Helmond heeft er sinds kort twee kleurrijke figuren bij: brugwachter Albert van der Voort en zijn boerenslimme stadsgenoot Nico van Koolsbergen. Allebei verzonnen creaties van de nieuwe stadskunstenaar Luc de Graaf. Als cabaretier, schrijver, muzikant, tekenaar en improvisatietalent gaat hij altijd voor de humor. “Zonder humor zou ik de hele dag kunnen huilen. Het is voor mij een noodzaak om de lichte kant van het leven te zien.”
door Anja van den Akker
Luc de Graaf (Helmond 1959) nam dit jaar het stokje over van stadskunstenaar Tahné Kleijn, die als fotograaf haar opdracht ’verbinding’ vooral in beelden vorm gaf. Toen De Graaf door de selectiecommissie werd gevraagd, reageerde hij enigszins verbaasd. “Ik ben geen kunstenaar en heb als zodanig geen opleiding. Wel heb ik mijn hele leven al iets met planken, een doek en humor. Pas rond mijn veertigste ben ik gaan optreden. Eerst in het Helmondse Muziekcafé, later bij comedy workshops, festivals en op allerlei podia.”
Commercieel
Inmiddels is zijn cv gevuld met uiteenlopende activiteiten waarin De Graaf zijn creatieve ei kwijt kan. Tien jaar lang runde hij Prikkelz, waarbij hij commercieel cabaret maakte voor bedrijven in het hele land. “Met filmpjes, een quiz, ontspanning, humor en ontzorging. Ik liet de mensen zien hoe je anders tegen dingen kunt aankijken. Door vragen te stellen die niet voor de hand liggen. Geen denkvragen bijvoorbeeld, maar kwesties die inspelen op het gevoel. Of aangeven dat bepaalde dingen – die je van jezelf verwacht – helemaal niet altijd moeten. Zo vroeg een dame mij laatst nog hoe ze aansluiting kon vinden bij haar nieuwe woonplaats Helmond: ‘Waar moet ik heen?’ Gewoon je leven leiden, om je heen kijken en niet krampachtig naar iets op zoek gaan, is dan mijn antwoord.”
In het zonder oordeel ‘kantelen’ van gedachten, vooroordelen of verwachtingen ligt de humor vaak onder handbereik, is zijn ervaring. “Ik speelde ooit tijdens een uitreiking van koninklijke onderscheidingen. De burgemeester komt enthousiast aangezet, zogenaamd met een lintje voor mij, en de hele zaal verwacht dat ik opgetogen en dankbaar zal reageren. Maar dan zet ik een vreselijk teleurgesteld gezicht op en zeg: ‘Oww…’ De burgemeester blijft vrolijk stralen, maar de zaal weet het even niet meer. Dat moment blijft een paar seconden hangen. Dan zeg ik, nog steeds heel beteuterd: ‘Geen geld?…’”
Onderliggend
Je hebt mensen die de lach aan hun kont hebben hangen. Luc de Graaf heeft dat. Meestal improviseert hij. “Ik heb altijd anders naar dingen en gedrag gekeken dan andere mensen. Je voelt vaak al snel een onderliggend ongemak. Dingen die spelen, maar die mensen niet prijsgeven. Daar kun je grappen mee maken. Op de middelbare school had ik al door dat ik anderen gemakkelijk aan het lachen kon krijgen. Maar ik ben er wel achter dat dit in geschreven tekst een stuk moeilijker is.”
Zijn boekjes (Ondertussen en Lui maar Voldaan) en ook de columns op de sociale media Facebook en Instagram vallen dan ook niet zozeer op door humor, maar wel door het ‘anders denken’, creatief taalgebruik en zelf getekende illustraties. “Aan het woord omdenken heb ik een hekel. Ik ga voor denken over wat je denkt. Zo creëer je een nieuwe gedachte. Dat is volgens mij de basis voor creativiteit.”
De Graaf speelt verder contrabas en mondharmonica in de band The Feliciano’s, waarbij hij ook zingt. Die groep brengt niet alleen muziek, maar biedt ook ruimte aan teksten van de stadskunstenaar, vertaalde liedjes en improvisatie. Zo staat het gezelschap op 1 oktober 2022 in theater Het Speelhuis in Helmond met de voorstelling Ondertusssen en denkt De Graaf na over een Oudejaarsconférence. Eerder maakte hij deel uit van het cabaretgezelschap Mannen van Achterom.
Speeltuin
Voor komende zomer staat het project Artist in Residence gepland, waarbij De Graaf een arbeidershuisje betrekt in het Helmondse straatje Bij de Populieren en van daaruit filmpjes maakt in de nabijgelegen Leonardusspeeltuin. Die zijn dan weer te zien op sociale media.
Ook zijn oude liefde, de improvisatieshow V/h Slijterij De Graaf, heeft hij na zes jaar weer opgepikt. Samen met Ingeborg Odekerken, Jan Vriends, Angelique Fierens, John van der Sanden en Gerard de Graaf is er maandelijks op dinsdag (zomerstop tot september) een optreden in café Lokaal 42. Dat was vroeger het ouderlijk huis van De Graaf. Zijn ouders hadden er een slijterij. Vandaar de titel.
Het podium staat ongeveer op de plek waar Luc de Graaf is geboren. Dus daar voelt hij zich bijzonder thuis. Maar hij zou met deze voorstellingen ook graag de wijkhuizen ingaan. Daar wordt over nagedacht. Inmiddels heeft de stadskunstenaar een aantal scholen bezocht met het project Lachkracht waarbij de leerlingen zelf komische filmpjes mochten maken.
Zwaartepunt
“Ik ben niet van plan als stadskunstenaar heel erg veel op te treden”, stelt De Graaf. Het zwaartepunt van mijn werk als stadskunstenaar ligt op sociale media. “Daarmee bereik ik het snelst de meeste mensen.” Dat is dan ook de plek waar Nico van Koolsbergen, de boerenslimme vogel uit een wat bedenkelijk milieu, zich steeds weer tracht te manifesteren in een wereld die hem eigenlijk vreemd is. Hij is vaak wat dwingend en een beetje dreigend.
“Als Nico zegt: ‘Fiets kopen?’, durf je al bijna geen nee te zeggen. Ik ben wel een beetje jaloers op zijn zorgeloosheid en overtuiging. ‘Het is namelijk zo…’, zegt Nico altijd. En hoewel Nico heel anders is dan ik, hoef ik dat leren jasje maar aan te trekken en ik bén Nico. Het mannetje dat achter de vrouwtjes aan wil en een nieuwe auto koopt, gewoon omdat hij er zin in heeft.”
Brugwachter Albert van der Voort is een stuk filosofischer. Hij is als pop neergezet in het brugwachtershuisje naast de Cacaofabriek. ’s Avonds is hij verlicht. Van der Voort lijkt sprekend op De Graaf en ze hebben ook hetzelfde pak. Op sociale media is er regelmatig interactie tussen die twee. De brugwachter moet nog wat vorm krijgen. Hij is een beetje chagrijnig en tragikomisch. “Want in de tragiek van de mens zit de grootste lol.”
© Brabant Cultureel 2022