Philharmonie zuidnederland stond zaterdag 12 februari 2022 maar liefst twee keer op het podium van het Chassé Theater in Breda. Geen vrije keuze, maar het gevolg van de coronamaatregelen. Een beperkt aantal toeschouwers kon genieten van muziek van Liszt, Debussy en Ravel. Er heerste ook opluchting, het einde van de mondkapjesconcerten lijkt in zicht.
door Emmanuel Naaijkens
Het blijft een beeld waar maar moeilijk aan te wennen is. Muzikanten die het podium opkomen met een mondkapje dat ze pas af mogen doen als ze hun plaats in het orkest hebben ingenomen. Maar misschien was dat deze zaterdagavond in het Chassé Theater in Breda wel voor de laatste keer. Het ziet er immers naar uit dat de coronamaatregelen, die verstrekkende gevolgen voor de culturele sector hadden, hun langste tijd hebben gehad.
Oplossing
Philharmonie zuidnederland moest voor het concert in het Chassé nog wel een creatieve oplossing bedenken. Omdat in de concertzaal van de 665 stoelen maar een derde bezet mocht worden, was besloten om het concertprogramma twee keer uit te voeren zodat zoveel mogelijk liefhebbers aan hun trekken konden komen. Voor de orkestleden een flinke uitdaging om in een kort tijdbestek twee keer al hun krachten te geven. En niet te vergeten was dezelfde uitvoering de zondagmorgen daarna in het Concertgebouw in Amsterdam.
Maar zoals inleider en tubaïst Joost Smeets vertelde, het feit dat er weer gespeeld mocht worden voor publiek, hoe beperkt ook, was voor het orkest een enorme stimulans. Om het behapbaar te houden was het oorspronkelijke programma wel ingekort. Don Juan van Richard Strauss moeten de fans van philharmonie zuidnederland nog tegoed houden. Bleef over Pianoconcert nr. 2 in A van Frans Liszt, Ibéria van Claude Debussy en de Bolero van Maurice Ravel.
Vertolking
Persoonlijk keek ik uit naar de vertolking van de Bolero, de lange versie van bijna een kwartier. Al op jonge leeftijd maakte ik op de platenspeler van mijn vader kennis met dit opzwepende werk. Maar nog nooit had ik Bolero live gehoord en ik was benieuwd of het mij in de concertzaal, net als toen ik jong was, kon laten ervaren dat klassieke muziek, net als popmuziek, kan ‘rocken’. De orkestleden van philharmonie zuidnederland hebben me niet teleurgesteld. Kippenvel is misschien wat overdreven, maar een zekere mate van opwinding bracht de muziek wel teweeg.
De Bolero is een van die muziekstukken die in de klassieke Top Zoveel zelden ontbreekt, het is echt wat je noemt een publieksnummer. Het leent zich ook goed voor een optreden op straten en pleinen. Wie op YouTube op zoek gaat vindt daar video’s van zogeheten ‘flashmobs’: muzikanten die uit alle hoeken en gaten tevoorschijn komen en voorbijgangers verrassen met de Bolero.
Het nummer begint met een ritme op de kleine trom, dat als een baseline onder het hele nummer ligt. Vervolgens mengen zich langzaam solisten of groepen instrumenten, met twee om elkaar heen draaiende melodieën, in het spel. Philhamonie zuidnederland bouwde onder leiding van dirigent Jun Märkl de spanning subtiel op om te eindigen in een spectaculaire, extatische apotheose. Mooi was dat er ook een rol was voor een saxofoniste, een instrument dat je zelden aantreft in een symfonieorkest.
Impressionisme
Ravel en Debussy worden allebei gerekend tot de impressionistische stroming in de klassieke muziek. Die beleefde zijn hoogtepunt aan het begin van de vorige eeuw. Sommige liefhebbers van klassieke muziek betitelen deze richting wat schamper als filmmuziek, maar dat is kort door de bocht. Zelfs popmuzikant Frank Zappa had de Bolero ooit op het repertoire staan, en hij stond toch bepaald niet bekend als componist van conventionele muziek. Op YouTube staan videoregistraties waarin we Zappa zien als dirigent in een vaal T-shirt, met in de rechterhand een baton en in de linkerhand achteloos een sigaret. Van conventies heeft Zappa zich nooit iets aangetrokken.
Curieus is wel dat Ravel zelf de Bolero als een inhoudsloos werk bestempelde. Hij rekende het allesbehalve tot de hoogtepunten van zijn oeuvre. De tragiek is dat het grote publiek het werk wel meteen associeert met Ravel. Dat overkomt componisten wel vaker. De Amerikaanse klassieke en jazz a-capellazanger Bobby McFerrin zal voor eeuwig verbonden blijven met de wereldhit Don’t worry, be happy. Frank Zappa reikte een keer hoog in de hitlijsten met het pretentieloze nummer Valley Girl dat hij met zijn dochter opnam.
Virtuoos
Voorafgaand aan de Bolero trakteerde philharmonie zuidnederland het publiek op Liszt en Debussy. De fragiel ogende Zuid-Koreaanse Yeol Sum Son zat in het pianoconcert van Liszt aan het klavier en zij deed dat met verve. Ingetogen en dan weer virtuoos dansten haar vingers over de toetsen, soms hevig zwaaiend met hoofd en lichaam om haar spel nog meer kracht bij te zetten: Liszt als rock-and-roll.
Tot slot nog een woord over de inleider en tubaspeler Joost Smeets. Op de website van het orkest staat een video waarin hij op een voor leken heldere wijze een toelichting geeft op het concertprogramma. En wie tijdens het concert – live dus – tekst en uitleg wil krijgen kan daarvoor terecht in de app Wolfgang. Klassiek is tenslotte niet iets van het verleden.
Concert door philharmonie zuidnederland, Chassé Theater Breda, zaterdag 10 februari 2022. Met muziek van Frans Liszt, Claude Debussy en Maurice Ravel. Dirigent Jun Märkl, soliste Yeol Eum Son.
Het hele concert, opgenomen in het Concertgebouw, is te beluisteren op Radio 4.
www.philharmoniezuidnederland.nl
Bloemen na afloop
Altijd krijgen dirigenten of solisten na afloop van een concert bloemen aangereikt. Vaak geven dirigenten het boeket dan weer door aan de eerste violist(e). De Franse dirigent Marc Soustrot, jarenlang verbonden aan Het Brabants Orkest, brak een keer met die traditie. Na afloop van een concert in de Concertzaal in Tilburg kwam hij met een bos bloemen uit de artiesteningang, op weg naar zijn taxi. Toen hij wilde instappen zag hij wat verderop een oudere dame staan die wachtte op iemand die haar op zou komen halen. Soustrot liep naar haar toe, maakte een lichte buiging naar de verbouwereerde dame, overhandigde het boeket en stapte in zijn taxi.
© Brabant Cultureel 2022