Rebellen zijn ze wel genoemd, de musici van het orkest Pynarello. Sinds 2017 spelen zij samen, zonder dirigent, staande en zonder bladmuziek voor zich. Zowel splinternieuwe composities als gerenommeerd en uitdagend repertoire. De komende weken zijn ze te horen met nieuw werk van vaderlandse bodem en een omstreden ‘grote’ symfonie.
door Arnold Verplancke
‘Vrijheid en overwinning’ heeft Pynarello als verzamelnaam gekozen voor het concert dat dinsdag 30 mei 2023 in première gaat in Tilburg en dat een dag later in Eindhoven is te beleven. De titel verwijst niet alleen naar de Negende Symfonie van Sjostakovitjs, die uit 1945 dateert en de overwinning van de Sovjettroepen op nazi-Duitsland had moeten uitbazuinen. Voor dat werk telt Pynarello overigens meer musici dan normaal. Maar ook de twee eerste stukken op het programma blijken onder de vlag van Vrijheid en Overwinning te scharen. Die zijn dit jaar in opdracht van Pynarello geschreven. Wereldpremières dus.
Nieuwe composities ‘Parade’ en ‘Twee’
Het eerste is een compositie van Kika Sprangers (1994), met als titel ‘Parade’. Sprangers kreeg voor eerder werk de Rogier van Otterloo Award. Daarna komt pianiste Saskia Lankhoorn (1979) het orkest versterken. Samen voeren zij de compositie ‘Twee’ van Anne-Maartje Lemereis (1989) uit. Werk van haar hand heeft ook in het Concertgebouw in Amsterdam en in Tivoli Vredenburg geklonken. Zij is nu als componist verbonden aan Kasko (voorheen Kameroperahuis) in Zwolle.
Pianiste Saskia Lankhoorn verheugt zich erop een splinternieuw pianoconcert ten doop te houden. “De muziek van Anne-Maartje die ik online gezien en gehoord heb, vind ik erg mooi. Daarnaast vind ik het geweldig met Pynarello te spelen, omdat zij zonder dirigent werken. Op deze manier kan ik het solistische en het samenwerken combineren. Bij stukken die al lang bestaan, is er een traditie van interpretaties en stijlen waar je je tot op zekere hoogte toe kunt verhouden. Maar als een stuk speciaal voor jou geschreven wordt, ben jij degene die de standaard zet en laat horen: zo moet het.”
Zelf zegt Lankhoorn op dit moment veel naar de componist Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975) te luisteren. Dat komt dan goed uit, want een groot deel van het concert van Pynarello bestaat volgende week uit een uitvoering van zijn Negende Symfonie. Daar is wel iets meer over te vertellen. Sjostakovitsj schreef meerdere zogenaamde oorlogssymfonieën. De Zevende ging over het dramatische beleg van Leningrad en draagt die naam nog, al is de stad zelf weer herdoopt in Sint-Petersburg. De achtste verklankt de verschrikkingen van alle oorlogen. De negende zou moeten gaan over de heroïsche overwinning van de Sovjettroepen in 1945.
Hij zou zijn ergste vijand eren
Sjostakovitsj worstelde erg met die uitdaging. Enerzijds omdat hij de schaduw van de grote Beethoven als een donderwolk boven zich zag. Die had immers de ultieme Negende Symfonie gecreëerd. Maar bovendien huiverde hij bij de gedachte dat hij met een overwinningssymfonie zijn ergste vijand, namelijk Sovjetdictator Stalin zou eren.
Uiteindelijk verraste de componist iedereen. Het werd géén groot bombastisch en militaristisch eerbetoon, maar een symfonie die met zijn lengte van een klein half uur eerder aan Haydn doet denken en qua geestigheid aan Rossini, zeker in het begin. Deel twee laat wel een langzame klaagzang horen. De delen drie, vier en vijf gaan zonder onderbreking in elkaar over. In de finale klinkt vooral een lege en zinloze overwinning. Dus geen eerbetoon aan Stalin en zijn Rode Leger. Een paar jaar later werd de symfonie dan ook verboden in de Sovjet-Unie. Pas in 1955, ruim na de dood van Stalin, mocht ze daar weer klinken.
Ik ken het werk vooral in de uitvoering door een groot orkest onder leiding van Bernard Haitink uit 1980. Heel benieuwd hoe de rebellen van Pynarello het nu interpreteren, inmiddels achtenzeventig jaar na het einde van die oorlog.
Pynarello, ‘Sjostakovitsj 9. Vrijheid en overwinning’.
30 mei 2023 20:30 | inleiding om 19.45 uur | Concertzaal, Tilburg (wereldpremière)
Www.schouwburgconcertzaaltilburg.nl
31 mei 2023 20:15 | inleiding om 19.30 uur | Muziekgebouw, Eindhoven. www.muziekgebouweindhoven.nl
3 juni 2023 20:15 | inleiding om 19.30 uur | De Vereeniging, Nijmegen
4 juni 2023 15:00 | Inleiding KAPSTOK om 14.15 uur | TivoliVredenburg, Utrecht
© Brabant Cultureel 2023