De Nederlandse Reisopera heeft moeten besluiten Mozarts Zauberflöte uit te voeren in afgeslankte vorm, zonder decors en uitgekiende regie. En dat blijkt goed uit te pakken. Als bewijs dat het ook zou kunnen met vier stoelen en een tafel van de kringloop. De uitvoering is te zien in Breda en Eindhoven.
door Camiel Hamans • scènefotografie > Marco Borggreve
Hoe minder meer kan worden. Dat laat de Nederlandse Reisopera zien met de nieuwe tournee van Mozarts Zauberflöte. Anderhalve week voor de geplande première op 20 januari 2023 en na zes weken repetitie kwam het bericht dat de voorstelling uitgevoerd moet worden in semi-concertante vorm. Er bleken problemen met het decor en die konden helaas niet tijdig opgelost worden door onderbezetting vanwege ziekte en structureel gebrek aan theatertechnici. Weg dus het regieconcept van regisseur Floris Visser, weg eveneens alle decors en kostuums. Gelukkig krijgt Visser nog wel een herkansing. De Weense Volksoper, met wie de Reisopera deze Zauberflöte samen produceert, zal in een volgend seizoen deze voorstelling op het programma zetten.
Die indruk wordt nog versterkt door het gebruik van licht, legt Stan Geurts uit. Samen met Anne Slothouwer heeft hij de uiteindelijke productie vorm gegeven. “Licht is superbepalend, het voegt meteen sfeer aan muziek toe. Niet lang geleden was ik bij een concert van Phion, het nieuwe, gecombineerde orkest voor Gelderland en Overijssel. Daar werd licht bij ingezet. Niet alleen een spotje op een solist, maar echt theaterlicht, waarmee je kleur en diepte kunt geven en handelingen kunt uitlichten. Toen besefte ik hoeveel licht aan een concert kan bijdragen.”
Avondregisseur
Geurts, die oorspronkelijk bij deze voorstelling regieassistent zou zijn, is vanaf 2019 bij producties van de Reisopera betrokken. Hij heeft in Arnhem een opleiding muziektheater gevolgd, aanvankelijk met de bedoeling aan de uitvoerende kant van het bedrijf terecht te komen. Halverwege zijn studie realiseerde hij zich echter veel liever te componeren en te regisseren. Als componist heeft hij onder meer al twee opera’s voor kleine bezetting, een liederencyclus en een requiem op zijn naam. Als muziektheatermaker heeft hij als lid van het Collectief Ludvik en alleen ook reeds een paar producties weten te realiseren, naast zijn werk als regieassistent en avondregisseur bij Holland Opera en de Nederlandse Reisopera.
Zijn taak nu was van een geheel andere orde dan normaal, legt Geurts uit. “Een avondregisseur reist mee met de voorstellingen en houdt in de gaten of zangers en koor zich aan het ingestudeerde concept houden. Wijken ze daar teveel vanaf dan overlegt hij met ze en probeert ze weer terug te voeren naar wat tijdens de repetities ingestudeerd is. Als een podium van een schouwburg kleiner of groter is dan dat van het premièretheater, dan moet een avondregisseur ook aangeven hoe de plaatsing van het decor moet zijn en wat de nieuwe looplijnen van de zangers en het koor worden. Voorafgaande aan een reisvoorstelling leidt een avondregisseur ook altijd een korte doorlooprepetitie om de uitvoerenden aan de veranderde opstelling te laten wennen.”
Verhaal
“Nu moesten mijn collega Anne Slothouwer en ik in één avond en nacht bedenken hoe we het moesten gaan doen en wat we daarbij nodig hadden. Een nieuw regieconcept bedenken in zo’n korte tijd kan natuurlijk niet. We realiseerden ons dat we een steengoede cast hebben met zangers die het stuk door en door kennen en precies weten welk verhaal ze vertellen. Met dat gegeven besloten we ons voordeel te doen en ons te focussen op het verhaal. Dat moest de avond dragen. Per aria hebben we aan de zangers gevraagd hoe zij het zouden doen, als ze niet aan een regie vast zouden zitten. Daarmee zijn we aan de slag gegaan, hetgeen niet alleen veel spelplezier opleverde, maar ook tot een extra motivatie leidde. Voor de zangers, die nu niet vast zitten in een regieconcept, voelt het daardoor als hún voorstelling. Zij voelen zich medeverantwoordelijk. We hebben de regie samen met de zangers gemaakt.”
Scènes uit Die Zauberflöte van de Nederlandse Reisopera. Te zien zijn o.a. > Tamino, Sarastro, Königin der Nacht, Pamina, Papageno, Papagena (ook als ‘Altes Weib’), Drei Damen, Drei Knaben, Drei Sklaven en Priest 1. Gezongen in het Duits met Nederlandse en Engelse boventiteling.
“Ook al kent iedereen het verhaal van de Zauberflöte, het blijft ingewikkeld. Nu we ons daarop concentreren, is het eenvoudiger, horen we van het publiek, om de lijn te volgen. De reacties zijn boven verwachting goed. ‘Ook al duurt de voorstelling drie uur, toch had ik de indruk dat het erg snel ging’, vertelde een bezoeker me. ‘Ik zit nu zo in het verhaal, dat ik het beter begrijp en daardoor vliegt de avond om.’ Iemand anders zei ‘als je een goed orkest hebt en goede solisten, dan kun je met vier stoelen en een tafel van de kringloop, een opera maken. Dat hebben jullie met deze voorstelling bewezen.’ Een groter compliment kan ik me niet voorstellen.”
Wolfgang Amadeus Mozart, Zauberflöte, in semi-geënsceneerde vorm door de Nederlandse Reisopera. Breda, Chassé Theater 26 januari 2023; Eindhoven, Parktheater 7 februari.
© Brabant Cultureel 2023