Vijftig jaar geleden, in januari 1973, werd het Museum voor Religieuze Kunst in Uden opgericht. Dat wil zeggen: op papier. In mei 1974 opende het museum daadwerkelijk zijn deuren in een vleugel van de eeuwenoude Birgittinessenabdij. Het gouden jubileum gaat Museum Krona, zoals de naam nu luidt, vieren met drie jubileumexposities, van 13 mei aanstaande tot en met 1 september 2024.
door Arnold Verplancke
Het jubileumjaar van Museum Krona begint zaterdag 13 mei 2023 feestelijk in aanwezigheid van de Commissaris van de Koning, mevrouw Ina Adema, met de tentoonstelling Krona als hoofdzaak. Daarna volgen nog de exposities Aan de rand van de hemel en tot slot Krona’s Kroonjuwelen. In elke expositie wil het museum de link met het verleden laten zien, maar ook heden en toekomst prominent in beeld brengen. Het jubileumthema luidt dan ook speels: Museum Krona. Al 50 jaar niet van deze tijd.
Hedendaags
Het museum maakt deel uit van de abdij Maria Refugie waar nog een aantal slotzusters Birgittinessen woont. Het museum is opgericht door de gemeente Uden, het bisdom Den Bosch en de zusters Birgittinessen, aanvankelijk alleen in een vrijgekomen vleugel van de abdij. Daar werd een van de mooiste collecties religieuze kunst van Nederland samengebracht.
Naast manuscripten van de zusters en de collectie van het bisdom kreeg het museum van het Rijksmuseum een groot aantal middeleeuwse beelden die oorspronkelijk tot het kunstpatrimonium van de zusters hadden behoord in bruikleen. Daaronder unieke houten beelden uit de vijftiende en zestiende eeuw. In de rijke collectie zijn nu spraakmakende werken van onder anderen de Meester van Koudewater te vinden, middeleeuwse monstransen, een verzameling iconen, zilver en ook hedendaagse kunst.
Want het museum is in de loop van de jaren gegroeid en uitgebreid. Enerzijds ging het museum zich richten op nieuwe verzamelgebieden, met name op hedendaagse spirituele en religieuze kunst, waarmee het museum nu onderscheidend is binnen ons land. Anderzijds moest de ruimte voor het museum meermalen worden uitgebreid en aangepast. Tien jaar na de opening kwam er in 1984 al een ruimte bij van de voormalige boerderij. In 1991 ging het museum ook ondergronds: toen werd een complete benedenverdieping gecreëerd met een mooie expositieruimte en een depot waar nu het grootste deel van de verzameling is opgeslagen.
Klimaatbeheersing
In de periode 2005-2007 was de abdijvleugel van het museum aan de beurt. Die moest worden gerenoveerd om de klimaatbeheersing en de beveiliging te verbeteren, zodat ook de kostbare ‘Koudewaterbeelden’ naar Uden konden komen. Dit gebeurde met subsidie van het Rijksmuseum.
Een nieuwe grote verbouwing volgde in 2018-2019. Niet alleen werden toen delen van het museum gerestyled, maar ontstonden ook een nieuwe entree, een museumcafé (De Refter) en een geheel nieuwe routing. Bovendien kreeg het museum toen zijn nieuwe naam Krona. Dat is Zweeds voor kroon en verwijst naar de bijzondere bekroning van de sluier van de zusters die teruggaat tot veertiende-eeuwse Birgitta van Zweden. Zelfs in de naam blijkt zo nog de band met het klooster.
Het huidige tentoonstellingsbeleid zoekt vaak naar combinaties van oude en hedendaagse kunst. Naar verbindingen tussen het unieke kunstkabinet voor religieuze kunst, dat het museum van oudsher beheert, en moderne beeldende kunst die spiritualiteit verbeeldt. Dankzij deze verbreding, de aandacht voor educatie, de ontwikkeling van de bijzondere kruidentuin en De Refter, is Museum Krona tegenwoordig een aantrekkelijke plek waar jong en oud inspiratie vindt.
Hoofddeksels
De eerste jubileumexpositie heet ‘Krona als hoofdzaak’ en richt zich op hoofddeksels, van het Birgittijnse kroontje tot de creaties van Stephen Jones en hoeden gedragen door politici tijdens Prinsjesdag. De expositie toont sluiers, kronen, hoeden en hun betekenis. Hoofddeksels laten zien hoe tijden veranderen, maar ook hoe een hoed, pet, sluier of kap groepen mensen bijeen brengen of juist van elkaar onderscheiden.
De gepresenteerde hoofddeksels zijn voornamelijk afkomstig uit musea in binnen- en buitenland, regionale collecties en Krona’s eigen verzameling. Zo is er aandacht voor de uitzonderlijke fraaie kanten poffers die Brabantse vrouwen rond 1900 bij bijzondere gelegenheden droegen, voor de extravagante hoeden op schilderijen van de Antwerpse Maniëristen rond 1530, maar ook voor de indrukwekkende en extreem eenvoudige en sobere kappen van zusters en monniken uit Frankrijk, vastgelegd door fotograaf Roland Fischer. De soberheid van deze monnikskappen staat in schril contrast met de hoeden gedragen tijdens Prinsjesdag door onder anderen Annemarie Jorritsma en Caroline van der Plas. Het overzicht van de hoofddeksels wordt aangevuld met filmfragmenten uit het archief van onder andere het Eye Filmmuseum. De uit Uden afkomstige modeontwerper Addy van den Krommenacker ontwerpt ter gelegenheid van de tentoonstelling een habijt en bijbehorend kroontje anno 2023 voor de zusters Birgittinessen.
Deze expositie wordt samengesteld door team Krona in samenwerking met gastcurator en kunsthistorica Birthe Weijkamp. Ruim negenhonderd leerlingen van het basisonderwijs in de Gemeente Maashorst zullen in de aanloop naar de tentoonstelling hun eigen kroontje maken. Die kroontjes worden in de Feestzaal van het museum gezamenlijk als een grote wolk getoond.
Visionair
De tweede expositie, met als titel ‘Aan de rand van de hemel’ en te zien vanaf november, is geïnspireerd op de bijdrage van stichteres van de kloosterorde, de heilige Birgitta van Zweden. De getuigenissen in handschriften en illustraties van Birgitta en andere vermaarde middeleeuwse visionairen als Hildegard van Bingen, Jeanne d’Arc en Catharina van Siëna worden verbonden met hedendaagse kunstwerken van onder anderen Elspeth Diederix, Schiaparelli, Emma Talbot, Georgina Starr, Femmy Otten, Pauline Curnier en Sister Gertrude Morgan. Dankzij de visioenen van Birgitta en haar tijdgenoten, kreeg de vrouw in de middeleeuwen een stem. Deze vrouwelijke insteek wordt doorgetrokken tot onze tijd.
‘Krona’s Kroonjuwelen’ is de slotexpositie van het jubileumjaar en is vanaf april 2024 te zien. Daarin staat het museum centraal, de collectie, het klooster en de kruidentuin. Deze expositie wordt samengesteld door deskundigen samen met liefhebbers afkomstig uit politiek, cultuur, natuur en media. De selectie van de deze extra ‘curatoren’ is nu nog gaande. Visioenen van diep spirituele aard kunnen in deze tentoonstelling aan bod komen, maar ook actuele maatschappelijke onderwerpen zoals de boodschap van klimaatactiviste Greta Thunberg, die ook als visioen geduid zou kunnen worden.
‘Krona als hoofdzaak’, 13 mei tot en met 22 oktober 2023.
‘Aan de rand van de hemel’, 11 november 2023 tot en met 31 maart 2024.
‘Krona’s Kroonjuwelen’, 16 april t/m 1 september 2024.
Lees terug op Brabant Cultureel:
Het eeuwige licht gevangen in Krona
Wonderlijk werk van Salvador Dalí verrast in Krona Uden
Verbluffende papierkunst en veranderend kloosterleven in museum Krona in Uden
Een rijke Chagall-expositie in Uden en een overrompelende opera
Museum Krona toont hoe hedendaagse idolen als heiligen worden vereerd
Column: Museum Krona nodigt uit tot mijmeren
© Brabant Cultureel 2023
Breda, 8 april 2023
‘De Madonnamaker’ is het boek over de beeldhouwer Hein Koreman dat onlangs is voltooid. De Madonna van Uden speelt een belangrijke rol in het leven van Hein. Camiel Hamans heeft in Brabant Cultureel twee artikelen aan gewijd aan de totstandkoming van het boek en de tentoonstelling in Galerie Ecker. Misschien is het museum Krona geïnteresseerd? Ik hoor graag van U.
Vriendelijke groet,
Eloi Koreman