Mensen maken wat mee. Fotograaf Rob Moorees maakte een keuze uit de Spaarnestad Photo collectie van gebeurtenissen waar een heel verhaal achter zit. Kunstenaars Martin en Inge Riebeek laten in videoportretten mensen hun eigen, vaak heftige, verhaal vertellen. In de expositie ‘Telling Stories’ in Museum W komen deze twee vormen van vertellen bij elkaar.
door Irma van Bommel
Spaarnestad Photo collectie vroeg fotograaf Rob Moorees (Tilburg 1950) om naar de foto’s in het archief te kijken en een selectie te maken voor de digitale beeldbank. Zo vertelt Moorees in een interview met Robert Theunissen (van Photo31) dat in het begin van de expositie op een beeldscherm is te zien en te beluisteren. Door zijn kunstopleiding aan de Akademie Kunst en Industrie in Enschede kijkt hij met een artistiek oog naar archieffoto’s, waar anderen zouden selecteren op onderwerp of thema. “Ik zocht naar fascinerende beelden, foto’s die mij aanspreken.”
Het resultaat is een selectie krachtige beelden waarbij je je telkens verbaasd afvraagt ‘wat gebeurt hier nou’? Foto’s van bijzondere gebeurtenissen, meestal van gewone mensen, een enkele keer van beroemdheden. Moorees’ keuze laat zien hoe bijzonder het Spaarnestad fotoarchief is.
Het Leven
Het fotoarchief bevond zich aanvankelijk bij uitgeverij en drukkerij Spaarnestad in Haarlem, maar is nu ondergebracht in Den Haag. Het is het grootste fotoarchief van Europa en bestaat in feite uit een aantal samengevoegde fotoarchieven. De meeste foto’s die Moorees selecteerde dateren van de eerste helft van de twintigste eeuw en verschenen in het populaire weekblad Het Leven dat tussen 1906 en 1941 werd uitgegeven. In een tijd dat er nog geen televisie was, kwam de wereld binnen via kranten en geïllustreerde tijdschriften zoals Het Leven. De namen van de fotografen zijn meestal niet bekend. Dat is eigenlijk wel vreemd, want de meeste foto’s zijn gemaakt door professionele persfotografen.
Het zijn momentopnamen, letterlijk uit het leven gegrepen. Vaak is de afloop van het verhaal bekend, maar de foto toont een bevroren moment. “Fotografie – juist deze uitvinding die alle leven tot stilstand dwong – maakt het mogelijk te reizen door de tijd.” De informatie zocht Moorees er later bij, daarbij geholpen door de aantekeningen die vaak op de achterkant van de fotoafdrukken zijn genoteerd. Bij eenendertig van de ruim honderd getoonde foto’s schreef Moorees een column en al die columns zijn in de expositie te lezen. Niet alleen geeft hij hierin extra informatie, ook plaatst hij de gebeurtenis in de context van de tijd en laat er zijn eigen gedachten over gaan.
Levensverhaal
De videoportretten van het kunstenaarsduo Martin en Inge Riebeek (Haarlem 1957 en Wageningen 1964) triggeren op een andere manier, namelijk door de manier van filmen. De gefilmde persoon loopt zelf naar de camera toe en komt daardoor zo dichtbij dat je je aangesproken voelt, geboeid raakt en meteen empathie voelt voor die persoon. Je bent benieuwd naar wat diegene te vertellen heeft. Juist door te luisteren naar het levensverhaal en de afwegingen die de persoon in kwestie heeft gemaakt, merk je dat verhalen genuanceerder zijn dan verwacht.
Het duo Riebeek toont in de expositie veertien videoportretten, verdeeld over twee installaties. De ene installatie gaat over macht op allerlei fronten en daaraan gekoppeld machtsmisbruik. Misbruik binnen de kerk, we weten dat het bestaat, maar als je een persoonlijk verhaal hoort, raakt het je meer. Maar macht kan ook ingezet worden om iets positiefs in beweging te brengen. Vaak putten mensen kracht uit een traumatische ervaring.
Eén filmpje, over het Weerter Stadsgilde Sinte Catharina dat is opgenomen op de lijst van immaterieel cultureel erfgoed, is speciaal voor deze expositie gemaakt. Het was beter geweest dit filmpje apart te tonen en niet binnen de context van de andere videoportretten, want het mist de diepgang die de andere verhalen wel hebben.
Overleven
De andere installatie heeft te maken met het verzamelbeleid van het museum, namelijk de grote collectie religieuze kunst. Gekozen is voor de twee Maria-figuren in de bijbel, enerzijds Maria als moeder van Jezus en anderzijds Maria Magdalena als prostituee. De videoportretten leren ons dat keuzes in het leven niet altijd bewust worden gemaakt, maar vaak het gevolg zijn van een overlevingsstrategie. Door de persoonlijke verhalen aan te horen, laten we ons vooroordeel varen en zo worden we ruimdenkender. Een wijze les om in het dagelijks leven toe te passen: luisteren naar de ander en de ander respecteren.
‘Telling stories’, tot en met 16 april 2023 in Museum W in Weert.
Museum W
Rob Moorees – Photo31
Spaarnestadphoto
Martin & Inge Riebeek
Lees ook op Brabant Cultureel:
Gefilmde portretten van Martin en Inge Riebeek zijn een eye-opener
© Brabant Cultureel 2023