Joep Coppens zegt na 1300 beelden gedag met een biografie

De Vlierdense beeldhouwer Joep Coppens is na meer dan zestig jaar gestopt met werken. Coppens (82) neemt afscheid met een biografie die is geschreven door kunsthistoricus Ger Jacobs. Coppens maakte dertienhonderd bronzen en houten beelden. “Als zeventienjarige had ik een droom. Die is werkelijkheid geworden.”

door Henk van Weert

Ineens wist hij het. Beeldhouwen, ja dat was het. Joep Coppens (Eindhoven 1940) liep te puberen in het Eindhovense stadsdeel Gestel, zonder te weten waar zijn leven heen moest. “Ik zat op de HBS en daar had ik niet zoveel zin in. Zeker niet in al die bètavakken. Mijn leraar Nederlands, Frans van Tuijl, schreef op een gegeven moment tien titels voor een opstel op het bord. Geen daarvan sprak mij aan. Toen kwam hij met een elfde suggestie: wat wil ik worden en waarom? Ik liep naar huis met die titel in mijn hoofd en ik wist het: beeldhouwen, dat moest het worden. Het idee kwam zó uit de lucht vallen.”

‘Beeldhouwen, dat moest het worden.
Het idee kwam zó uit de lucht vallen’.

Thuis stonden ze niet meteen te juichen. Joep Coppens is de derde zoon van Martien Coppens, de grootste fotograaf die Noord-Brabant heeft voortgebracht en vooral bekend geworden met zijn portretten van eenvoudige Brabanders. “Vader beleefde zijn artistieke roeping intens. Als fotograaf was hij uniek. Maar toen ik met het verhaal kwam dat ik van school af wilde gaan om te beeldhouwen verwierp hij dat gelijk. Daar kon ik de kost niet mee verdienen, vond hij.” 

De ambitie ging in de pauzestand. De jonge Coppens bezocht kort de Academie voor Industriële Vormgeving, daarna de Jan van Eyck Academie in Maastricht – evenmin afgemaakt – en daarna kort Ateliers 63 in Haarlem.
Ondertussen rijpte toch de gedachte om zelfstandig beeldhouwer te worden. “Ik had al op de HBS veel inspiratie gevonden in paleontologie, in skeletten en botten van uitgestorven dieren waar ik veel over las. Maar ook in Afrikaanse kunst. Mijn vader had een flinke collectie Afrikaanse kunst, negerplastiek noemde je dat toen. Hij kocht bij handelaren in België en bij verzamelaars. Of hij ruilde voorwerpen tegen foto’s die hij maakte.”

“Op een gegeven moment was de beer los. Ik had drie keien gekregen van een leraar: twee van hardsteen en een van basaltlava. Kappen geblazen, in de avonduren. Het eerste beeld dat ik maakte was een portret van mijn vader. Ik had hem stiekem en profiel getekend, want hij had nooit tijd om te poseren. Daarmee ging ik aan de gang.”

Kruiwagen

Ondanks zijn aanvankelijke aarzeling over de keus van zijn zoon, ontpopte Martien Coppens zich tot een goede kruiwagen. “Hij had veel contact met kunstenaars in de omgeving. Iemand als Edy de Wilde, de directeur van het Van Abbemuseum, kwam geregeld bij ons thuis. Pa liet hem zien waar ik mee bezig was. Joep moet ermee doorgaan, zei De Wilde. Dat sterkte mij enorm, want De Wilde was een belangrijke man in de kunst van Oost-Brabant.”

‘Joep moet ermee doorgaan, zei Edy de Wilde.
Dat sterkte mij enorm’

Coppens besloot vervroegd in militaire dienst te gaan. Om er maar vanaf te wezen. Hij vond er de rust en de gelegenheid om zijn talent verder te ontwikkelen. “Ik lag als radarbediende in Nieuw Millingen. In de avonduren mocht ik een zaaltje van de dienst Welzijnszorg gebruiken. Ik sleepte er het ene na het andere stuk hout naar toe. Het ging maar door. Salomé met de kop van Johannes, dat soort onderwerpen.”

Uiteindelijk vestigde hij zich in 1971 in Vlierden, waar hij achtentwintig jaar lang ook de molen bestierde. Coppens was toen al getrouwd met de Rooise kunstenares en schrijfster Els van de Rijt, nog altijd zijn partner. “Natuurlijk was het moeilijk in het begin. Je komt niet in zes weken tot artistieke wasdom. Ik was niet meteen boeiend en interessant voor de buitenwereld. En ik moest de kost verdienen, dat was de realiteit. Ik heb in de avonduren bij de post gewerkt, even als leraar op een ambachtsschool in Roermond. Toen het geld begon op te raken, kon ik in de contraprestatie.” Het succes kwam er. In totaal maakte Joep Coppens dertienhonderd houten en bronzen beelden. Zijn werk was op meer dan honderd tentoonstellingen te zien.

Henry Moore

Hij is een groot liefhebber van open vormen. “Holle beelden, waarvan de vormen en contrasten zichtbaar worden in het licht. Ik heb dat soort beeldhouwkunst ontdekt bij Henry Moore en ik ben er mijn leven lang bezeten van geweest. Plastisch zijn ze veel sterker dan gesloten beelden.”

‘Het beeld voor de zusters Franciscanessen was voor mij een hoogtepunt. Twee meter tweeënvijftig hoog, in brons’.

Zijn loopbaan kwam met hoogtepunten en tegenvallers. “Een heel groot succes vond ik het beeld dat ik in 1994 gemaakt heb voor de zusters Franciscanessen in Veghel, toen het klooster honderdvijftig jaar bestond. Twee meter tweeënvijftig hoog, in brons. Ik zie dat als een hoogtepunt in al die jaren. Maar er waren ook teleurstellingen. In 1993 wilde de gemeente ’s Gravenmoer, nu Dongen, een groot beeld voor het nieuwe gemeentehuis. Ik had een idee, bood het aan, maar het werd afgewezen.” Coppens wilde een Christus aan het kruis maken en baseerde de uitwerking op de vormen van een christusvis, een straalvinnige vis in Zuid-Amerika. Dat was een brug te ver. “Het leidde tot een hevige strijd onder de raadsleden. Een meerderheid keurde het af. Ze vonden het te complex. Ik heb dat altijd jammer gevonden.”

Coppens heeft wel vaker ervaren dat het grote publiek aarzelend tegenover beeldhouwkunst staat. Naast de molen ligt zijn beeldentuin. “Er zijn maar heel weinig bezoekers van de molen die daar oog voor hebben. Een enkele keer zie ik ze langs de beelden schuifelen. Twee minuten, vijf minuten, dan zijn ze weg. Mensen die verder kijken of iets kopen, zijn zeldzaam. Ik denk dat het komt omdat hun gedachten over beelden niet verder reiken dan de gipsen beelden die met honderden tegelijk uit dezelfde mal gemaakt worden en te koop zijn in die uitdragerijen langs de weg.”

Ambachtsman

Zonder kennis van het ambacht geen beeld. “Ambacht en kunst liggen in elkaars verlengde. Ik vond het een hele toer om het ambacht te leren. Ben geen groot ambachtsman geworden, in technisch opzicht maar matig geslaagd.” Op de achtergrond protesteert echtgenote Els. Zij vindt hem veel te bescheiden. “Je was echt wel goed in brons gieten en dat kwam de kunst ten goede. Hij was daar echt een kei in, hoor. Veel kennis vergaard, altijd mee bezig geweest en de techniek steeds verbeterd. Weet je dat hij voor gieterij Eijsbouts zelfs een oven heeft ontworpen om brons gieten?”

Joep Coppens gaat voor, door zijn atelier en de verkoopruimte. Het is er nu stil. Meer dan zestig jaren gleden voorbij. Even is hij weer de puber in Gestel. “Ik ben tevreden. Ik heb hier als zeventienjarige over gefantaseerd. Die droom is werkelijkheid geworden.”

Kunsthistoricus Ger Jacobs uit Beek en Donk schreef de biografie Levenslang. Het boek over leven en werken van Joep Coppens wordt zondag 22 januari 2023 om 14.30 uur gepresenteerd in het Cultuur Centrum Martien van Doorne in Deurne. Het is daar te koop voor twintig euro en daarna voor 22,50 euro in regionale boekwinkels en musea. Ook aan huis bij Joep en Els Coppens, Molenhuisweg 4 in Vlierden.

joepcoppens.nl

© Brabant Cultureel 2023