De zonnebloemschilderijen van Vincent van Gogh vormen het uitgangspunt voor de groepstentoonstelling ‘Zonnebloemen voor Van Gogh’ in het Van GoghHuis in Zundert. Het thema mag eenduidig zijn, maar het getoonde werk is heel gevarieerd. De expositie laat overtuigend zien hoe kunstenaars ook honderd jaar na dato nog door Van Goghs werk worden geïnspireerd.
door Corien Ligtenberg
Een jonge vrouw, zwarte hoed, peinzende blik, zit ontspannen op een stoel, arm op de leuning, hand onder de kin. Haar rode bloes contrasteert met de okergele tinten in het schilderij op de achtergrond, een van de zonnebloemschilderijen van Vincent van Gogh. ‘An elegant lady posing before the sunflowers of Vincent van Gogh’ is onderdeel van de expositie ‘Zonnebloemen voor Van Gogh’ die nu is te zien in het Van GoghHuis in Zundert.
Het is geschilderd door de bekende Nederlandse schilder Isaac Israëls die tussen 1917 en 1920 van de weduwe van Theo van Gogh, Jo van Gogh-Bonger, twee schilderijen van Van Gogh te leen kreeg om diens kleurgebruik te bestuderen. Een daarvan was ‘Vaas met zonnebloemen’, nu in de collectie van The National Gallery in Londen. Israëls gebruikte zijn interpretatie van dat schilderij als achtergrond voor een vijftal vrouwenportretten.
Het is dit jaar honderd jaar geleden dat Jo Van Gogh-Bonger, warm pleitbezorgster van Vincents werk, ‘Vaas met zonnebloemen’ verkocht aan The National Gallery. Ter gelegenheid daarvan organiseert Van Gogh Brabant ‘Het jaar van de Zonnebloem’. Het schilderij is een van de bekendste werken van Van Gogh. Hij schilderde het in 1889 in het Zuid-Franse Arles. Van Gogh maakte vijf versies van het schilderij van een boeket zonnebloemen in een vaas en gebruikte daarvoor drie tinten geel, oker, groen, ‘en anders niets’.
Werk van diverse kunstenaars
‘Zonnebloemen voor van Gogh’ is een van de exposities die dit jaar in Noord-Brabant worden gehouden in het kader van ‘Het jaar van de Zonnebloem’. Doorheen het Van GoghHuis, ook tussen de vaste collectie, wordt werk getoond van diverse kunstenaars: Marc Mulders, Reinoud van Vught, Jorn van Leeuwen, Isabella Werkhoven, Jarik Jongman, Thijs Segers, Claudy Jongstra, Loek Grootjans, Erik Andriesse, Peter Kantelberg, Salvo, Chant van Lieshout, Esmee van Zeeventer, Danielle Hoogendoorn, Wouter van Riessen, Matijs van de Kerkhof, Rainer Fetting en Alberto Scodro.
Een deel van het getoonde werk is ontstaan tijdens het residentieprogramma van het Van GoghHuis. Het museum heeft twee gastateliers waar kunstenaars worden uitgenodigd om voor een bepaalde periode te komen werken (en wonen). Het ene bevindt zich naast de kosterswoning in het centrum van Zundert, het andere in een monumentale schuur op Landgoed De Moeren. De artists-in-residence kunnen hier ‘in de voetsporen van Van Gogh treden’ en zich door zijn werk en de omgeving laten inspireren.
Verrassend veelzijdig
Het werk is heel gevarieerd en toont hoe ook nu nog, na honderd jaar, kunstenaars door het werk van Van Gogh worden geïnspireerd. De ruim vijftig interpretaties van Van Goghs zonnebloemen – van olieverfschilderijen, keramiek en glas-in-lood tot gedroogde bloemen, een installatie en gordijnen – mogen dan een en hetzelfde onderwerp hebben, ze zijn verrassend veelzijdig.
Zoals ‘Stervende zonnebloemen’ van Reinoud van Vught, in inkt, houtskool, oliestick en pastel met rauwe streken op papier gezet; ‘Ouroboros’ van Thijs Segers, een smal paneel met twee geabstraheerde, uitgebloeide zonnebloemen, het loof grillig en verdroogd; de abstracte, tactiele zonnebloemschilderijen van Marc Mulders; het dromerige ‘Nature’s Secret Game II’, een recent werk van Isabella Werkhoven. Bijzonder is ook ‘Uit Vincent’s Asylum’ van Loek Grootjans, een gedroogde zonnebloem met kluit die door de horizontale positionering in een vitrine meer vorm dan bloem wordt.
Van Gogh als ‘groene man’
De voorkamer op de begane grond is het domein van het donkere, associatieve werk van Jarik Jongman. Aan de muur zijn schilderijen, onder meer een portret van Van Gogh als ‘groene man’ – een mythologische voorstelling van een gezicht met takken en bladeren als hoofd- en baardhaar. De ruimte wordt gedomineerd door de installatie ‘Lazarus’, een liggende man die is ingebed in zonnebloempitten en uit wiens halfvergane lijf zonnebloemen oprijzen.
Op de eerste verdieping lichten ‘Gordijnen’ van Claudy Jongstra bijna goudgeel op. Voor een uitvergrote jeugdfoto van Van Gogh, die de volledige wand beslaat, hangt Isaac Israëls’ ‘Elegant lady’, een bruikleen uit een particuliere collectie. De ornamentale, vergulde lijst versterkt het oker en geel van de zonnebloemen in de achtergrond.
Op de muur illustreren citaten van onder meer Frederik van Eeden, Richard Roland Holst en Francis Bacon de brede waardering van en bewondering voor Van Goghs werk door de jaren heen. Bacon: ‘Vincent van Gogh is one of my great heroes because I think that he was able to be almost literal and yet by the way he put on the paint give you a marvellous vision of the reality of things.’ Mooi dat in een vitrine ook een facsimile van het schetsboek van Van Gogh uit 1888 ligt, met in potlood zijn schetsjes voor waar het dit jaar allemaal om gaat, het stilleven van een vaas met zonnebloemen.
Zonnebloem op de gevel
In het kader van ‘Het jaar van de Zonnebloem’ zijn niet alleen in Zundert, maar ook op andere plaatsen in Noord-Brabant exposities met werk van kunstenaars die door Van Goghs zonnebloemen zijn geïnspireerd. Zo is in Van Gogh Village Museum in Nuenen de expositie ‘Zonnebloemen. Anders niets’, met werk van Wouter van Riessen, Matijs van de Kerkhof, Sara van Vliet, Eva Krause en Margiet Smulders. Stedelijk Museum Breda toont in de ontvangstruimte twee op Van Goghs zonnebloemstillevens geïnspireerd werken van Ruud van Empel en van Karin Borghouts. Thijs Segers schilderde een grote zonnebloem op de gevel van Markt 2 in Zundert, de plek waar vroeger de lagere school stond waar Vincent heen ging.
‘Zonnebloemen voor Van Gogh’, tot en met 16 februari 2025 in het Van GoghHuis in Zundert.
Zonnebloemen, anders niets | Van Gogh Brabant
Meer over Vincent van Gogh op Brabant Cultureel
© Brabant Cultureel 2024
Van GoghHuis blijft boeiende tentoonstellingen maken, dit is weer zo’n pareltje. Aanrader !