Nijmegenaar Ad van Hout (1951) is geograaf van zijn vak en gespecialiseerd in Zuid-Afrika. Enkele jaren werkte hij aan de Universiteit van Stellenbosch. Sinds zijn pensionering publiceerde hij vier romans, waaronder De zwaaikom die net is verschenen en zich grotendeels afspeelt in De Peel.
door Peter van Vlerken
Een boekbespreking moet natuurlijk over de inhoud gaan. Maar mag ook een keer de vormgeving aan de orde komen? Met name bij uitgaven in eigen beheer en bij publicaties bij zogeheten publish-on-demand uitgeverijen is het daarmee droevig gesteld. Uitzonderingen daargelaten.
Zo ook met de De zwaaikom van Ad van Hout. De omslag is een zwarte vlek waarin met veel goeie wil nog iets van een landschap is waar te nemen. Voor een roman is het gekozen lettertype om te huilen en de bladspiegel is ook al niet wat het zijn moet. Al met al heeft het boek de uitstraling van een goedkope prul waar je als lezer in de boekhandel maar gauw aan voorbij loopt. Want als de vormgeving niet deugt, zal het met de inhoud ook wel niet veel zijn…
Verdiend
In het geval van De zwaaikom klopt dat overigens. Met literatuur heeft het boek niets uit te staan, maar het is ook weer niet zo slecht dat het hier niet een bespreking verdient, al was het maar omdat het verhaal van Van Hout zich afspeelt in Noord-Brabant, meer specifiek in De Peel, en nog specifieker in een dorp dat in alles lijkt op Griendtsveen.
Daar heeft de hooggeleerde professor in de sociale psychologie Herman Oosterveen zich teruggetrokken nadat hij door de Tilburgse universiteit aan de schandpaal is genageld vanwege gesjoemel met onderzoeksdata. De affaire doet sterk denken aan die van Diederik Stapel uit 2011, en de auteur schrijft dan ook in zijn voorwoord dat hij zich daardoor dankbaar heeft laten inspireren.
Griendtsveen heet Josephoord bij Van Hout. In die omgeving, waar zijn romanpersonage als kleinzoon van een turfsteker en zoon van een arbeider in een steenfabriek is opgegroeid, probeert hij met zelfreflectie en therapie te achterhalen hoe het zover met hem heeft kunnen komen dat hij als wetenschapper de boel belazerde. In de tussentijd probeert hij zijn leven een wending te geven en dat is waar de titel van het boek naar verwijst. Dat pakt nogal dramatisch uit. Vandaar waarschijnlijk dat is gekozen voor een zwarte omslag.
Benoemd
Het is altijd lastig aan te tonen waarom het ene boek tot de literatuur behoort en het andere niet. Van Hout schrijft zijn zinnen keurig op, daar ligt het niet aan. Het probleem is dat hij te veel benoemt in plaats van beschrijft, zodat er weinig tot niets aan de verbeelding van de lezer wordt overgelaten.
Als het gaat over de kinderjaren van Herman Oosterveen – let op het ‘veen’ in de achternaam – is het heel clichématig de nostalgische Peelromantiek die de boventoon voert. Ergens noteert hij de uitdrukking ‘psychologie van de koude grond’, veel verder dringt het boek karakterologisch inderdaad niet door. Als diepliggende oorzaak van het gesjoemel komt de schrijver weinig verrassend uit bij de bewijsdrang van het dubbeltje dat een kwartje wil worden.
De publicatiedruk onder wetenschappers komt vanzelfsprekend in De zwaaikom ook aan bod, maar daarover staat in het boek weinig meer dan wat eerder al in kranten en tijdschriften is geschreven. Sowieso gebruikt Van Hout allerlei encyclopedische informatie, zoals over het ontstaan van De Peel. Informatie die hij vervolgens letterlijk citeert. Mede doordat de auteur te weinig afstand neemt van de werkelijkheid is dit boek het predicaat roman eigenlijk niet waard.
Ad van Hout, De zwaaikom. Roman. Uitgave in eigen beheer 2022, 175 pp., ISBN 9789082922622, pb., € 20,00.
© Brabant Cultureel 2022
Dat had Gabriël Smit – die kent u vast nog wel – beter gedaan, als recensent.
Desgewenst doe ik u als voorbeeld diens recensie van Mulisch’ “Voer voor psychologen” toekomen uit de Volkskrant van 18 maart 1961.