In het kader van het Festival November Music in ’s-Hertogenbosch voert een uitgebreid ensemble VONK op 16 november 2024 ‘The Ming Passion’ uit, een werk waarin muziek op de eerste plaats komt, maar de vraag of de mens zich boven de rest van de natuur mag stellen bijna even prominent aanwezig is.
door Camiel Hamans
Ming, de als een lazarus uit zijn dood opgewekte, Arctica islandica, of Noordkromp zoals zijn Nederlandse naam luidt, komt in het aan hem gewijde lijdensverhaal, ‘The Ming Passion’, zelf niet aan het woord. Zijn geschiedenis, zijn leven en dood worden in aria’s, recitatieven en koren door anderen verhaald. In melodieën zonder tekst geeft countertenor Kaspar Kröner echter toch stem aan dit in de stilte van de diepe zeeën rond IJsland levende schelpdier. Hij roept daarmee de luisteraar op te luisteren naar zijn eigen innerlijke stem en zich af te vragen wat wij mensen doen met de andere wezens in de ons omringende levende wereld. Ming wordt daardoor symbool voor de vraag wat onze positie is in de wereld der levenden. Ming, hoewel zwijgend, komt daarmee centraal te staan in dit Engelstalige werk van componist Nicoline Soeter en librettist Lisanne van Aert.
Vernoemd naar zijn tijdgenoten
Ming, een ongeveer tien centimeter grote dubbelschelp, werd in 2006 tijdens een wetenschappelijke expeditie naar temperatuurstijging door klimaatverandering opgevist. Om het onderzoek te kunnen doen, werd de gehele vangst ingevroren en daarmee gedood. In het laboratorium bleek dat de noordkromp die was opgehaald extreem oud is, 507 jaar. Hij werd daarom vernoemd naar zijn tijdgenoten, de rond 1500 in China regerende Ming-dynastie. Het nieuws van deze vangst, en vooral het feit dat de wetenschap dit oudst levende weekdier om het leven had gebracht voor onderzoek, leidde tot wereldwijde aandacht en consternatie. Mogen wij als mensen zover gaan dat we om onze zucht naar kennis te bevredigen elk ander leven aan ons ondergeschikt maken, werd hardop in de pers en in de wetenschappelijke wereld gevraagd.
Componist Nicoline Soeter en haar tekstschrijver Lisanne van Aert hebben in het verhaal van Ming een aanknopingspunt gevonden voor hun eigen artistieke zoektocht en bewustmakingsqueeste. Zij laten de wetenschappelijk onderzoeker, gezongen door sopraan Sterre Konijn, teruggaan naar haar eerste nieuwsgierigheid. Dat is die van het kind dat met een schelp aan het oor luistert naar de ruisende stem van de zee.
Daardoor beseft zij dat ze als onderzoeker misschien ook anders naar het leven om haar heen en naar haar werk zou kunnen kijken. In haar aria’s worstelt ze met het door haar als wetenschapper veroorzaakte lot van Ming, vraagt ze zich af hoe zich kan verhouden tot diens lijden en probeert ze in het reine te komen met wat er gebeurd is. Tekst en muziek roepen niet alleen een beeld op van een onderzoeker in een steriel lab, maar ook van een onderwatersfeer, van vrieskou en voortgaande stroming. De blauwe belichting, ontworpen door Floriaan Ganzevoort, suggereert tegelijk diepzee en laboratorium.
Muzikaal en inhoudelijk geraakt
Nicoline Soeter, zowel componist als artistiek leider en curator van het ensemble Vonk dat in uitgebreide vorm de passie uitvoert, vertelt hoe na elke voorstelling van de ‘The Ming Passion’ toeschouwers-luisteraars aan haar en de andere musici komen vertellen dat het stuk ze heeft geraakt. Muzikaal, maar ook inhoudelijk. “Voor ons is de artistieke functie primair, bewustwording staat niet op de voorgrond. Als mensen daarmee komen, is dat mooi, want bij het maken en het spelen speelt dit natuurlijk bij ons ook een rol. Maar wij willen niet dat het publiek het gevoel krijgt van een opgelegde moraal.”
Vonk is een ensemble waarvan de vaste, ongewone bezetting bestaat uit sopraan Sterre Konijn, saxofonist Tom Sanderman, slagwerker Reggy van Bakel, klarinettist Erwin Muller – die deze keer ook zingend een bijdrage levert – en componist Nicoline Soeter. Het ensemble werkt doorgaans projectmatig. Meestal één productie per jaar, soms twee. In de kleine tien jaar van VONKs bestaan een dozijn in totaal.
Vorig jaar presenteerde VONK het album ‘A songbook of rare feelings’. Dit programma van in elkaar verstrengelde poëzie en composities is zo goed ontvangen dat VONK besloot er een doorlopend project van te maken. ‘A songbook of rare feelings 2’ gaat dezer dagen in première. Opnieuw schrijven dichters over ongewone emoties en zetten componisten deze bijzondere gemoedstoestanden op muziek.
Veel aan November Music te danken
Voor VONK – een vonk als aanzet tot inspiratie – is deze wijze van werken gewoon. De vier vaste uitvoerenden kennen elkaar van het Fontys Conservatorium in Tilburg waar zij als gelijkgestemden met interesse in eigentijdse muziek bij elkaar kwamen en waar ze de iets oudere componiste Nicoline Soeter, die eerder naam maakte als improviserend violiste, benaderden om werk voor deze uitzonderlijke combinatie te schrijven. Dit beviel zo goed dat VONK is doorgegaan en zich ook dit jaar weer in November Music laat horen. Opnieuw, want zowel VONK als Nicoline Soeter hebben naar eigen zeggen veel aan November Music te danken, zowel waar het gaat om opdrachten als uitvoeringsmogelijkheden.
VONK ‘A songbook of rare feelings 2’,
29 oktober 2024 in De Link in het Cenakel in Tilburg. Aanvang 20.00 uur.
VONK ‘The Ming Passion’, 16 november in November Music,
Verkadefabriek Studio, ’s-Hertogenbosch. Aanvang 16.00 uur.
Publiciteitsbeeld en foto voorpagina > Juri-Hiensch
November Music
Van 8 tot en met 17 november 2024 staat ’s-Hertogenbosch weer in het teken van de eigentijdse muziek. Deze keer ook met befaamde symfonieorkesten: het Concertgebouworkest en het Radio Filharmonisch Orkest. Beide in het gloednieuwe Theater aan de Parade. De net met de Nederlandse Muziekprijs bekroonde Elisabeth Hetherington is artist-in-residence en laat zich verscheidene keren horen. Micha Hamel en Jonas Staal zorgen samen voor een Bosch Requiem 2024. ‘De Staat’ van Louis Andriessen wordt opnieuw uitgevoerd. Cappella Amsterdam en Pieter Wispelwey brengen Sofia Goebaidoelina en Mathilde Wantenaar, pianist Ralph van Raat komt en piepjonge componisten strijden om de eer in het Prinses Christina Concours. In totaal zo’n honderd concerten, uitvoeringen en installaties. Wie de laatste muzikale ontwikkelingen wil volgen, slaat tien dagen lang zijn tenten op in ’s-Hertogenbosch.
© Brabant Cultureel 2024