Atelierbezoek: Paula Bastiaansen werkt met flinterdun porselein

Op een internationale porseleinexpositie eind 2016 bij Galerie Kempro in Sterksel was het sculpturale werk van Paula Bastiaansen prominent aanwezig. Haar werk oogt elegant, dynamisch, maar ook fragiel; de objecten zijn zo dun als papier. Nieuwsgierig naar het verhaal van de kunstenaar zocht Brabant Cultureel haar op in haar atelier, in een gerenoveerde, eeuwenoude schuur in het buitengebied van Zundert.

door Irma van Bommel

Paula Bastiaansen (1953) ontvangt ons aan een lange tafel waarop de aankleding met herfstbladeren en brandende kaarsjes in porseleinen objecten herinnert aan een etentje van de vorige avond. De decoratie toont op sfeervolle wijze hoe deze lichtobjecten gebruikt kunnen worden. Ze zijn weliswaar vervaardigd van fragiel porselein, maar zijn tegelijk sterk genoeg om te fungeren als gebruiksgoed. Op een andere tafel midden in het atelier staan nog meer exemplaren. Ze komen net uit de oven.

Deze uit geplooide vormen bestaande objecten vormen haar ‘commerciële’ werk. Evengoed zijn het unica. Het is immers allemaal handwerk. Ze legt uit hoe zij deze objecten vervaardigd. Een kneedbare, kleiachtige massa (bone china of beenderporselein) rolt ze uit tot een dunne reep. Deze plooit ze rond een cilinder die als mal fungeert en dit laat ze op de verwarming drogen. Het materiaal droogt snel, de vorm wordt snel gefixeerd. Dan haalt ze de mal eruit en volgt het afwerken en het bakken.

 

Klik op foto voor fotogalerij

Ovens
Bastiaansen heeft twee elektrische ovens in haar atelier staan, een grote en een kleine. Het bakken gebeurt op 1260 graden. Porselein heeft wel een nadeel: “Werken met porselein betekent dat er veel uitval is, wel zo’n tien procent.” Dit heeft te maken met de krimp van het materiaal die optreedt bij het stoken op hoge temperatuur.

Al tijdens haar opleiding aan de Koninklijke Academie voor Kunst en Vormgeving in ’s-Hertogenbosch, waar Paula Bastiaansen de richting keramiek volgde, was zij bezig met porselein. Docenten raadden het haar af, omdat er in die tijd weinig kennis over de porseleintechniek voorhanden was. Haar fascinatie voor porselein ontstond toen ze in haar academietijd in het Keramiekmuseum Princessehof in Leeuwarden op de afdeling Aziatische kunst een piepklein transparant kommetje zag staan. “Ik werd meteen gegrepen door het mooie, pure, zuivere en transparante materiaal. Daar ga ik mee werken”, bedacht ze toen. Het werd haar specialisatie.

Klik op foto voor fotogalerij

Amfoor
Nog op de academie begon ze met de amfoorvorm met oren. “Vanuit de komvorm ben ik steeds vrijer gaan werken.” Op het gebied van porselein heeft ze eigenlijk alles zelf ontwikkeld. Maar op de academie leerde ze het ambachtelijke, waaronder het maken van mallen. Omdat zij het ambachtelijke zo goed beheerst heeft ze jarenlang les kunnen geven in keramiek (aan de School voor de Kunsten in Roosendaal). De mallen maakt ze nog steeds zelf, van hoogwaardig steengoed. Die mallen gaan jaren mee.

Na haar opleiding ging ze naar Heusden, waar toen het Europees Keramisch Werkcentrum was gevestigd voordat het verhuisde naar Den Bosch en vervolgens naar Oisterwijk. Daar werkte zij voor het eerst met bone china, wat toen alleen nog als gietmassa verkrijgbaar was. Bone china bestaat uit een mengsel van kaolien, veldspaat, kwarts en de as van runderbeenderen, wat calciumfosfaat bevat. Inmiddels werkt ze met kneedbare bone china die ze koopt in Engeland.

Lange tijd heeft ze geëxperimenteerd met vormgeving, alvorens te willen exposeren. “Het ontwikkelen van je vormgeving heeft tijd nodig.” Sinds 1998 exposeert Bastiaansen wereldwijd en won zij diverse internationale prijzen en kreeg ze eer van haar werk. Vanwege de kwetsbaarheid van het materiaal doet ze de inrichting van exposities zelf. Dat bracht haar al op vele plekken in Europa, maar ook in Korea en Taiwan.

Klik op foto voor fotogalerij

Ruimtelijk
Haar sculpturale werk komt voort uit een zoektocht naar fragiliteit, gewichtloosheid, transparantie, ritme en beweging. Het vervaardigen van deze ruimtelijke objecten gaat anders in zijn werk dan het maken van de lichtobjecten. “De ruimtelijke objecten ontstaan door assemblage van een aantal losse elementen. Het is kijken, kijken en nog eens kijken en dan uiteindelijk ontstaat het. Fijn dat er het proces van arbeid in zit. Je zit niet leeg te staren en te wachten op inspiratie. Van tevoren heb ik wel ongeveer een idee hoe het moet gaan worden.”

“Het ambachtelijke moet je goed beheersen. Het is echt werken.” Allereerst bepaalt ze voor het kunstwerk de kleur door pigmenten toe te voegen aan bone china. Daarvoor mengt ze een vast percentage (tien procent) wat ze zorgvuldig afweegt. Daardoor kan ze een later te vormen kunstwerk in exact dezelfde kleur maken.

Vervolgens rolt ze de bone china op een plaat uit tot een dunne lap en snijdt daar smalle repen uit (smaller dan twee centimeter). De dikte bepaalt ze op gevoel. De repen legt ze op een van tevoren getekend patroon, bedekt met plasticfolie. Op de tekening werkt ze daarna verder aan de vormgeving. Na het drogen drapeert ze de repen met plastic en al in een komvormige mal en zo wordt het in de oven geschoven. Het plastic verbrandt volledig en laat door de hoge temperatuur geen resten achter op het porselein. Door de stank waarmee dit gepaard gaat, is echter een goede ventilatie van de ruimte erg belangrijk.

Zo maakt ze de verschillende onderdelen die ze na het stoken aan elkaar zet, vaak op complexe wijze. Dat assembleren gebeurt met een kleiachtige twee-componentenpasta die ze laagje voor laagje aanbrengt. Eenmaal aangebracht ziet die pasta eruit als koraal, wat mooi past bij de lichte en wervelende vormen van het object. “De natuur is mijn inspiratiebron.” De vormen lijken dan ook op exotische schelpen of zeewier of op de gekrulde bast van berkenbomen. Het vervaardigen van de ruimtelijke objecten vergt veel tijd. Met één object is Bastiaansen weken bezig.

 

www.paulabastiaansen.com

 www.kempro.nl

 Het werk van Paula Bastiaansen is te zien in haar vaste galerie: Galerie Carla Koch in Amsterdam
www.carlakoch.nl

 

 

 

 

© Brabant Cultureel – februari 2012