De regelzucht van Oisterwijk en een gekoesterd monument

column door JACE van de Ven • beeld > Joep Eijkens

Als ik na afloop terug naar Tilburg fiets en ik zie plots een of andere buitenmaatse, zogenaamd ecologische veeteelttempel het landschap verpletteren, word ik opeens boos. Heel boos. Onredelijk boos misschien wel. Zojuist heb ik Monument van Riel bezocht, het woonhuis van Marcel en Angèle van Riel waarin en waaromheen zij al meer dan vijftig jaar oudtijdse dingen samenbrengen, van kunstvoorwerpen tot prullaria. Ze doen dat met veel smaak en eerbied voor wat was. Wie er een bezoek brengt, kijkt zijn ogen uit. Ik ook.

Wat mij dan toch zo boos maakt? Dat is de tegenwerking van de Oisterwijkse ambtenarij die ze daarbij ontmoeten. Met allerlei regeltjes probeert de gemeente een curiosahuis met waardevolle tegeltableaus, bijzondere gietijzeren bouwelementen uit de tijd van Eifel, een historisch Oisterwijks winkelinterieur, bijzondere medische boeken en anatomische modellen, devotionalia uit de tijd van het Rijke Roomse Leven en de neogotiek en duizenden andere waardevolle voorwerpen, zoveel mogelijk dwars te zitten. Een tuinbouwsel op de plek waar vroeger een schuur stond, moet worden afgebroken, een schoorsteen idem dito. Terwijl niemand hem ziet. Niemand heeft er last van. Ongelofelijker zelfs: een gerestaureerd tegeltableau uit 1922, dat tot 1984 een school in Oisterwijk sierde, mag niet met een aubade van Harmonie Asterius ingewijd worden. Teveel herrie!

Oisterwijk wordt verkwanseld aan een Trumpiaans liberalisme

Iemand als ik die jaarlijks zo’n achtduizend kilometer door Brabant fietst, denkt dan meteen aan de dagen dat ik niet veilig over het fietspad richting Oisterwijk kan, omdat de gemeente voorrang geeft aan een festival van duizend decibel waarvan ze tot in Tilburg wakker liggen. Oisterwijk! In de middeleeuwen was het een stadje met zelfs gildes, ooit floreerde er onder kapelaan Anton Huibers de katholieke cultuur, maar later mocht het fascistische Zwart Front zich er huisvesten en tegenwoordig wordt het verkwanseld aan een Trumpiaans liberalisme. Op een laatste stukje natuur wordt weer een villa bijgebouwd, op andere plekken verrijzen ineens nieuwbouwwoningen naast een boerderij, staat er opeens een kasteel van een gebouw op akkerland, of blijkt er een paar ton rotsblokken in de Voorste Stroom gekieperd, opdat het centrum van de Parel van Brabant op Zwitserland lijke.

Het is jammer voor Angèle en Marcel van Riel dat Monument van Riel aan de Laag Heukelomseweg 3 in Heukelom, net vijfhonderd meter over de grens met Tilburg in de gemeente Oisterwijk ligt. Daarmee zijn ze in de aap gelogeerd. Niet dat de ambtenaren van Tilburg zo slim zijn, maar zo geborneerd als de Oisterwijkse lijken mij hooguit die uit Reusel-De Mierden.

Hoewel? In Reusel zijn het in plaats van de ambtenaren eigenlijk een stel Brabantse cowboy’s die onderling aan het uitvechten zijn wie het grootste maisveld heeft en wie het meeste water uit de Brabantse grond kan pompen. De deelnemers aan die wedstrijd, die het overigens ook leuk vinden om trimfietsers als ik met hun veel te grote trekkers van de landbouwweggetjes af te rijden en die alle snelheidsflitsers tussen Reusel en Poppel in de hens gestoken hebben, laten met trots hun boerenzakdoeken en omgekeerde Nederlandse vlaggen langs de wegen wapperen. Evenals een aantal Oisterwijkers balen zij ervan dat ze niet op Trump mogen stemmen, omdat die crimineel geen Nederlander is.

Een alleraardigst monument, een curieuze bezienswaardigheid

Maar laat ik zwijgen, want met mijn gekanker doe ik Angèle en Marcel van Riel geen goed. Mijn aanval op de Oisterwijkse ambtenarij zal op de Van Riels terugkaatsen, de dames en heren ambtenaren zullen handelen als slechte voetbalscheidsrechters die een wedstrijd volkomen uit de hand laten lopen, maar bij een vrije trap op het middenveld opeens wel willen dat de bal een halve meter terug wordt gelegd. Juist, goed opgemerkt, Oisterwijkse ambtenaren, die scheidsrechter heeft gelijk, de overtreding was een halve meter terug.

Maar nou echt ophouden Van de Ven. Deze column gaat over een alleraardigst monument in de buurtschap Heukelom tussen Berkel-Enschot en Oisterwijk en de eigenaren daarvan hebben jou helemaal niet gevraagd jouw neanderthalertoorn op plattelandsklerken te richten. Zij blijven ondanks alle tegenwerking van de Oisterwijkse ambtenarij gewoon braaf doorgaan om hun woning uit te bouwen tot een curieuze bezienswaardigheid. Dat doen ze al meer dan vijftig jaar. En uiteindelijk zullen ze steeds weer braaf iets afbreken als hun moreel steeds verder aftakelende gemeente dat van hen eist. Zij bezitten een bijna naïeve zachtzinnigheid die bij het koesteren van oude, mooi gemaakte voorwerpen hoort. En wie goed kijkt, die ziet dat ook die voorwerpen zelf het hoofd schudden om de trendy onbenulligheid van een plattelandsgemeente.

Al schrijvend heb ik me steeds bozer gemaakt. Het is een soort proces dat mogelijk de Oisterwijkse bestuurderen ook hebben meegemaakt; je wilt niet meer verder kijken, bijt je vast en wentelt je op den duur in je eigen kortzichtigheid. Bij mij is dat intussen zo erg, dat ik beter kan stoppen met schrijven. Gelukkig heeft mijn collega Joep Eijkens tal van foto’s van Monument van Riel gemaakt, zodat u toch een idee krijgt van de overweldigende culturele curiositeit die het is. De passie van Angèle en Marcel deed hen zelfs allerlei interne verbouwingen doen om bijzondere voorwerpen te kunnen plaatsen. Te gek voor woorden, je valt van de ene verbazing in de andere. De tederheid waarmee twee mensen kunst en prullaria die de mens moe was, hebben opgevangen en verzorgd, zal velen van u ongetwijfeld ontroeren.

Wie het museum wil bezoeken, stuurt een mail naar marcel@monumentvanriel.com.

Reportage in tv-programma Binnenste Buiten

Eerdere columns van Jace van de Ven op Brabant Cultureel

© Brabant Cultureel 2024