmakers interviewde Osterop veertig mensen, onder wie Jan Timmer. De toneelschrijver spreekt met ontzag over de man die Operatie Centurion leidde: een grootscheepse en pijnlijke reorganisatie. Osterop: “Jan Timmer vergelijkt zich met een chirurg die moet opereren om Philips te redden. Zonder hem was het bedrijf failliet en het merk Philips verdwenen. Hij is nu vierentachtig jaar, een geweldige spreker, charismatisch, een echte leider. Van alle mensen die ik sprak, vond ik hem het meest inspirerend.”
Dandyachtig
Osterop bekijkt de stad van zijn jeugd met nieuwe ogen. “Eindhoven, Philips, was een fantastische plek waar alles kon. Waar uitvindingen werden gedaan, waar mensen de ruimte kregen, waar geniale mensen werkten. Ik kreeg een dandyachtig beeld van Eindhoven met al die uitvinders die hun tijd ver vooruit waren. Eindhoven is nog altijd de slimste regio van Nederland. Het hoofdkantoor van Philips is weliswaar niet meer in Eindhoven, maar het bedrijf is nog overal aanwezig door de vele bedrijven die zijn ontstaan uit Philips.”
Peter Vandemeulebroecke in de Lampenmakers. Foto > Phile Deprez
Tot slot de vraag naar zijn conclusie over Eindhoven. Het antwoord laat even op zich wachten. Osterop: “Tja… een conclusie… Vergeleken met vijf jaar geleden is er veel veranderd. Vergeleken met twintig jaar geleden is het een wereld van verschil. Wat maakt Eindhoven nou anders? Het is een internationale stad met veel expats. Tegelijkertijd is Eindhoven nog altijd een aaneenschakeling van dorpen. Misschien is dat het: Eindhoven weet het dorpse te combineren met het grootstedelijke.”
‘Lampenmakers. Hoe Philips kwam, made things better en alles veranderde’, speelt t/m 27 september in de Philipszaal van het Parktheater Eindhoven. Een plaatsbewijs geeft tevens toegang tot het Philips Museum in Eindhoven.
Regie/concept: Roel Swanenberg. Tekst/concept: Marcel Osterop. Spel: Tijn Docter, Sarah Jonker, Bart Klever, Judith Sleddens, Peter Vandemeulebroecke. Muziek: Geert Hellings, Bert Huysentruyt, Nicolas Rombouts. Centraal instrument is de Philicorda, vijfenvijftig jaar geleden gebouwd als huisorgel. Het instrument geldt als de oermoeder van de eenvingerakkoordautomaten. Een van de vindingen die een stille dood is gestorven.
www.hzt.nl
© Brabant Cultureel 2017