De maatschappijkritische choreograaf Annemijn Rijk is er niet op uit om te plezieren, maakt geen ‘dans om de dans’. Haar dansfilminstallatie Woman’s Work, die de afgelopen maanden te zien was in Breda, ’s-Hertogenbosch en Tilburg, focust op het begrip ‘schoonheid’ en bevraagt het standaard vrouwbeeld. De avondvullende voorstelling Yellow Horizon, die nu in ontwikkeling is, draait om identiteit.
door Corien Ligtenberg
De dansfilminstallatie Woman’s Work van Annemijn Rijk (Breda 1993) is nog tot en met 18 maart 2023 te zien in de Tilburgse Schouwburg. Het werk toont hoe heel verschillende vrouwen, elk op een smalle, stalen balk boven een oneindige diepte – metafoor voor het standaard vrouwbeeld –hun eigen weg vinden. Woman’s Work is onderdeel van Rijks meerjarige kunstproject Body of Art, waarin het menselijk lichaam centraal staat. Aan de hand van tien thema’s doet Rijk onderzoek ‘naar de verhalen die achter onze lichamen schuilgaan’. De thema’s zijn ontleend aan het gelijknamige bij uitgeverij Phaidon verschenen boek Body of Art (2015). In dit boek wordt aan de hand van tien thema’s geanalyseerd hoe kunstenaars door de eeuwen heen naar het menselijk lichaam keken en hoe ze het uitbeeldden. Rijks producties kunnen de vorm hebben van dans, installatie, film of een cross-over van uitingsvormen.
Dans
Rijk begon tijdens haar schooltijd in Breda met dansles bij de Nieuwe Veste en Dansnest. In 2012 won zij de Gouden Thermometer, de hoofdprijs van het 39 Graden Festival van het Bredase Podium Bloos. Na de middelbare school studeerde ze aanvankelijk uitvoerende dans aan de Fontys Dance Academy Tilburg. Na twee jaar stapte ze over op choreografie. “Toen ik op de academie zat en ging dansen, had ik moeite om mezelf te motiveren. Ik vroeg me af ‘waarom doe ik dit nu’. Ik wilde creëren, ik wilde maken”, verklaart ze de overstap. Ze danst niet meer, ook niet in haar eigen choreografieën. “Mijn eigen werk kon ik niet doen. Als ik dat deed, was ik me te bewust van mezelf. Te ijdel”, lacht ze. Aan haar werk ligt ‘radicale eerlijkheid’ ten grondslag. Rijk: “Ik vraag veel van de dansers. Ik wil dat ze transparant zijn.”
Annemijn Rijks werk is maatschappijkritisch, zij is er niet op uit om te pleasen
Rijks werk is maatschappijkritisch, zij is er niet op uit om te pleasen. Ze wil door verbeelding een alternatieve wereld laten zien – al is het maar voor de duur van een voorstelling. Dat vraagt om gedegen onderzoek. Rijk: “Tegen de maatschappij aantrappen mag, maar doe dat wel gefundeerd. Ik verdiep me in skills om de wereld te bevragen. Ik maak geen dans om de dans.”
Koortsdroom
Rijks eerste project van Body of Art, in 2020, was Re:Born met als thema: The Abject Body. Dat was een korte film over de kracht die nodig is om – letterlijk en figuurlijk – (weer) op te staan. Het tweede project, Last Resistance heeft The Absent Body als thema en is een duet als een koortsdroom tussen een jonge man en een stem. Woman’s Work (thema: Beauty), dat de afgelopen maanden te zien was in onder meer Breda, ’s-Hertogenbosch en Tilburg, is de derde productie in deze serie. Deze dansfilminstallatie bevraagt hoe het lichaam zich verhoudt tot schoonheid en zet zich af tegen het standaard vrouwbeeld dat maar al te vaak door de mannelijk blik wordt bepaald.
Rijk: “Met Woman’s Work probeer ik niet per se binnen de kaders van de dans te blijven. Ik beweeg me in de ‘grey space’, de ruimte tussen de zwarte doos van dans en toneel en de witte ruimte van het museum. Op die manier kan ik vernieuwen. Er zijn meer makers die dat doen. Een dansfilminstallatie is niet moeilijk, als je je eraan kan overgeven. Vandeweek kwam er een groep kwetsbare vrouwen naar de installatie. Ze stonden ervoor open en konden er heel veel mee. Dat was geweldig. Het gaat om de ervaring.”
Identiteit
Inmiddels is Rijk druk bezig met de voorbereiding van nieuw werk. De audities voor de avondvullende voorstelling Yellow Horizon met Identity als thema zijn bezig. De voorstelling gaat op 29 november 2023 in De Nieuwe Vorst in Tilburg in première. Hierin onderzoekt Rijk “wat ons lichaam ons kan vertellen over wat er van onze identiteit overblijft als we ons ontdoen van alle constructivistische lagen die ons maken tot wie we zijn: afkomst, inkomsten, gender, seksuele oriëntatie, leeftijd et cetera”. Rijk, die binnenkort dertig wordt, vindt de identiteitsvraag spannend. “Ik ken die ervaring nog niet. Hoe zijn we hier?”
Rijk volgt aan de universiteit van Tilburg de master ‘Philosophy of Humanity and Culture’ en heeft, zegt ze, “intellectuele honger”. “Choreografie blijft een struggle en de studie helpt me met het onderzoek dat ik doe.” Op grond van de filosofische stroming fenomenologie is zij tot de conclusie gekomen dat de mens in zijn diepste wezen anoniem is. Rijk: “Hoe ervaar je dat zelf? En wat doet het met je? Kan dat je veranderen?”
Perceptie
In Yellow Horizon fungeert het toneel als ‘onder’wereld waarin je afdaalt vanuit de huidige wereld. De voorstelling is, meer nog dan de voorgaande projecten, gericht op perceptie. Door de inzet van scenografie en het gebruik van licht, kleur en mist wil Rijk het publiek meenemen naar die ‘onder’wereld. “Het leidt naar het anonieme in ons lichaam, dat wat onder onze geconstrueerde identiteit ligt, dat wat ons maakt tot wie we zijn, maar waar we ons zelden bewust van zijn. Hoe dat voelt? Tijdens de voorstelling wil ik het publiek naar die plek proberen te brengen. Wat is er over die ‘plek’ bekend? Ons lichaam is in en van de wereld. Door jezelf erboven te zetten, creëer je afstand. Zolang je er niet bij komt, blijft die afstand – en de schade. Je moet er onderdeel van zijn.”
Rijk is een gedreven choreograaf, vraagt veel van zichzelf en van anderen en is goed in wat ze doet. Met haar werk won ze al diverse prijzen. Sinds 2021 is ze een zogenaamd Chassé Cultuurfonds Talent. Dat houdt in dat ze door het Cultuurfonds wordt ondersteund ‘om ervaring op te doen, werk te maken en een eigen taal te ontwikkelen’. Ook wordt ze (financieel) ondersteund door de Nieuwe Makers Regeling van het Fonds Podiumkunsten. Ze is daar blij mee. Rijk: “Ik word niet rijk van mijn werk, maar kan ervan leven. Ik doe van harte concessies voor de kunst. Ik leef voor de kunst.”
De dansfilminstallatie Woman’s Work is nog tot en met zaterdag 18 maart 2023 te zien in de Vrije Ruimte (voorheen de Filmfoyer) van de Schouwburg Concertzaal Tilburg, van 15-21 uur. Vrij toegankelijk op vertoon van een voorstellingsticket van Schouwburg Concertzaal Tilburg of Theater de Nieuwe Vorst. Losse tickets € 3,00.
schouwburgconcertzaaltilburg.nl
www.bodyofart.nl
Lees ook in Brabant Cultureel:
In dansfilm-installatie Woman’s Work is de val onvermijdelijk
© Brabant Cultureel 2023