Het braakliggende terrein tussen Electron en Brack aan het eind van de Speelhuislaan in Breda is tot en met 1 oktober 2023 het decor van kunstdoolhof ‘Speel!’, geïnspireerd op het Speelhuis, het jachtslot van de Nassaus, dat hier begin zeventiende eeuw in een sterrenbos werd gebouwd. Diverse kunstinstallaties verwijzen op een speelse manier naar de geschiedenis van de plek. Alleen de hennep werkte niet mee.
door Corien Ligtenberg • Fotografie > Edwin Wiekens
Kunstdoolhof ‘Speel!’ is een initiatief van CrossArts, een samenwerking van vijf Bredase partijen: Brack, Electron, Grote Kerk, BredaPhoto en Stichting Tranzforma, in opdracht van de gemeente Breda. Samen willen zij ‘de stad in beweging zetten’ door kunst- en cultuurprojecten op onverwachte plekken. CrossArts koos het braakliggende terrein tussen Electron en Brack aan het eind van de Speelhuislaan, in het hart van het Havenkwartier, als locatie. Het geheel is geïnspireerd op het Speelhuis, het jachtslot van de Nassaus, dat hier begin zeventiende eeuw werd gebouwd in een sterrenbos. Verschillende van de kunstinstallaties in ‘Speel!’ verwijzen naar die geschiedenis.
De Nassaus verpoosden hier graag
De Speelhuislaan was van oorsprong een maliebaan. Malie was een populair – en deftig – spel in de zeventiende eeuw, met een slaghout als een soort golfstick en een houten bal. De Nassaus verpoosden het hier graag en aan het einde van de Speelhuislaan stond hun achthoekige Speelhuis dat in 1625 als jachtslot was gebouwd. Dat slot stond in een sterrenbos, met dreven naar alle windstreken. In 1824 werd het Speelhuis gesloopt en zo’n honderd jaar later werd de wijk Belcrum gebouwd. De Speelhuislaan transformeerde tot een met bomen omzoomde wandelboulevard met aan weerszijden rijbanen en werd de centrale ontsluitingsweg van de nieuwe wijk. Een spoortje in het midden leidde naar de nieuwe Belcrumhaven.
Inmiddels hebben de grote bedrijven in het Havenkwartier, zoals Etna en Backer en Rueb, plaatsgemaakt voor tal van kleinschaliger initiatieven op het gebied van kunst en cultuur. Het gebied is nu de culturele broedplaats van Breda. Als onderdeel van het omvangrijke project Crossmark transformeert het Havenkwartier in de komende jaren tot een nieuw stadsdeel met de nadruk op ‘moderne stedelijkheid, creatief ondernemen en cultuur’.
De basis voor het kunstdoolhof werd in mei gelegd met het inzaaien van vezelhennep (de niet-hallucinante, industriële variant), een duurzaam, snelgroeiend gewas. Het project werd echter getroffen door pech en overmacht: een kleddernat voorjaar, gevolgd door zeven gortdroge weken en toen opnieuw slecht weer deden de groei van het vezelhennep geen goed. De meeste planten zijn vrij laag gebleven waardoor verrassingseffect – ga op ontdekkingstocht, sla een hoek om, waar kom je terecht, loopt het dood, wat zie je – uitblijft. De bezoeker kan weliswaar de strooien paden tussen de beplanting volgen, maar overziet al vanaf de entree de verschillende kunstinstallaties in één oogopslag. Jammer, want het concept met dichte begroeiing had voor een spannendere beleving gezorgd.
De fictieve karakters roddelen erop los
Wie de juiste route over het terrein vindt, komt verschillende kunstinstallaties tegen. Het project ‘Juice!’ van Merel van der Linden en Marnix van de Vijver tovert een grote glimlach op de gezichten. Het concept is gebaseerd op – en een knipoog naar – het intrigerende gegeven dat bomen en planten via hun ondergrondse schimmelstelsel met elkaar kunnen communiceren. In een soort ziekenhuisopstelling staan vier planten aan infuuspalen. Terwijl de cactus weliswaar snakt naar wat zon, maar verder blaakt van gezondheid, ziet de sanseveria er maar ellendig uit. De potten zijn aan de onderkant met elkaar verbonden door witte ‘schimmeldraden’. Met een draai aan de knop kunnen bezoekers de gesprekken tussen de verschillende planten volgen. De fictieve karakters filosoferen, kletsen, klagen en roddelen erop los. ‘Juice!’ is onderdeel van het project Urban Wood Web.
Er is een minibieb, met strobalen als zitplaatsen, waar op gezette tijden wordt voorgelezen. In een glazen kasje huist het ‘Vrije Vogels Vouwlab’, een project van Grote Kerk Breda & BredaPhoto – het vouwen van de kraanvogel vormt nog een hele uitdaging. Bas Steens en Evi Hogervorst doken voor hun installatie ‘Een dag met de Nassaus’ in de geschiedenis en bootsten het maliespel in het klein na zodat het spel door bezoekers kan worden gespeeld. Hun kleurrijke illustraties zijn geïnspireerd op voorwerpen uit en verhalen over het Speelhuis.
Blokkentoren met uitzicht
Een lage, meterslange stellage van strobalen blijkt vanuit de lucht gezien een driedimensionaal kunstwerk. Om dat te zien, kunnen bezoekers ‘Blocks’ van Krijn de Koning beklimmen, een bouwwerk van steigermateriaal en felgekleurde houten ‘kamers’ dat boven het terrein uit torent. In een van de kamers kunnen bezoekers spelen met blokken, erg populair bij jong en oud.
In een andere kamer speelt de vierdelige podcast ‘Vooruit naar het verleden’ over de vier zoons van Willem van Oranje, gemaakt door Royal Roots. Bijzonder is ook ‘Raamwerken’, gebaseerd op de geschiedenis van de Nassaus. Dat is een project van Tom Heerschop in samenwerking met het Stedelijk Museum Breda. De vier licht psychedelische, ingekleurde ‘glas-in-lood’-ramen van ‘Raamwerken’ zijn in juli samen met museumbezoekers gemaakt.
Tijdens de zes weken dat ‘Speel!’ wordt gehouden, vinden tal van activiteiten plaats. Zo zijn er yogalessen geweest en films vertoond. Vanaf 20 september is de eivormige radiostudio van ‘Radio Sueño’ present, een installatie van Anna Verkouteren Jansen en het Bredase Podium Bloos. Daarin kan het publiek, relaxed onderuit in een massagestoel, terecht voor een ‘buitenaardse, muzikale, schaamteloze audio-ervaring’.
Kunstdoolhof Speel!, Speelhuislaan 171 in Breda, is nog tot en met zondag 1 oktober 2023 te bezoeken, van woensdag tot en met zondag. Voor meer informatie zie www.crossarts.nl.
www.urbanwoodweb.nl
royalroots.nl
© Brabant Cultureel 2023