Nog één keer zijn de tentoonstellingsruimten in Het Apollohuis te Eindhoven gevuld met werken van veelzijdig en internationaal bekende beeldend kunstenaar Paul Panhuysen. Daarna sluit dit legendarische huis voor de kunsten voorgoed zijn deuren en krijgt het een andere bestemming. De tentoonstelling ‘My Home is Your Home 1’ roept de sfeer op van weleer.
door Irma van Bommel
In de drie tentoonstellingsruimten van Het Apollohuis wordt een deel van het omvangrijke oeuvre van Paul Panhuysen (1934-2015) getoond. Wat opvalt is de rijkdom aan kleuren. Vooral de primaire kleuren rood, geel en blauw overheersen. Het werk hangt niet op chronologische volgorde. Vroeg en rijp is speels door elkaar opgesteld, wat de presentatie spannender maakt.
Panhuysen was een veelzijdig beeldend kunstenaar en die veelzijdigheid zie je terug in deze tentoonstelling. Deze eerste selectie ‘My Home is Your Home 1’ is te zien tot en met 1 december 2024. Daarna volgen nog twee selecties. ‘My Home is Your Home 2’ is te zien van 8 december 2024 tot en met 12 januari 2025 en ‘My Home is Your Home 3’ van 19 januari tot en met 23 februari 2025.
De selectie van de kunstwerken was in handen van de weduwe Hélène Panhuysen, hun kinderen Sappho en Raphaël, en Guus Koenraads, beeldend kunstenaar en vriend van de familie. Laatgenoemde richt ook de drie tentoonstellingen in.
Rationele ordeningen van structuren
Paul Panhuysen volgde van 1955 tot 1959 de opleiding aan de Jan van Eyck Academie in Maastricht. Daar was in die jaren het abstract expressionisme van onder anderen Ger Lataster populair, een lyrische vorm van abstractie van de werkelijkheid. Deze invloed zien we terug in het vroege werk van Panhuysen. Hij maakte zich echter los van het expressionisme en experimenteerde met abstracte schilderkunst, verkregen door rationele ordeningen van structuren. Dat ordenen levert eindeloos veel variaties op binnen een thema. In de tentoonstelling is goed te zien wat het effect is van kleur, vorm en materiaal in de patronen die ontstaan door systematische handelingen.
Maar Panhuysen beperkte zich niet tot schilderkunst. Hij experimenteerde met geluid, maakte collages, meubels, objecten, assemblages en installaties. In deze tentoonstelling is onder andere een keramische vaas te zien met abstracte patronen. Het bijzondere werk ‘Shaker Furniture’ bestaat uit een set van een tafeltje en twee stoelen. De stoelen zijn voorzien van een zogenaamde bodyshaker, dat wil zeggen, je voelt geluidstrillingen wanneer je in een stoel plaatsneemt. Wat je voelt is het verlaagde en vertraagde stemgeluid van de kunstenaar zelf. In totaal maakte Panhuysen zes van deze sets. Per set hanteerde hij verschillende maten voor de rugleuningen van de stoelen en paste hij maximaal drie kleuren toe.
Objets trouvés
Panhuysen gebruikte ook ‘gevonden objecten’ (objets trouvés). In afgekeurde stroken stof uit de textielindustrie zag hij iets schilderkunstigs en hij presenteerde deze dan ook als zodanig. Een serie van twaalf ‘Sound Scapes’, elk bestaande uit een klankkast, zonnecel, ‘gevonden’ geluidchip en piëzo (een elektrisch mechaniek) zijn in een stramien opgehangen zodat je een koor aan natuurgeluiden hoort. De vier getoonde wandobjecten met de titel ‘Felt-Tip Panel’ uit 2001, waarvoor dus viltstiften zijn gebruikt, zijn gebaseerd op het magisch vierkant. En daarmee zijn ze voorbeelden van een rationale ordening.
In de jaren zeventig en tachtig was Panhuysen als kunstenaar betrokken bij stedenbouwkundige teams en bij diverse projecten voor de ruimtelijke ordening, met als doel de samenleving en de openbare ruimte zo goed mogelijk en op creatieve wijze op elkaar aan te passen. Met zijn aandacht voor groen in de stad en autovrije straten in woonwijken was hij zijn tijd ver vooruit. De maquettes die hij maakte voor de omgeving van het Van Abbemuseum, de Stadsschouwburg, de Markt, de Wilgenroosstraat en de Nutsschool aan de St. Norbertuslaan worden nu bewaard in het Eindhoven Museum.
In de jaren tachtig volgden de installaties met lange snaren op tal van locaties. Deze werden zowel binnen als in de openlucht geplaatst. Van tevoren maakte Panhuysen precieze tekeningen voor de specifieke locaties, maar ter plekke moest bij de opbouw soms worden geïmproviseerd. Dat vergde flexibiliteit, wat voor Paul geen probleem was.
Gebouwd als sigarenfabriek
In 1978 kochten Paul en Hélène Het Apollohuis aan de Tongelresestraat. Het pand is rond 1875 gebouwd als sigarenfabriek Nobel. Daarna is het onder andere in gebruik geweest als jongensweeshuis, kazerne, schoenenfabriek Bata, zeepfabriek Acosy en als centraal magazijn voor Parfumerie Apollo (nu bekend als Douglas).
De naam Apollo was dus al aan het pand verbonden. Paul en Hélène Panhuysen maakten er Het Apollohuis van, verwijzend naar de Griekse god die zowel met rationele schoonheid en orde als met muziek wordt geassocieerd. Na een renovatie ging Het Apollohuis in 1980 van start als internationaal platform voor beeldende kunst, geluidskunst, experimentele muziek en performance. De programmering van Het Apollohuis werd gedurende de eerste jaren verzorgd door Paul Panhuysen en Remko Scha, natuurkundige, componist en experimenteel kunstenaar.
Na de verhuizing van Scha naar de USA in 1983 gingen Paul en Hélène verder met de programmering van Het Apollohuis. Paul als curator, Hélène als organisator. Honderden kunstenaars kregen een uitnodiging voor een presentatie of optreden. Ze werden gastvrij ontvangen, konden er verblijven en aan tafel aanschuiven. Met hulp van subsidies kon dit low budget worden gerealiseerd. Eind 1996 staakten Paul en Hélène hun activiteiten voor Het Apollohuis.
Het Apollohuis publiceerde vier overzichtswerken met documentatie over tentoonstellingen, concerten, performances, installaties en lezingen. Daarnaast realiseerden zij diverse publicaties zoals prenten, lp’s, cd’s en kunstenaarsboeken. De getoonde werken van Paul Panhuysen en diverse publicaties zijn tijdens de exposities nu te koop.
‘My Home is Your Home’, tot en met 23 februari 2025 in Het Apollohuis, Tongelresestraat 81 in Eindhoven. Open vrijdag t/m zondag van 13.00 tot 17.00 uur.
Lees ook op Brabant Cultureel:
Eresaluut voor Paul Panhuysen en Het Apollohuis
© Brabant Cultureel 2024