In het Maczek Memorial in Breda is komende zomer niet alleen het einde van de Tweede Wereldoorlog te zien, met de bevrijding door generaal Maczek en de Eerste Poolse Pantserdivisie, maar ook het begin: De Vlucht van 12 mei 1940. ‘Het thema vluchten is van alle tijden.’
door René van der Velden
Op mijn vraag of over De Vlucht nog niet álles is gezegd en geschreven, antwoordt coördinator Peter Haagh van het Maczek Memorial: “In mijn omgeving heb ik gemerkt dat de jeugd het niet meer weet. Bovendien is het thema vluchten en vluchtelingen van alle tijden, zeker nu. Er is een vluchtelingenstroom van anderhalf miljoen mensen. Oekraïense vluchtelingen die de grens oversteken, ervaren hetzelfde als onze grootouders. Ze zijn moe, hongerig, angstig en onzeker over hun toekomst. Toen vijf jaar geleden de eerste Syriërs hier kwamen en werden opgenomen in De Koepel waren de negatieve reacties niet van de lucht. Zouden die mensen ook zo reageren als ze wisten dat hun grootouders dit ook hebben meegemaakt”, aldus Haagh.
Drama op levensgrote wanddoeken verteld
De tentoonstelling is bescheiden als het Maczek Memorial zelf. Op vijf levensgrote wanddoeken worden begin en einde van De Vlucht in woord en beeld verteld. Verder is er een film te zien over het Nationaal Ereveld in Loenen waar vijftig slachtoffers van De Vlucht begraven liggen.
Historicus Jan Brouwers trad op als gastcurator. “We horen de verhalen steeds vaker uit de tweede en derde hand. We willen van dag tot dag reconstrueren wat er gebeurd is. Het is onze taak om nieuwe generaties te leren wat er is gebeurd en hoe de beslissing om de hele stad Breda te evacueren tot stand is gekomen. Het lastige van geschiedenis is dat je de afloop kent. Er zijn meer dan honderd mensen bij De Vlucht omgekomen. Zij verloren hun leven in een vlucht die helemaal niet nodig was geweest. Als ze waren thuisgebleven, was er niks gebeurd.”
De Vlucht van 12 mei 1940 was een beslissing van het stadsbestuur en burgemeester Slobbe op aandringen van de Franse troepen die hoopten hier de Duitse opmars tot staan te brengen. Breda dreigde het slagveld te worden van Duitse en Franse legers. Vijftigduizend mensen verlieten de stad richting het zuiden. Een deel van hen kreeg onderdak in een meisjesschool in Sint-Niklaas. Bij een bombardement op die school kwamen vijftig Bredanaars om het leven. Op het Nationaal Ereveld in Loenen liggen zij keurig op een rijtje.
Foto’s expositie De Vlucht > René van der Velden
‘De Vlucht’, tot en met 31 augustus 2023 in het Maczek Memorial Breda.
Lees over De Vlucht ook het proefschrift van J.J. Bakker, Gemeentebestuur in oorlogstijd: De stedelijke overheid van Breda onder Duitse bezetting.
© Brabant Cultureel 2023