Het Zuidelijk Toneel duikt met de voorstelling Kroon in de wereld van defensie en die van de held. Vrijdag 16 september ging de op Marco Kroon geïnspireerde voorstelling in première in het Geniemuseum in Vught. Kroon was erbij. Acteurs Gillis Biesheuvel en Luca Bötzel toonden vooral de kramp, de pijn, de vervreemding en de trauma’s van de militair op missie. De trieste balans van oorlog en vrede.
door Mieske van Eck • scènefoto’s en campagnebeeld > Sofie Knijff
Nooit meer oorlog, was de verzuchting na de val van Hitler-Duitsland in 1945. Nooit meer oorlog was de inzet van grote vredesdemonstraties in 1981 en 1985 in Amsterdam en Den Haag. Nog geen vijftig jaar later lijkt het tij gekeerd. Weg met de gebroken geweertjes. Ruim baan voor de helden. De inval van Rusland in de Oekraïne heeft het denken over oorlog op zijn kop gezet, en de held weer op een voetstuk. De held zelf lijkt daarvan het eerste slachtoffer. Maar dat was hij of zij eigenlijk aldoor, want dat ‘nooit meer oorlog’ is niet gelukt. In grote delen van de wereld regeert geweld.
Af en toe
Wat maakt iemand een held? Is het opkomen voor het landsbelang? Is het doen wat anderen niet durven? Is het mensen doden of juist levens redden? Is het op de schouders geslagen worden door kameraden na een overwinning of een nipte ontsnapping? Ben je vierentwintig uur per dag held of af en toe? Mag het ook wel eens een onsje minder?
De man op het podium oogt kwetsbaar in zijn witte hansop. Iets te vaak is hij uitgezonden en weer thuisgekomen. Nu zoekt hij in een stapel langspeelplaten naar muziek voor zijn dochter die morgen op missie gaat als straaljagerpiloot. Wat wil hij haar nog meegeven van zijn ervaring, wijsheid, moed. Een trotse vader. Hij heeft alleen nog verleden, zij is de toekomst. ‘We gotta get out of this place’ van The Animals landt op de draaitafel, een populaire song onder uitgezonden militairen. Toepasselijke titel voor wie in vijandelijk gebied beseft niet veilig te zijn. “Muziek is zo belangrijk”, zegt hij. Hij mijmert hardop over zijn redenen om voor het leger te kiezen. “De schaduw van de bom hing boven ons huis.” De chaos bestrijden voor vrede, veiligheid en vrijheid, wilde hij. En nu zit er een schaduwleger in zijn hoofd. Hij wil het zo graag achter zich laten.
Van wat zijn passie voor het leger thuis heeft teweeggebracht, lijkt hij zich weinig bewust. Terwijl hij de lp’s mishandelt, zien we hoe zijn dochter (Luca Bötzel) zich kleedt voor haar missie. Ze praten vooral langs elkaar heen. We zien de kwetsuren van de vader en dat zijn trauma de dochter niet ongemoeid heeft gelaten. “Soms is de held de grootste vijand van zichzelf”, zegt hij. De vader klaagt, de dochter schreeuwt. Wanhoop van twee kanten. Bötzel verrast met een gevoelig gezongen versie van het lied van The Animals.
Opa
Marco Kroon vond de voorstelling een beetje wollig, zei hij in een nagesprek. “Ik ben meer van Netflix dan van toneel. Ik haal eruit dat de dochter enorm te lijden heeft gehad door de vader.” Hij vertelde dat zijn opa de enige was in de familie die vóór hem in het leger heeft gezeten. “Opa kwam uit Wales, was bij de bevrijding van Brabant en is hier gebleven. Ik wilde maar een ding: militair worden”, zegt Kroon. “Maar veel later begreep ik pas wat de oorlog met mijn opa heeft gedaan.”
Gillis Biesheuvel was geboeid door Marco Kroon als oorlogsheld. Hij wilde de wereld achter defensie beter begrijpen en samen met schrijver Dana Linssen interviewde hij Marco Kroon en andere (oud-)militairen. Die verhalen verwerkten zij tot de voorstelling Kroon. Het is geen verhaal over heldenmoed geworden, maar meer een stuk vol emotie over de onmogelijkheid van oorlog en vrede. Een trieste balans.
Het Zuidelijk Toneel: Kroon. Spel, idee en concept > Gillis Biesheuvel; research en tekst > Dana Linssen; spel > Luca Bötzel. Regie > Sarah Moermans.
Nog te zien in Noord-Brabant: donderdag 29 september 2022 in De Kring Roosendaal; zaterdag 8 oktober in De Leest, Waalwijk; donderdag 13 oktober in Theater Speelhuis, Helmond; donderdag 1 en vrijdag 2 december in Schouwburg Tilburg.
© Brabant Cultureel 2022