Forugh Karimi werd gevraagd het Brabants Boek Present 2023 te schrijven en dat is de novelle ‘Nargis’ geworden, spreek uit ‘narguéss’, zoals in het Engelse woord ‘guest’. In dit verhaal laat Karimi opnieuw haar grote schrijftalent zien. In zesennegentig bladzijden leef je intens mee met een Afghaans gezin in Nederland. Reden voor een interview.
door Hein van Kemenade
Dacht je meteen aan dit verhaal toen je werd gevraagd?
“Ja. Het kwam gewoon in mijn hoofd, waarom weet ik niet. Worstelingen van jongeren en ouderen is iets wat mij altijd interesseert. Nargis is een bijzonder iemand. Zij is eerlijk en dapper. Haar onbevangenheid geeft een andere kijk op de gang van zaken in het gezin. En zij is eerlijk naar zichzelf toe.”
Waar gaat de novelle over?
“Nargis staat voor de bloem Narcis, die geen geur heeft in Nederland, maar narcissen geuren in Afghanistan heel lekker, althans volgens haar vader. En die hemelt alles op wat uit Afghanistan komt, alles is er veel mooier. Nargis is een zeventienjarig meisje, zij vertelt het verhaal in het hier en nu, in de ik-vorm. De lezer gaat mee met haar verhaal over een liefdevol gezin met drie kinderen waarvan Nargis de jongste is. De tweeling Omíd en Niloufár is zeven jaar ouder. Er is iets gebeurd waardoor haar broer Omíd vast zit en het gezin uit elkaar valt. De ouders handelen uit liefde. Zij maken de best mogelijke keuzes. Het is een weemoedige situatie. Vader en moeder zijn apathisch en haar oudere zus snijdt zichzelf. Nargis probeert uit te zoeken wat er eigenlijk is gebeurd. Zij probeert het gezin bij elkaar te houden. Maar of dat lukt? Het is een puzzel waar alle lijntjes op het eind bij elkaar komen. Puzzelstukjes, daar hou ik van, dat wanneer je verder leest het steeds duidelijker wordt waar het naar toe gaat.”
Je schetst het leven van een Afghaans gezin in Nederland. Het lijkt zo gewoon, zoals Nederlanders leven, maar waarin is dit gezin anders?
“Het is logisch dat het een Afghaans gezin is waarover ik schrijf. En het lijkt ergens toch ook op een Nederlands gezin, want hoe gezinnen functioneren is zowel eigenzinnig als universeel. Ieder gezin gaat op een eigen manier met ellende om. Dat is in de novelle Nargis niet anders. Het is aan het oordeel van de lezer, wat herken ik dan? Dat is ook wat literatuur duidelijk maakt. Stukje bij beetje wordt de tragedie gereconstrueerd terwijl de gebeurtenissen vanuit de eigen kijk van Nargis beschreven worden, het is haar beleving.”
Waar verbondenheid is, is er de angst voor verlies, om verlaten te worden.
Hoe belangrijk zijn de thema’s liefde en verraad in jouw werk?
“Ik denk dat het belangrijk is in het leven van iedere persoon, dat je liefde ervaart. Liefde is heel essentieel, wij mensen kunnen niet zonder elkaar. We hebben ook verbondenheid nodig. Niet alleen romantische liefde, ook verbondenheid met je familie en vrienden. Vriendschap is een belangrijke functie in ons leven. Verraad hoort daar ook bij. Waar verbondenheid is, is er de angst voor verlies, om verlaten te worden. Traumatische ervaringen versterken die angst. Ik denk dat dit de essentiële thema’s van het schrijven zijn.”
“Ik ben sowieso gefascineerd door jong volwassenen. Zij zijn in de leeftijd dat hun persoonlijkheid gevormd wordt. Wie ben ik? Waar sta ik in het leven? Sommigen kunnen heel eerlijk en onbevangen zijn. Zij laten dan een kinderlijke eerlijkheid zien die tegenover een strategische volwassenheid staat. Als je goed luistert naar adolescenten en opgroeiende kinderen, dan kun je daar veel van leren, zij zijn veel puurder. Volwassenen kijken anders, daar ligt de mening al vast.”
Hoe zit het met de oorlog in Afghanistan, waar de gemiddelde Nederlander weinig van weet?
“De oorlog in Afghanistan begon al voor de Russen er kwamen. Aanleiding voor de oorlog waren onlusten in april 1978. De Democratische Volkspartij – in de volksmond de Communistische partij – kwam aan de macht. Zij begonnen meteen met het vervolgen en opruimen van hun ideologische vijanden, waaronder allerlei linkse partijen en religieuze partijen die sinds de jaren zestig in vrijheid mochten bestaan. Mensen die het niet met hen eens waren werden opgepakt. Dat leidde tot een totale zuivering van andersdenkenden. Wie waren de mensen die verdwenen? Dat kun je lezen in mijn boek De moeders van Mahipar. Er is dus al vijfenveertig jaar oorlog.”
“In 1979 kwamen de Russen. Zij besloten een einde te maken aan de macht van die fractie, de Khalqi’s. De Russen brachten de andere fractie, de Parcham, aan de macht en in de propaganda heette dat een verlossing voor het Afghaanse volk. In werkelijkheid gingen ze door met de onderdrukking. De internationale gemeenschap besloot de moedjahedien te steunen, wat ze in de jaren tachtig volgehouden hebben. In 1989 trokken de Russen zich terug. Dat was de politiek van Gorbatsjov. Toen in 1992 de moedjahedien aan de macht kwamen, werd het echt een bloedbad. Vooral in de steden. Een tijd van totale chaos brak aan.”
“Je moet deze oorlog beschouwen als een onderdeel van de Koude Oorlog. Zo is het ook begonnen, met de spanning tussen de supermachten in de jaren zestig en zeventig. Beleid om oorlog uit te vechten in andermans land zoals Afghanistan en andere Derdewereldlanden. Zo lang het maar geen eigen grondgebied was. Ik verbaas mij erover waarom mensen in het westen dit niet weten. Want eigenlijk is de oorlog in Afghanistan geen losstaand feit.”
Onder de Taliban zitten vrouwen weer thuis en dat is verschrikkelijk.
Hoe staat het met de positie van de vrouw in deze tijd?
“Achterin mijn boek De moeders van Mahipar staat een overzicht van ‘Honderd jaar politieke geschiedenis Afghanistan’. Daar zie je de culturele bewegingen. Voor de coup in 1978 kon je in de steden moderniteit zien. In tegenstelling tot het platteland dat religieus en traditioneel bleef. In de steden konden vrouwen studeren en werken. De eerste vrouwelijke minister trad in 1965 aan. Negen jaar later dan in Nederland. Onze oma’s waren al geschoold. Mijn moeder was geschoold. Het is een traditie van generaties dat vrouwen deelnemen in het openbare leven. Soms zeiden Nederlanders tegen mij dat ik eindelijk de kans gekregen heb om te studeren toen ik in Nederland kwam. Dat doet pijn. In Afghanistan bestond van het totaal aan studenten meer dan zestig procent uit vrouwen en dat weten mensen niet. In de jaren negentig is het land teruggegeven aan de moedjahedien en later aan de Taliban en nu zitten vrouwen weer thuis en dat is verschrikkelijk.”
Wat is het verschil tussen Taliban en moedjahedien?
“Dat is een interessante vraag. De moedjahedien zijn de soldaten van Jihad. In de jaren tachtig worden de moedjahedien door het westen gesteund tegen de Russen. De moedjahedien hebben daardoor macht gekregen. De Taliban was een aparte groep, waarbij de leden alleen een religieuze opvoeding kregen. Zij waren het product van het beleid om mensen uitsluitend te trainen om jihad te voeren. Het is een streng religieuze groepering. In het boek De Taliban van Ahmed Rashid staat alles over hen. In de tweede helft van de jaren negentig namen zij de macht over van de moedjahedien. Na de aanval op de Twin Towers werd de Taliban verdreven. Er volgde een soort van Amerikaanse bezetting, met militaire aanwezigheid van ruim veertig landen. In augustus 2021 veroverde de Taliban het hele land en de internationale troepen trokken zich zonder verzet terug. Het land werd als het ware aan de Taliban overgedragen en het Islamitisch emiraat werd uitgeroepen.”
De Volkskrant scheef over een voldragen debuut. Heb je eerder geschreven in Afghanistan?
“Natuurlijk is dat zo, mijn hele leven ben ik bezig geweest met schrijven, zowel in mijn moedertaal als nu in het Nederlands. Als vluchteling in Nederland heb ik Nederlands leren spreken. Het is voor mij zoeken naar de taal waarin ik ga schrijven. Ik ben natuurlijk meertalig. Leeftijd speelt ook een rol. Na mijn vijfentwintigste moesten we ons leven opnieuw beginnen. Een leven opbouwen met studie, opleidingen, kinderen krijgen. Ik had veel andere bezigheden in het leven en weinig tijd om te schrijven.”
“Ik heb veel voor mezelf geschreven, romans die ik niet af kon maken. Maar in 2022 verscheen toch mijn debuutroman. En nu een novelle. Dat was een heel grote uitdaging en een andere ervaring dan het schrijven van een grote roman met veel verhaallijnen. Ik heb gemerkt dat als ik het wil, ik het ook kan.”
“Nu is de tijd rijp om al deze boeken te schrijven. Het gaat snel en soepel. Natuurlijk blijf ik als psychiater werken. Maar schrijven is mijn leven. Deze twee boeken liggen er en natuurlijk komen er veel nieuwe boeken. Daar ben ik ook mee bezig. Het is fantastisch om met het schrijven van fictie bezig te zijn, personages en verhalen te creëren en mijn lezers kennis te laten maken met werelden die zij niet kennen.”
Forugh Karimi, Nargis, Een uitgave van het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Brabant en Stichting Tilt. Productie Meridiaan Uitgevers 2023, 96 pp., ISBN 978 94 93305 13 7.
Van 2 tot en met 10 september 2023 gratis bij besteding van minimaal € 15,00 in een boekhandel in Noord-Brabant.
Het Brabants Boek Present viert een eerste lustrum. Bij dit jubileum is er dit jaar niet alleen een gratis novelle, maar krijg je op vertoon van Nargis ook nog eens je tweede toegangskaartje cadeau bij tien Brabantse kunstmusea. Die actie loopt van 2 september tot en met 31 december 2023 en de deelnemende musea zijn:
Van Abbemuseum | Eindhoven
Design Museum Den Bosch
Museum Jan Cunen | Oss
Museum De Pont | Tilburg
Textiel Museum | Tilburg
Vincent Van GoghHuis | Zundert
Stedelijk Museum Breda
Museum Krona | Uden
Museum De Wieger | Deurne
Museum Helmond
Fotoportretten in dit interview zijn afkomstig uit de video van Brabants Boek Present 2023. Beeldbewerking > Brabant Cultureel.
Lees ook op Brabant Cultureel:
Een familiegeschiedenis en een introductie op Afghanistan in een roman
© Brabant Cultureel 2023