Een van de eerste films op Cinecitta’s Internationale Filmfestival (CIFF) in Tilburg zet je op het verkeerde been. Niet dat ‘Memorias de un cuerpo que arde’ (Memories of a Burning Body) inhoudelijk bijzonder verrassend is, maar de wijze waarop de Costa Ricaanse regisseuse Antonella Sudasassi Furniss de drie verhaallijnen van seksuele ontwaking, frustratie en bevrijding aan elkaar vlecht is verrassend. Het is de Nederlandse première van deze film.
door Carina van der Walt
We zijn van nature geneigd om van onze levens een samenhangend verhaal te maken, maar zo gaat het niet in de werkelijkheid. In werkelijkheid vervloeien heden en verleden, jeugd en leeftijd, vreugde en verdriet. Het klopt vaak, maar ook weer niet. Zo ging filmregisseuse Antonella Sudasassi Furniss om met de verhalen van Mayela, Patricia en Ana, respectievelijk eenenzeventig, negenenzestig en achtenzestig jaar oud.
Een charismatische, maar bijna woordeloze vertolking
Hun verschillende seksuele ervaringen in verschillende levensfasen wordt door één actrice vertolkt. De charismatische, maar bijna woordeloze vertolking door Sol Carballo beneemt je de adem. Zij gebruikt uitgesproken lichaamstaal en mimiek. ‘Played to perfection’, schrijft Corina J. Poore in haar recensie op ‘Latino Life’. Carballo doet mij terugdenken aan de krachtige onemanshow van Jack Nicholson in ‘About Schmidt’ en mijn kennismaking met Cinecitta in 2002. Of aan Juliana Moore met haar even krachtige solovertoning over alzheimer in ‘Still Alice’. Na ‘Memorias de un cuerpo que arde’ verdient Carballo een sterke karakterrol. Nu wordt haar acteertalent een beetje versnipperd door Mayela, Patricia en Ana wier namen niet in de film genoemd worden.
Hun namen zijn ondergeschikt aan hun verhalen uit de jaren zestig. Alle drie komen zij uit Costa Rica met een zeer katholieke middenklasse vol taboes. De seksuele ontwaking van een tienjarig meisje (vertolkt door Juliana Filloy Bogantes) wordt na een afspraak met haar vriendje in het reuzenrad onderdrukt door haar strenge moeder. De pakken slaag met de rijzweep worden niet getoond, maar vervangen door lachende gezichten van kermispoppen. Ondanks lijfstraf ging de vriendschap nog zeven jaar door.
De scènes schakelen van een bejaarde Carballo naar het jonge meisje en terug naar Carballo en dan naar het huwelijksfeest van een jonge vrouw. Weer terug bij Carballo volgt nog een schakeling naar een bejaarde vrouw en haar minnaar. Dit patroon zien we meerdere keren in de film. Hoe maakt Sudasassi haar naadloze montages? Misschien poëtisch met een mobiel, een nachthemd en een deur?
Heb het niemand ooit verteld
Na een douchescène rukt de oudere Carballo aan een deurknop. Ze zit vast. De handeling verplaatst haar terug naar een andere deurknop waar het meisje voor staat. Zij werkt als schoonmaakster bij een bejaard stel dat toevallig op dat moment achter de dichte deur vrijt. Iets wat het meisje aanvankelijk niet kan plaatsen. Later moet ze de twee oudjes wassen. ‘Ik, met mijn kleine handjes’, vertelt een stem en ook: ‘Ik heb het niemand ooit verteld.’ Terug op de gang vertelt een betraande Carballo, in handdoek, dat ze een ‘slecht meisje’ zou zijn als ze het wel ooit had doorverteld. Dan pakt ze een hamer en bewerkt het slot. Weg met deze pijnlijke herinnering!
Het is ook opvallend dat Carballo met een ander nachthemd dan aanvankelijk een deur opent en plots op een trouwfeest belandt. Dit huwelijk strandt na seksuele uitbuiting in een relatie waarin de man wat, waar en hoe bepaalt. De jonge vrouw wordt slachtoffer van huiselijk geweld. Ondanks hun kinderen (of juist dankzij hun kinderen) pakt de vrouw na een aanranding haar leven weer op. Uit angst voor de veiligheid van haar kinderen vraagt ze een echtscheiding aan. Tussendoor draait ze haar rug naar haar slapende man en masturbeert naast hem in bed. Een masturbatie die als vanzelfsprekend overgaat op een veel oudere vrouw.
De nachthemden van Carballo veranderen door de film heen van bloemetjes conservatief naar sexy satijn en modern. Ze vertolkt een oudere vrouw in een bevrijdende relatie met haar minnaar die ze keurig na een vrijpartij naar huis stuurt. Ooit was zij weduwe en getekend door verlies, maar de film laat dat niet zien. De voordelen van een oudere minnaar zijn dat hij vraagt om een kus en nooit scheten in bed laat.
Herinneringen werken als wortels
Deze opmerking brengt me bij de humor in ‘Memorias de un cuerpo que arde’. Een van de off-frame stemmen zegt bijvoorbeeld: Ik was altijd samen met mijn echtgenoot tot hij overleed. Ik ben nu twaalf jaar alleen in gezelschap van God. Om het smeulende vuur van binnen te doven heb ik een brandweerman nodig. Voor een spiegel wordt de vrouw oud als een soort uil met kleine ogen zegt een andere off-frame stem. En wanneer een verstrooide Carballo een bloemenvaas laat vallen: Herinneringen werken als wortels, altijd ondergronds en onzichtbaar.
De vermenging van tijd en ruimte in deze film werkt als het volle leven. Het is bedwelmend, maar toch mis ik iets. De echt pijnlijke dingen – zoals harde lijfstraf en het wrede lot van weduwes in traditionele samenlevingen waarin alles draait om stellen – worden niet getoond. Het is alsof ik in ‘Memorias de un cuerpo que arde’ een shot tequila drink met een laagje suiker op de rand van het glas.
‘Memorias de un cuerpo que arde’ wordt in het kader van 013 CIFF alleen nog zaterdagmorgen 26 oktober 2024 vertoond met Nederlandse ondertiteling.
De film was in Berlijn de winnaar van de Panorama Publieksprijs.
© Brabant Cultureel 2024