De Nieuwkuijkse beeldend kunstenaar Legs Boelen heeft er jaren op moeten wachten maar nu is er toch een mooi uitgevoerd boek als een artistieke ontmoeting tussen hemzelf en zijn grootvader, de Drunense fotograaf en ondernemer Leo Sikkers. ‘Beeldverwanten’ is de titel. Er is ook een expositie aan gewijd in Het Huis van Waalwijk.
door Joep Eijkens
Los van de Brabantse ansichtkaarten waarmee hij vooral bekend werd, zijn er slechts honderd oorspronkelijke foto-afdrukken uit de periode 1900-1935 bewaard gebleven van het totale oeuvre van Leo Sikkers (1880-1950). Waarom? Omdat de oude glasnegatieven simpelweg werden weggegooid, zoals dat – zacht uitgedrukt – spijtig genoeg met zo veel fotoarchieven in de vorige eeuw is gebeurd.
Een eerbetoon van een kleinzoon
Het is te danken aan Sikkers’ kleinzoon Legs Boelen (1951), beeldend kunstenaar en muzikant te Nieuwkuijk, dat de veelzijdige Drunense fotograaf, zakenman en ondernemer aan de vergetelheid is ontrukt. Daaraan vooraf ging een in 2015 begonnen speurtocht op rommelmarkten, verzamelaarsbeurzen, op het internet en in eigen familie. Het resultaat is een fraai uitgegeven boek met de titel Beeldverwanten. De ondertitel luidt: ‘Kunstenaar Legs Boelen ontmoet fotograaf Leo Sikkers, de opa die hij nooit gekend heeft’. Het is daarmee niet op de laatste plaats een eerbetoon van een kleinzoon aan zijn grootvader.
Kort samengevat bevat het boek contactafdrukken, familiefoto’s en ansichtkaarten van Sikkers en de ‘reactie’ daarop van Boelen in de vorm van gewassen Chinese en sepia inkttekeningen op aquarelpapier, eigen foto’s en één van de fictieve brieven die hij de afgelopen jaren aan z’n grootvader schreef als een soort dagboek. Je zou kunnen zeggen dat Boelen de foto’s van zijn grootvader in inkt heeft ‘vertaald’. De tekeningen zijn meestal figuratief, min of meer abstraherend of gestileerd, nu eens expressionistisch, dan weer impressionistisch van sfeer, soms abstract.
Voor professionele fotografen uit het analoge tijdperk vormde retoucheren een onmisbaar onderdeel van het vak. Ook Sikkers maakte dankbaar gebruik van die techniek. In het boek is er een apart hoofdstuk aan gewijd. ‘Wat nu met Photoshop kan, kon toen ook al, maar dan handmatig’, lezen we. ‘Met name de retouches brachten Legs Boelen op het idee om schilderend te reageren op de foto’s van Sikkers.
Inzoomen op een detail
Het is boeiend om te zien hoe Sikkers bij het retoucheren in zekere zin het schilderkunstige pad opgaat, bijvoorbeeld door een boom extra takken te geven, of door het wiel van een boerenkar te laten oplichten met witte retoucheerverf. Zoals het ook interessant is als Boelen haast als een fotograaf inzoomt op een detail in een foto van zijn grootvader en zich hierdoor laat inspireren voor nieuw werk.
De in 1880 geboren Leo Sikkers was handelsreiziger voordat hij ging fotograferen en een nieuwe bron van inkomsten vond in de verkoop van ansichtkaarten van dorpsgezichten, het leven van boeren, straatbeelden, natuur en landschap, voornamelijk in de Langstraat.
Aan het begin van zijn speurtocht bezat Boelen slechts één ansichtkaart die zijn moeder, dochter van Sikkers, nog had bewaard. Dat is meteen ook een van de mooiste in het boek, een soort zelfportret. Je ziet de fotograaf op de rug een zandheuvel beklimmen in de Loonse en Drunense Duinen. Een ansicht met zijn eigen persoon erop? Best vreemd. Maar misschien wilde hij op die manier laten zien hoe hoog de heuvel was, hoe groots het duinlandschap.
Muziektheatergezelschap in de duinen
Sowieso spreken de foto’s die Sikkers van zichzelf, zijn familie en vrienden maakte, mij meer aan dan veel ansichtkaarten die nogal gewoontjes zijn, al zitten ook daar prachtige exemplaren bij. Schitterend en ietwat mysterieus zijn de foto’s waarop we de fotograaf te midden van een soort muziektheatergezelschap zien staan in de duinen. Zoals dat in het boek helaas vaak het geval is, blijft de toelichting bij de foto’s summier. Er is sprake van ‘Gezelschap ‘Eensgezindheid’ 1910’ en ‘dadaïstische scènes’ (dat laatste zou dan avant la lettre zijn).
Wordt Leo Sikkers zelf een ‘gangmaker’ genoemd, op een andere foto speelt hij de hoofdrol in het stuk ‘Dood van Toontje Solidair’. Intrigerende titel. Maar het mooist nog vind ik de foto waarop vier dansparen te zien zijn met op de achtergrond muzikanten die op boomtakken lijken te spelen. De zilvergelatine afdruk is flink beschadigd, maar komt misschien juist mede daardoor meer tot leven, de vlekken, scheuren en gaten lijken me dichter te brengen bij het moment waarop de foto is genomen.
Mail art is de verbindende schakel
Het grootste deel van het boek bestaat uit beeldmateriaal, waarbij opa ongeveer evenveel ruimte krijgt als zijn kleinzoon. Daarnaast zijn er diverse teksten. Op de eerste plaats is daar het stuk ‘Van ansichtkaart tot mail art’ van Rik Suermondt. De bekende fotohistoricus is zelf auteur van een mooi boek over zijn eigen voorvader Willem Suermondt, begin vorige eeuw amateurfotograaf te Ravenstein. In zijn bijdrage wijst hij onder meer op de Duitse mail art-projecten waaraan Boelen meewerkte.
‘Hier komen Leo Sikkers en Legs Boelen voor mij op een verrassende wijze bij elkaar’, schrijft hij. ‘Beiden hebben intensief afbeeldingen van klein formaat gedeeld met de buitenwereld. Mail art is daarbij de verbindende schakel tussen Leo’s ansichtkaarten en Legs’ foto’s, filmpjes en kunstwerken op Instagram. Een boeiend en enigszins paradoxaal gegeven is dat bij beiden het beeldmateriaal onlosmakelijk verbonden is met het heem.’
Een selfmade man
In de bijdragen van Joop Swaans wordt op de eerste plaats Leo Sikkers geportretteerd als een selfmade man die aanvankelijk handelde in hoeden en petten, rookgerei en papierwaren. Een energieke ondernemer die een extra inkomstenbron vond in de fotografie – met name in ansichtkaarten die hij liet drukken in Duitsland. Later runde hij een kantoorboekhandel en drukkerij en werkte hij regelmatig als fotoreporter voor De Echo van Het Zuiden. Verder was hij onder meer voorzitter van de plaatselijke harmonie en zat hij in diverse comités.
Ook de artistieke loopbaan van Legs Boelen wordt door Swaans uitvoerig, zij het soms wat hoogdravend, beschreven. Zo passeren onder veel meer zijn performances in de revue, zijn ‘levenslange fascinatie voor het “volkslied” van eigen bodem’ en zijn inspirerend werk als kunstdocent binnen de Penitentiaire Inrichting Vught. Kortom, ook Boelen is een veelzijdige persoonlijkheid. Grootvader en kleinzoon mogen trots zijn op hun boek.
Legs Boelen & Leo Sikkers, Beeldverwanten. Kunstenaar Legs Boelen ontmoet fotograaf Leo Sikkers, de opa die hij nooit gekend heeft. Met teksten van Rik Suermondt, Joop Swaans en Legs Boelen. Vormgeving, tekst- en beeldredactie Kees Zoontjens. Uitgave in eigen beheer (Stichting Lente Sedulo, Nieuwkuijk 2024), € 39,50.
De oplage bedraagt 300 exemplaren. Een speciale uitgave met een originele tekening en twee extra artprints verschijnt in een oplage van vijfentwintig exemplaren die elk € 150,00 kosten. De boeken zijn te koop in de boekhandels van Waalwijk en Drunen.
In Het Huis van Waalwijk, Raadhuisplein 2 te Waalwijk, is een gelijknamige expositie te bezoeken op 24, 25 en 31 augustus en op 1, 8 en 9 september, steeds van 13 tot 17 uur.
Lees ook op Brabant Cultureel:
Legs Boelen bekijkt de wereld door de ogen van zijn fotograferende opa Leo Sikkers
Oude foto’s als inspiratiebron voor nieuw beeldend werk van Legs Boelen
© Brabant Cultureel 2024