Een buitenissig huis met een heus eigen theater aan rand van Loon op Zand

WONEN IN ICONEN (2) Brabant kent bijzondere architectuur en Brabant Cultureel neemt een kijkje, binnen en buiten. Aan de rand van Loon op Zand staat een huis waarvan er maar één bestaat: Villa le Blaireau. De villa is tot in het detail gebouwd en ingericht naar de smaak van de eigenaar: Audax topman Jacques de Leeuw. Het markante bouwwerk vertelt de wonderlijke levensloop van de bouwmeester/heer des huizes.

door Joke Knoop

Jacques de Leeuw (Tilburg 1933) leeft het Amerikaanse succesverhaal: hij schopte het van krantenjongen tot mediamagnaat in Nederland. De Leeuw is oprichter en eigenaar van Audax in Gilze, uitgever, verkoper en distributeur van drukwerk. Hij is trots op zijn prestaties en stopt dat niet onder stoelen of banken. Het huis reflecteert het eigenzinnige karakter van de eigenaar. De architectuur van Villa le Blaireau is, net zoals het leven van de bouwheer, allerminst eenduidig. Het bouwwerk refereert aan een Amerikaans landhuis zoals we dat uit films kennen. Er is een veelheid van stijlcitaten verwerkt. De Leeuw heeft alles samengebracht wat hij mooi vindt en dat is veel. Te veel in de ogen van de één; een ander bewondert de pracht en praal. Eén ding is zeker: Villa le Blaireau maakt de tongen los.

De Leeuw houdt van kunst en theater. Dan is het voor hem vanzelfsprekend dat het landhuis een inpandig theater heeft voor ruim honderd mensen. Onder anderen Cecilia Bartoli, Marco Bakker, Ernst Daniël Smid en Henk Poort (de drie baritons) zongen er voor een select publiek. Na optredens is het theater in een oogwenk terug te brengen tot een imposante ontvangstzaal en een klassieke bibliotheek annex vergaderruimte. Een poging om het exterieur van de villa te beschrijven: statig, imponerend, pretentieus. De stijl varieert van Victoriaans, neoclassicistisch, laatgotiek, neorenaissance. Ofwel: eclecticisme. Er zijn nissen met beelden en er is een groot aantal reliëfsculpturen. De mannen‑, vrouwen- en dierenfiguren verwijzen naar de bijbel of naar de oude beschavingen. Zuilen markeren de hoofdingang, geflankeerd door beelden van vier vrouwen die de elementen symboliseren.

Verhalen
Le Blaireau is een huis van vertellingen. Een timpaan boven de hoofdingang toont de godin van de wijsheid, Pallas Athene. Naast haar een leeuw. Een ander reliëf verhaalt over het gevecht van Samson met de leeuw. Jacques de Leeuw noemde zijn eerste onderneming, een sportschool, Samson. Dat de Bijbelfiguur de leeuw overwon, vormt geen belemmering voor de prestatiegerichte ondernemer. Blikvangers zijn de strak vormgegeven lichtstraat en de drie Victoriaanse schoorstenen. De villa heeft een ruim dakoverstek, erkers, een verdiepte patio aan de tuinzijde. De liefhebber kan zijn hart ophalen aan de kunstige metseltechnieken, aan het bijzonder formaat en de kleur van de baksteen, aan de band van speksteen rondom het huis en aan de terugliggende blauwe voeg. Een goed waarnemer ziet her en der wybertjes, een ruitvorm die De Leeuw gebruikt in zijn organisatie en die hij als geluksvorm beschouwt.

Villa le Blaireau is het laatste grote project van de in 2006 overleden architect Hub Prins uit Kaatsheuvel. Hij verstond de kunst om de ‘krabbels’ van de opdrachtgever samen te voegen tot een geheel en daar zijn stempel op te zetten. Dat was een proces van geven en nemen. Prins wilde geen blauwe voeg, maar kon zich uiteindelijk vinden in een terugliggende voeg in blauw. Prins had een ellipsvormige koepel in gedachten, uitgevoerd in glas-in-lood. ‘Jacques de Leeuw vond het niks’, vertelt de architect in het boek dat De Leeuw liet maken over de villa. En zo geschiedde dat er een strak vormgegeven lichtstraat kwam, naar de zin van De Leeuw. De ondernemer stond er op dat het landhuis Victoriaanse schoorstenen zou krijgen. Uiteindelijk stemde Prins in en tekende hij vier schoorstenen. Dat vond De Leeuw weer overdadig en hij schrapte een schoorsteen.

Architect Prins werd geconfronteerd met een bouwheer die zich tot in het detail bemoeide met de bouw. We kunnen de architect niet meer polsen, daarom aan De Leeuw de vraag of het bouwproces veel strijd leverde. “Soms botste dat, maar uiteindelijk werden we het wel eens. Dan geef ik wat toe en dan is de dorst gelest. Bij mij duurt een strijd nooit lang. Ik luister, ik overleg, maar uiteindelijk ben ik de opdrachtgever”, aldus De Leeuw.

Keur aan stijlen
Het interieur biedt eveneens een keur aan stijlen. De wanden zijn rijk gedecoreerd met taferelen die wederom verwijzen naar de klassieken. Zowel binnen als buiten bevindt zich veel kunst waarvoor De Leeuw thuis geen plaats heeft (de villa is in gebruik als ontvangst- en kantoorruimte). Sculpturen en schilderijen, variërend van Karel Appel tot het ‘fantastisch realisme’ van Eugène Peters. Binnenhuisarchitect Peter Heuvelmans uit Lage Mierde heeft er zijn handen aan vol gehad. In het eerder genoemde boek zegt hij dat dit zijn ”uitbundigste project is geweest. Het is één groot kunstwerk geworden.”

Dat kunstwerk neerzetten, heeft vele jaren gekost. In 1988 kocht De Leeuw de grond, in 1990 is de bouwvergunning verleend en begon de bouw van de paardenstal om te kijken welke materialen voor de villa geschikt zouden zijn. In 2001 werd de villa met een groots feest geopend. Vijftien jaar na de openingsdatum mag Villa le Blaireau zich verheugen in nieuwe bewoners. Blaireau is de Franse benaming voor het dier de das en dassen hebben daadwerkelijk hun intrek genomen in een dassenburcht op het terrein. Hoveniers stuitten dit voorjaar op de burcht. Dassen beginnen met een optrekje en breiden dat gestadig uit. Is De Leeuw dat ook van plan? Hij lacht: “Nee, nee, dit huis is klaar.” Uitbreiden is niet aan de orde, mede omdat de economische crisis ook aan Audax niet voorbij gaat. De consument heeft minder geld te besteden aan leescultuur. “Een villa als deze zou ik nu niet meer kunnen bouwen. Dat is te duur geworden.” Hoeveel het bouwwerk kostte, is niet bekend.

Met Villa Le Blaireau heeft de ondernemer zijn architectonische droom verwezenlijkt. Het landhuis is echter gesloten voor publiek. Een uitzondering maakt De Leeuw voor groepen mindervaliden met hun begeleiders. Zes maal per jaar zijn zij te gast in de parkachtige tuinen van de villa met beelden van Ton Buynsters uit Haaren, Jan Vermaat, Harry van Amelsfoort, Ton Mooy, Eugène Peters. Inderdaad: weer zeer uiteenlopende werken.

Vermetele creatie
De Leeuw is trots op zijn vermetele creatie. “Ik hou van bouwen en wilde gewoon een mooi huis neerzetten, iets aparts. Ik vind het mooi, maar daar kan iemand ook anders over denken. Het woonhuis lijkt hier in Loon op Zand te zijn geaccepteerd, ondanks mijn eigenaardige ideeën. Of ik een monument heb gebouwd? Dit wordt vanzelf een monument, maar daar kunnen anderen natuurlijk anders over oordelen. Voor mijn gevoel is het een monument.” Hoewel Villa le Blaireau geschikt is voor bewoning, wordt het pand vooral gebruikt als ontvangst- en kantoorruimte van de Stichting Jacques de Leeuw. Via de stichting doneert De Leeuw geld aan goede doelen in Tilburg en omgeving. Audax en de stichting stellen veel geld beschikbaar aan de schouwburg, concertzaal, Textielmuseum (de nieuwe glazen entree) en aan tal van kleinere doelen. Elk jaar is er de Jacques de Leeuwprijs voor talentvolle afstudeerders aan de Tilburgse kunstopleidingen. Via zijn bedrijf is de AKO Literatuurprijs opgericht en jarenlang in stand gehouden.

De stichting beperkt haar werkzaamheden tot Midden-Brabant. Andere steden vissen steevast achter het net. “Die moeten zelf maar op zoek gaan naar gefortuneerden in hun stad”, stelt Jacques de Leeuw. De enige verre uitstap is naar Suriname, waar de stichting zich onder leiding van De Leeuw en met zijn binnenhuisarchitect Peter Heuvelmans inzette voor de restauratie van de houten kathedraal in Paramaribo. De stichting bekostigde eveneens het praalgraf van Peerke (Petrus) Donders – de Tilburgse priester die zalig is verklaard – en de herinrichting van de Mariakapel. Tevens verleende de stichting in Paramaribo steun aan diverse projecten voor mindervaliden/kansarmen (met name de melaatsen) in lijn met het leven en de werken van Peerke Donders.

© Brabant Cultureel – oktober 2016