Jan Vriends en Medy Oberendorff, twee landelijk bekende illustratoren met Helmondse roots, exposeren samen in ‘Wat een werk’. Rode draad in de tentoonstelling in de Cacaofabriek in Helmond is liefde voor de natuur, geduld én optimisme. Voor beide kunstenaars ligt de inspiratie onder handbereik.
door Anja van den Akker
Striptekenaar, verteller, schrijver en muzikant Jan Vriends (Helmond 1970) is de geestelijk vader van Roos Vink, het kleinste meisje van de brugklas dat al vijftien jaar als strip in meisjesblad Tina figureert. Roos is inmiddels ook te koop als een serie losse stripboeken. Het ‘kleinste meisje’, dat klinkt wat sneu. Maar zo ziet Vriends dit niet. “Een strip moet een omgeving hebben. Het ene meisje doet aan ballet, het andere heeft een paard. En Roos is gewoon het kleinste meisje. Daar kan ik als striptekenaar veel mee.”
Simplificeren
Op de tentoonstelling is een complete muur gewijd aan Roos Vink. Maar ook Vriends’ alter ego, de (liedjes)schrijver Janjaap, krijgt ruime aandacht. Het vaste werk voor Tina – en via dit blad ook voor Disney – geeft hem de ruimte om Janjaap te laten bestaan. Daar gooit hij al ruim dertig jaar zijn persoonlijke ziel en zaligheid in. “Ik wil mezelf simplificeren”, is zijn gedachte.
Het lezerspubliek van Tina is tussen de tien en twaalf jaar oud. “Die kinderen gaan bijna naar de brugklas. Op de fiets naar een school met onbegrijpelijke roosters, met in hun ogen vreselijke leraren, je moeten melden bij de conciërge als je te laat bent, huiswerk, noem maar op. Ikzelf vond het verschrikkelijk op de middelbare school. Als je het allemaal zo voorstelt, kan het voor mijn lezers alleen nog maar meevallen”, zegt hij lachend. “Die schoolperikelen zijn van alle tijden. Hoogstens is het schoolbord met krijt digitaal vervangen en gebruiken de kinderen ipads in de klas.”
Wat hij tot zijn spijt steeds vaker moet tekenen, is zwerfafval. “Helaas niemand die het opvalt, maar als ik dat zou weglaten ziet de omgeving er gewoon niet realistisch uit.” Als vader van vijf kinderen in de leeftijd van elf tot zevenentwintig jaar heeft hij voor inspiratie nooit ver hoeven zoeken. De vader en moeder van Roos hebben veel weg van zijn eigen ouders.
Vierluik
Janjaap is inmiddels al drie keer in boekvorm verschenen en Jan Vriends hoopt het slotdeel volgend jaar te publiceren. Het eerste deel De Pianist gaat over het vinden van inspiratie. Deel twee, Labyrint, duikt in ‘jezelf vinden’ en zijn stripboek Cowboy John is daar een soort spin-off van en staat los van het geplande vierluik rond Janjaap. Deel drie heet Manuscript. Daarin verwoordt Janjaap de zegeningen van geduld en maakt hij letterlijk een lange wandeling door stad en land.
Middenin dit derde boek zit namelijk een leporello: een harmonica gevouwen uitklappagina van 4,30 meter lang. De originele versie van dit mooie verhaal is op de tentoonstelling te zien: 4,80 meter lang plus toelichting. Volgend jaar moet het slotdeel De Kosmonaut uitkomen. “Janjaap is mijn nalatenschap”, aldus Vriends. ,,Over mijn plekje op de wereld en liefde voor de natuur.”
Structuren
Medy Oberendorff (1975) tekent uiterst gedetailleerd, vaak dieren en de natuur om ons heen. “Het zijn net foto’s”, krijgt ze vaak te horen. “Dat is niet direct mijn bedoeling. Ik vind het mooi om te zien hoe iets in elkaar zit, de structuren en hoe mooi die zijn.” Na de kunstacademie deed Oberendorff een master in wetenschappelijke illustratie en belandde zij in de wereld van anatomische tekeningen van de mens. “Maar mijn voorkeur gaat uit naar insecten. Die heb ik altijd heel mooi gevonden. Het lijken soms wel buitenaardse wezens. Daarom komen ze vaak voor in sciencefiction- en horrorfilms.”
Zij tekende onder meer voor museum Naturalis, verdiepte zich in de ingewanden van sprinkhanen en werkte voor de faculteit archeologie in Leiden. Maar daarin kun je weinig vrije creativiteit kwijt. Daarom ging ze voor zichzelf werken. Bij uitgeverij Lannoo kreeg zij de opdracht tot het illustreren van Het wonderlijke insectenboek ‘over plaagmieren, bombardeerkevers, glimwormen en eindeloos veel meer’ in prachtig groot formaat. Ze kreeg er samen met auteur Bart Rossel de Vlag en Wimpel 2018 voor en stond op de shortlist van de World Illustration Awards.
“Wist je dat insecten soms worden gebruikt om te versieren met edelstenen?” zegt ze. We zien er voorbeelden van in dit boek. De samenwerking met Lannoo pakte zo goed uit dat ze bij deze uitgever een zoekboek over het bos mocht illustreren. Dat werd Het Wonderbos, dat lovende recensies kreeg en bekroond werd met de Zilveren Griffel 2021. Originele tekeningen hieruit zijn op de expositie te zien. Op de eerste verdieping in de Cacaofabriek hangt een uitvergrote illustratie van 3,50 x 2,30 meter.
Agent
Ook in haar uitgaven Johannes de Parkiet (2018) en Gerda de Goudvink (2021) heeft Oberendorff zich volledig gestort op haar fascinatie voor dieren en hun details. “Ik ben vaak lang met mijn tekeningen bezig, soms wel negentig uur vanaf de eerste fase tot het eindproduct. Dat gold zeker voor Het Wonderbos. Voor alle zakelijke beslommeringen heb ik daarom inmiddels een agent.” Een volgend boek zit er vanwege corona nog even niet in. Dat kost te veel tijd die niet direct inkomsten binnenbrengt. Ze is nu ook bezig met commerciële klussen, zoals voor kooktijdschriften en kookboeken.
Omdat Oberendorff bijna nooit exposeert, heeft zij voor deze gelegenheid een paar nieuwe tekeningen gemaakt. Uit eerder werk zien we bovendien twee libellenlarven met verschillende vangmaskers, een komkommer en een paksoi. Maar ook de gemberwortel die ze voor NRC tekende, beren, een kleurige haan en vogels. Mijn missie? “De mensen laten zien hoe mooi de natuur en de realiteit vaak is, in de hoop dat ze wat beter om zich heen kijken. We hoeven echt niet te vluchten in een fantasie.”
UPDATE 26 januari 2022: De expositie ‘Wat een werk’ van de illustratoren Jan Vriends en Medy Oberendorff in de Helmondse Cacaofabriek wordt verlengd. De tentoonstelling, die kort na de opening in december al dicht moest vanwege de lockdown, is weer te zien vanaf zaterdag 29 januari tot en met zondag 13 februari 2022, dagelijks tussen 13 en 17 uur.
Beeld boven dit artikel: detail van de uitvergrote illustratie van Medy Oberendorff uit Het Wonderboek.
© Brabant Cultureel 2021