Zowel door de Nationale Opera in Amsterdam als door de Nederlandse Reisopera wordt dit seizoen een opera van de vrijwel vergeten laatromantische Duitse componist Engelbert Humperdinck (1854-1921) opgevoerd. Twee keer Humperdinck, maar totaal verschillend.
door Camiel Hamans
2022 blijkt Humperdinck-jaar, weliswaar een jaar te laat, want Engelbert Humperdinck overleed in 1921. Het zal corona zijn geweest dat een eerdere viering tegenhield, maar misschien komt het toch ook door de betrekkelijke onbekendheid waaraan Humperdinck tegenwoordig lijdt. De Engelbert Humperdinck die nu nog enige naam heeft, is een Britse crooner van Indiase komaf en niet de in zijn tijd met alle eerbewijzen en professoraten geëerde Duitse componist van wie de goed ingevoerde muziekliefhebber nu nog slechts één werk kent, Hänsel und Gretel, en van wie de naslagwerken vermelden dat hij een der leraren van Kurt Weill is geweest.
Welluidend
Toch voeren de twee grootste Nederlandse operagezelschappen nu tezelfdertijd werk van Humperdinck uit. De Reisopera het Hans-en-Grietje verhaal en de Nationale Opera, de Königskinder, ook een sprookje, maar dan van het zwarte soort. Een groter contrast dan tussen beide ensceneringen laat zich nauwelijks denken en toch zijn beide uitvoeringen volstrekt Humperdinck. Zijn muziek, lange tijd afgedaan als te zeer beïnvloed door zijn grote idool Richard Wagner, is zo eigen, zo heel anders laatromantisch welluidend en, anders dan bij Wagner, nooit overheersend, dat het een genot is Humperdinck te herontdekken.
Humperdinck was in zijn tijd een gewaardeerd componist die een aantal opera’s op zijn naam heeft, veel toneelmuziek, kamermuziek en ook enige koorwerken. Maar doordat zijn eerste grote opera, Hänsel und Gretel (1893) zo’n immens succes werd – van de opbrengsten heeft hij tot zijn dood aangenaam kunnen leven – is de rest van zijn oeuvre in de schaduw gebleven. Hij schreef deze opera aanvankelijk op instigatie van zijn zuster, die de tekst verzorgde, als werkje voor de familiekring.
Weliswaar werden de Königskinder, die hoewel keizer Wilhelm II dat graag anders had gezien, niet in Duitsland maar in de New Yorkse Met in première ging, door het Amerikaanse publiek en de New Yorkse pers bejubeld. Maar in zijn vaderland en elders in Europa werd het stuk lauw ontvangen. Ten onrechte, laat de Amsterdamse enscenering zien, maar vooral horen. Een kaal toneel, een gure sfeer, een strijd tussen goed en kwaad die anders dan standaard bij een sprookje niet eindigt met een nederlaag van het kwaad en een positieve moraal, maar met een tragisch einde van de goedwillenden.
Zedenles
De aanpak van de Reisopera staat diametraal tegenover die van het Duitse artistieke duo, regisseur Christof Loy en dirigent Marc Albrecht, dat de Amsterdamse voorstelling vorm heeft gegeven. Loy kiest voor het sprookje als volkskundige zedenles, als een uiting van het slechte dat in het onderbewustzijn van de mensheid sluimert. Regisseur Paul Carr heeft daarentegen van de Enschedese voorstelling een sprookje uit de kinderkamer gemaakt, een avond voor jong en oud, een verhaal om de werkelijkheid mee te ontvluchten, feestelijk, natuurlijk af en toe ook om te griezelen, maar eind goed al goed. Ook muzikaal.
Net als zijn collega Albrecht weet de Vlaamse dirigent Karel Deseure met het Noord Nederlands Orkest Humperdinck te laten klinken als een openbaring, een combinatie van lichtheid en melancholie, die jammer genoeg de provincie Noord-Brabant niet aandoet. De muziekminnaar en de operaliefhebber mogen zich echter deze twee verschillende interpretaties van Humperdinck niet laten ontgaan en moeten dus maar even reizen. Honderd en één jaar na zijn dood wordt het tijd dat Engelbert Humperdinck opnieuw op een voetstuk wordt geplaatst tussen de grote Duitse laatromantische componisten.
Beide interpretaties doen jammer genoeg de provincie Noord-Brabant niet aan.
Hänsel und Gretel, Utrecht > Stadsschouwburg 25 oktober en Den Haag > Amare 3 november 2022.
https://reisopera.nl/programma/haensel-und-gretel
Königskinder, Muziektheater Amsterdam > voorstellingen tot en met 22 oktober.
www.operaballet.nl/de-nationale-opera/konigskinder
De muziekminnaar en de operaliefhebber mogen zich deze twee verschillende interpretaties van Humperdinck niet laten ontgaan en moeten dus maar even reizen.
© Brabant Cultureel 2022