Zijn foto’s ogen vaak eenvoudig, maar komen door een verborgen gelaagdheid veelal heftig binnen. We zien schoonheid, maar ook eenzaamheid en verdriet. De beelden van Magnumfotograaf Alec Soth schuren en doen bijna altijd een beetje pijn. Een overzichtstentoonstelling van zijn werk is tot en met 13 maart 2022 te zien in Museum Helmond.
door Anja van den Akker • Alle foto’s Alec Soth > Magnum Photos
‘There is always something to find’ luidt de toepasselijke titel van de overzichtstentoonstelling die twee decennia bestrijkt uit het leven van de Amerikaanse Magnumfotograaf Alec Soth (Minneapolis 1969). Zijn motto was jarenlang: ‘Een fotograaf moet openstaan voor zijn omgeving en het toeval. Ga niet heftig op zoek naar je onderwerp, maar geloof dat je overal iets kunt vinden dat het fotograferen waard is’. Sinds 2018 werkt hij gerichter.
Series
In een filmisch portret van Soth dat je kunt bekijken voordat je aan de tentoonstelling begint (doen!), vraagt hij zich af: Wat is belangrijker, de ervaring, of de foto? En: wat maakt iets een goede foto? De expositie omvat werk uit zijn vijf bekendste series: ‘Sleeping by the Mississippi’ (2004), ‘Niagara’ (2006), ‘Broken Manuel’ (2010), ‘Songbook’ (2014) en ‘I Know How Furiously Your Heart is Beating’ (2018).
Tijdens het maken van de serie ‘Mississippi’ staat het leven van Soth in het teken van zwerven, vrij willen zijn. Hij maakt in die periode een tocht langs de 3200 kilometer lange rivier in zuidelijke richting naar de Golf van Mexico. Voor Soth voelt de stroming van het water als een bevrijding, een ontsnapping uit het ‘gewone’ dagelijkse leven. Een droom zou je kunnen zeggen. Hij fotografeert op zijn reis dan ook talloze dromers, maar ook bedden. Daarin wordt immers vaak gedroomd. Het beeld van een leeg bed komt in deze serie regelmatig voor. Want is het bed niet uiteindelijk de plek die ieder mens achterlaat?
Als contrast met zijn eigen vrije leven, bezoekt hij Angola State Penitentiary, de grootste gevangenis in de VS, met vijfduizend gevangenen van wie de meesten nooit meer vrij zullen komen. Hij treft er Joshua, die de tekst ‘Preacher Man’op zijn smetteloze witte T-shirt heeft geschreven. Eén blik vertelt een ongelooflijk triest verhaal.
Bruidje
De reeks ‘Niagara’ is een zoektocht naar liefde. De beroemde watervallen zijn het decor van menige huwelijksreis. ‘Als ik watervallen beschouw als een metafoor, denk ik aan een verhevigde seksualiteit en een ondraaglijk verlangen’, meldt Soth in de catalogus. Alec Soth fotografeert op bruiloften en in cafés. Op een gegeven moment ziet hij het bruidje Melissa in haar eentje op een stoel zitten. Hij beseft dat de bruidegom is dit geval totaal overbodig is voor zijn beeld: de bruid vertelt hem stilzwijgend een verhaal. Deze foto uit 2005 is een van zijn lievelingsfoto’s.
Soth treft mensen die hoopvol de lens inkijken en anderen wier harten zijn gebroken. Soms zien we geen mensen, maar slechts wat ze hebben achtergelaten. In een verlaten en goor toevluchtsoord voor kluizenaars staat op de muur: ‘I love my dad Tony. I wish he loved me’. Tekst en beeld verstrengelen zich ook hier weer tot een ontroerend moment.
‘Broken Manuel’ uit 2010 is het resultaat van zijn midlifecrisis. De serie heeft het verlangen om weg te lopen als thema. Soth gaat op zoek naar kluizenaars die hij online heeft opgespoord. In feite gaat hij ook op zoek naar zichzelf. Hij begrijpt de mensen die hij ver weg van de bewoonde wereld vindt in bossen en woestijnen. De intensiteit van hun levens intrigeert hem. De numerieke titels van zijn foto’s zijn codes die verwijzen naar de vaak zelfverzonnen talen die veel kluizenaars zich eigen hebben gemaakt. Hij bezoekt ook een klooster waar mensen weliswaar vrijwillig zijn gaan wonen, maar wel vaak vanuit de drang hun oude leven achter zich te laten.
Schuimparty
Met ‘Songbook’ gooit Soth in 2014 het roer om. Hij richt zich weer op de bewoonde wereld en fotografie blijkt een goed medium om nieuwe sociale contacten te leggen. Hij kiest voor zwart-wit in plaats van kleur en maakt het liefst foto’s in groot formaat. Een van zijn lievelingsfoto’s is het beeld van een schuimparty in een New Yorkse bar. De gasten zijn nauwelijks te herkennen door de enorme hoeveelheid schuim die hen bedekt. De foto’s worden afgewisseld met songteksten uit The Great American Songbook.
De fotoreeks ‘I Know How Furiously Your Heart is Beating’ uit 2018 ontleent zijn titel aan een dichtregel, dit keer uit The Gray Room van Wallace Stevens (1879-1955). Soth heeft een periode van rust en bezinning achter zich. Hij koopt een vervallen huis dat hij opknapt. Hij mediteert veel en gaat totaal anders te werk dan ooit daarvoor. Soth laat het toeval nu volledig los en gaat bewust op zoek naar mensen die hij thuis portretteert. Daar neemt hij uitgebreid de tijd voor. Hij wil zijn mensen leren kennen, hun wereld voelen en naar hun verhalen luisteren, hij zoekt de diepgang. We zien het portret van Galina uit Odessa. Haar gezicht is getekend. Op de kaptafel staan foto’s uit haar jeugd, toen Galina nog onbevangen kon lachen. Wat een schrijnend contrast, ook nu weer.
Het idee voor deze nieuwe aanpak ontstond toen hij de zevenennegentigjarige choreograaf Anna Halprin wilde ontmoeten. Zij was te oud om te reizen, dus zocht hij haar thuis op. Een portret maken van iemand in haar eigen omgeving ervoer hij als een waardevolle ontmoeting, een duidelijke meerwaarde. De beelden zijn ditmaal niet alleen in Amerika gemaakt, maar ook in Europa.
De foto’s van Alec Soth zijn aangrijpend in hun eenzaamheid of juist verbondenheid. Ze voeren ons langs desolate landschappen, die tegelijkertijd soms wonderschoon zijn. Hij zet de grootsheid van de natuur tegenover de kwetsbaarheid van de liefde. Soth: ‘Ik heb werk gezien dat mijn eigen leven heeft veranderd. Ik hoop dan ook met mijn foto’s verandering teweeg te brengen in het leven van anderen.’
Alec Soth (1969) werkt en woont in Minneapolis, Minnesota (VS). Zijn foto’s treffen we in collecties van het J. Paul Getty Museum, Los Angeles; Minneapolis Institute of Arts; Museum of Contemporary Art, Chicago; Museum of Modern Art, New York en San Francisco Museum of Modern Art. Hij exposeerde in talloze musea in de VS en Europa en publiceerde een aantal fotoboeken. Sinds 2008 is hij lid van Magnum Photo’s.
‘Alec Soth. There is always something to find’, tot en met 13 maart 2022 in Museum Helmond, locatie Kunsthal, Boscotondo.
Foto voorpagina > detail Misty, 2005
© Brabant Cultureel 2022