Onder de titel GODHEAD, Idols in Times of Crisis staat deze zomer in het kader van Lustwarande ’22 een nieuwe selectie van dertien beelden in de Oude Warande in Tilburg. We leven in een tijd van meerdere crises en vele staatshoofden zien zichzelf als ‘GODHEAD’. Zij versterken hun machtsposities door crisis te creëren of uit te buiten. Waar zijn dan nog de idolen?
door Carina van der Walt • foto’s > Joep Eijkens
Is Boris Johnson zo een gevallen idool voor de Brexiteers? Op 7 juli trad hij af als premier van de Verenigde Koninkrijk. Dat was het gevolg van een reeks schandalen, waaronder partygate misschien wel het meest bepalend was voor zijn ondergang. De titel van deze expositie in de Oude Warande in Tilburg wringt. Wat is een idool vandaag de dag? GODHEAD heeft alles te maken met de huidige politieke realiteit en laat beelden zien uit kunstenaarsperspectieven van Canada tot Rusland met Europa daar tussenin.
Twee beelden laten de huidige bedreiging van de wereldorde zien. Als eerste zag ik een raket in ‘Quantum Shift’ (2021) van de Canadese Gisela Colón. Voor deze associatie geeft de tentoonstellingsgids ook ruimte. ‘Quantum Shift’ is een lieflijk projectiel, glanzend afgewerkt in parelmoerkleuren. Gerelateerd aan de lichtinval tussen de bomen in het bos kleurt de punt roze alsof het al trefzeker door de ruimte schiet, onderweg naar een doelwit. De aaibaarheidsfactor is bijzonder hoog. Je kunt je handen er niet vanaf houden. Omhelzing is een vanzelfsprekend vervolg. ”Ik wil oorlog”, dacht ik, terwijl ik mij verbeeldde op de rug van dit gevaarte te zitten. Misschien dragen we allemaal de potentie van oorlog in ons. Hier verleidt ‘Quantum Shift’ je op een onschuldige manier om toe te geven.
Op een andere kruising van paden staat het veel kleinere ‘Obelisk’ (2020) uit Rusland. Lustwarande presenteert als eerste in Nederland werk van de kunstenaar Evgeny Antufiev (Kyzyl 1986). Hij woont in Moskou. Vanwege het uitbreken van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne kon Antufiev Rusland niet meer verlaten en ook niet een nieuw werk leveren voor deze tentoonstelling.
‘Obelisk’ stond oorspronkelijk in Rome voor het Nationaal Etruskisch Museum, maar deze gedenknaald als symbool van overwinning past ook hier prima. De graveringen op de vier zijden van de zuil hebben betrekking op klassieke onderwerpen als een boot, een kruik en een timpaan met zuilen. Organische onderwerpen zijn een oog en een schelp, terwijl een zwaard en een blikseminslag vertellen dat oorlogen van alle tijden zijn. Ik trek met mijn wijsvinger de gegraveerde lijnen van het oog na. “Ik zie, ik zie…”, prevel ik.
Kwetsbaar
Twee beelden van de Eindhovense kunstenaar Henk Visch laten zien dat niet alle mannen oorlogszuchtig zijn. Zijn groene ‘Du Livre du Matin’ (2018 ) is een mannetje zonder armen dat voor een ogenblik wankelend op een kruispunt staat en niet kan besluiten welke kant op te rennen. Is hij een oorlogsslachtoffer? Een vluchteling? Zijn gezicht is klein en kwetsbaar. Hij kijkt op naar de hemel. Wanhopig. Hij is geen idool en zeker geen ‘godhead’.
‘Piazza del Popolo’ uit 2006 is ook van Visch en zeker geen oorlog gerelateerd idool. De titel betekent ‘Plein van het volk’ en het werk stond net als ‘Obelisk’ eerder ook in Rome. Deze figuur straalt geen moed uit, maar steekt zijn hoofd in het zand. Deze met oorlog geteisterde wereld wil hij echt niet zien. Hij zoekt liever de schoonheid op van zijn eigen ledenmaten. Zijn armen vormen een beschermd raam om zijn hoofd. Zijn benen zijn elegant gestrekt, billen in de lucht. ‘Piazza del Popolo’ is misschien een idool voor de kwetsbare en vredelievende mens. Ten opzichten van de eerder genoemde raket en obelisk nodigt geen van deze beelden van Visch me uit ze aan te raken. Ik sta liever respectvol op afstand van de lijdende mens.
Armloos
Met de drie zussen van Marike Bolhuis uit Amsterdam kan ik mij identificeren. Deze ‘Sisters – Grosse Geister II’ (2021) zijn met hun robuuste en misvormde lichamen zichtbaar slachtoffers. In de context van mijn interpretaties kunnen het zelfs oorlogsslachtoffers zijn, met hun brandwonden. Ondanks het feit dat zij net als ‘Du Livre du Martin’ ook armloos zijn, zien ze er niet kwetsbaar uit. Eerder stoer en trots. Ze hebben geen voeten van klei, maar zijn van licht materiaal gemaakt. Uitpuilende PU-schuim vult hun hoofden en vormt zowel slordige kapsels als hoofdwonden. Ik streel ze om de beurt op benen, billen en borsten, terwijl ik “suja maar” zeg.
Mijn zussen en ik. Oftewel ‘Sisters – Grosse Geister II’ zijn al lang niet meer uit dezelfde sociale achtergrond. Ik sta met mijn witte lichaam op een afstandje naar ze te kijken. Mijn romp is de enige met een groot gat erin geslagen, terwijl zij nog heel zijn. We ontmoeten elkaar hier in het oude bos. Ze komen uit Afrika. Ik kom uit Nederland. In werkelijkheid zijn we al ontsnapt aan hongersnood en oorlog. We zijn grote geesten.
Passant
Onze toekomst is een meisje uit Afrika. Haar naam is ‘Sojourner’ (2022). Zij is uit oude, rubberen auto- en fietsbanden speciaal voor GODHEAD gemaakt in Amerika. Met dit beeld verwijst Kim Dacres naar Sojourner Truth die in 1797 als slavin is geboren in een Nederlandse nederzetting nabij New York. Zij ontpopte zich in haar volwassen leven tot burgerrechtenactiviste tegen slavernij en voor vrouwenrechten. Haar naam betekent volgens het woordenboek ‘tijdelijk verblijf / vertoeven’. Ik aai ‘Sojourner’ over haar bol. De zon heeft haar vlechtjes warm en zacht gebakken. “Welkom, meisje”, zeg ik. Hier ben ik de passant. Uit honger, oorlog en slavernij is zij hiernaartoe getrokken om een eind te maken aan een vergrijzend Europa met een nijpend tekort op de arbeidsmarkt. Zij heeft het vermogen in zich een echte‘godhead’ te worden. Ik gun haar een topbaan in een tijd van nieuwverworven vrede en vrijheid die nog komen moet.
En Boris Johnson? Hij is als een glanzende witte kerstbal uit zijn eigen feestboom gevallen. Gezichtloos heet hij gewoon ‘Head’ (2016) met als zijn schepper de eeuwige rusteloze nomade uit Zwitserland, Not Vital.
‘Lustwarande 2022: GODHEAD, Idols in Times of Crisis’, tot en met 2 oktober 2022 in de Oude Warande in Tilburg.
Subsidie Lustwarande
De provincie Noord-Brabant besloot Lustwarande voor de periode 2021-2023 geen subsidie meer toe te kennen. De organisatie vocht dit besluit aan en eind juni 2022 heeft de rechter Lustwarande gelijk gegeven en het besluit van de provincie nietig verklaart. Zoals Lustwarande op haar website meldt: De kunst triomfeert. De aanvraag van 470.000 euro werd volgens de rechter op al te onduidelijke gronden afgewezen. Het vervolg is nog niet helemaal duidelijk, maar mogelijk wordt de subsidie nu alsnog toegekend.
© Brabant Cultureel 2022