Het verleden voelt vertrouwd, het heden vaak verwarrend. En de toekomst? Voor de een dreigend en voor de ander juist hoopvol. Toneelgroep Maastricht laat al die tegenstellingen scherp zien in een actuele versie van De Kersentuin van Tsjechov.
door Arnold Verplancke • scènefoto’s > Ben van Duin
‘Konden we de tijd maar terugdraaien naar toen we allemaal gelukkig waren’, een veelzeggende uitspraak. Er klinkt wanhoop in door en tegelijk het besef dat zoiets niet mogelijk is. Het draaitoneel waarop De Kersentuin zich deels afspeelt, kan wel tegen de klok in draaien, alsof het een nostalgisch terugverlangen symboliseert. Maar er helpt geen moedertje lief aan: de tijd verstrijkt en het noodlot komt dichterbij.
Jibbe Willems heeft op verzoek van de toneelgroep het bekende blijspel van Anton Tsjechov uit 1904 volledig herschreven en naar deze tijd overgezet. De vijftien rollen heeft hij teruggebracht tot acht. Een nieuwe figuur doet zelfs haar intrede en zorgt voor nog meer contrast: de PA (personal assistent) Jasja. Maar de geest van Tsjechov blijft toch over zijn schepping waaien. Dat kan ook gemakkelijk, want de thema’s zijn tijdloos.
Wie herkent immers niet het gevoel dat alle veranderingen in de wereld te snel gaan? Hoe verleidelijk is het niet om soms de ogen te sluiten voor alle dreigingen die dagelijks op je af komen? Om over de onzekere toekomst maar helemaal niet te spreken.
Regisseur Michel Sluysmans laat zijn acteurs veel frontaal naar de zaal spelen, dus soms zonder elkaar rechtstreeks aan te kijken. Alsof de ‘vierde wand’ met het publiek een spiegel is waarin zij hun gelijk vinden. Ze blijven ook vaak zonder rol zichtbaar op het podium. Wanneer ze gaan slapen, vlijen ze zich simpelweg even op de toneelvloer.
Op de achterwand verschijnen vervloeiende projecties. Van een reusachtige aardbol die het huiselijke gebeuren zo nietig maakt. Van de eeuwige natuur die verleden en toekomst verbindt en van mooie kersenbloesems in de tuin natuurlijk, die met het hele landgoed dreigt te sneuvelen.
Lichtvoetig
Ook om te voorkomen dat De Kersentuin een statisch praatstuk wordt, klinkt er vaak muziek. Beppe Costa speelt de rol van de stokoude bediende Firs, maar zingt tussendoor en speelt op zijn gitaar en mandoline. Ook anderen zingen soms sfeervolle liederen van hem. Mede daardoor en door de humor van Tsjechov die Willems overeind houdt, blijft de Kersentuin een lichtvoetig blijspel, ondanks de serieuze thematiek.
Anniek Pheifer maakt van de vrouw des huizes, Ljoebov, een volkomen geloofwaardig type struisvogel. Dat haar kapitaal is vervlogen, wil ze niet weten. Evenmin dat ze als actrice haar beste tijd heeft gehad. Ze strooit nog steeds met geld dat ze niet heeft en wil vooral dansen en feesten om in een roes de harde werkelijkheid op afstand te houden.
Als haar broer zorgt Vincent Linthorst vaak voor een komische noot. Hij praat graag en koestert een naïef geloof dat alles altijd wel goed komt. Hij zou ook zomaar in alle valkuilen van de woke-golf kunnen struikelen.
Tegenover dit tweetal zet Jeroen Spitzenberger sterk een selfmade zakenman neer: zoon van een voormalige knecht van de landgoedbeheerders die zich helemaal heeft opgewerkt. Hij doet zijn uiterste best om mevrouw Ljoebov en haar gezin realiteitszin bij te brengen. Maar tevergeefs. Zijn plan om op het landgoed, inclusief de kersentuin, een complex met vakantiehuisjes neer te zetten en die te verhuren, wordt niet eens serieus genomen. Dat kan toch niet. Wat moet er dan met het grafje van haar verdronken dochtertje, vraagt Ljoebov zich alleen maar af.
Haar dochters reageren zeer verschillend op alle dreigingen. De oudste (Quiah Shilue) zou de tijd voor eeuwig willen bevriezen. De jongste (‘Ntiangu Stuger) idealiseert het aanbreken van een nieuwe en betere wereld waarvoor zij de handen uit de mouwen wil steken. Haar vriend (Nick Renzo Garcia) komt niet verder dan woorden, die anarchistisch klinken. Maar voor daden is de eeuwige student niet toegerust. Hij meent zelfs boven de liefde verheven te zijn, uit angst.
En dan is er nog de vreemde eend in de bijt, de ‘personal assistent’ (Liza Macedo Dos Santos), aangetrokken door Ljoebov toen die nog dacht in het buitenland een filmrol te krijgen. Jasja ontpopt zich als een opportunist van het zuiverste water. Hoe de toekomst zich ook zal ontwikkelen, zij zal zich er altijd wel doorheen slaan en weten waar ze de pot met geld kan vinden. Toneelgroep Maastricht maakt van De Kersentuin een volkomen nieuw kijkspel, waarin tragiek, humor en emotionele momenten hun plaats blijven houden.
De Kersentuin, door Toneelgroep Maastricht. Tekst: Jibbe Willems, naar het gelijknamige stuk van Anton Tsjechov uit 1904. Regie: Michel Sluysmans. Decorontwerp: Michiel Voet. Lichtontwerp: Bart van den Heuvel. Spelers: Anniek Pheifer, Jeroen Spitzenberger, Vincent Linthorst, Quiah Shilue, ‘Ntianu Stuger, Liza Macedo Dos Santos, Nick Renzo Garcia, Beppe Costa (muziek). Gezien: Theater aan het Vrijthof Maastricht, 4 maart 2023.
De Kersentuin is onder meer nog te zien:
Donderdag 9 maart > Schouwburg Tilburg
Woensdag 15 maart > Theater de Bussel Oosterhout
Zaterdag 8 april > Maaspoort Venlo
Dinsdag 11 april > Parktheater Eindhoven
Vrijdag 14 april > Munttheater Weert
Woensdag 26 april > Stadsschouwburg Nijmegen
Vrijdag 5 mei > Schouwburg Venray
Woensdag 17 mei > Chassé Breda
© Brabant Cultureel 2023
Prachtig en overtuigend toneelspel omfloerst door een origineel en oogstrelend decor. Wát een mooie, en van begin tot en met het einde, boeiende productie. Hulde en dank voor deze culturele presentatie op hoog niveau!