door Arnold Verplancke
Soms maak je in korte tijd de meest uiteenlopende concerten mee, van bombastisch tot zeer ingetogen. Zo heb ik onlangs voor het eerst de Carmina Burana van Carl Orff live gehoord. Een werk dat veel mensen bewust of onbewust kennen. Althans het eerste deel daarvan, O Fortuna, want dat schijnt regelmatig te klinken onder STER reclames of zelfs allerlei films die ik heb gemist. Die commercials mis ik trouwens ook, want dan zet ik het tv-geluid traditioneel uit.
De grote zaal van het Muziekgebouw in Eindhoven liep tot mijn verbazing nagenoeg helemaal vol voor de Carmina Burana. Het gebeurt in mijn beleving niet vaak dat de meer dan twaalfhonderd plaatsen bijna allemaal bezet zijn. Misschien had het ook met het programma vóór de pauze te maken. Dat vermeldde allerlei min of meer bekende filmmuziek, van Spider-Man tot Harry Potter. Professioneel gemaakt en effectief werk natuurlijk, goed in het gehoor liggend, maar los van de filmbeelden maakt het op mij geen grote indruk.
Schreeuwen
Even afgezien van het volume natuurlijk, want begrijp me niet verkeerd: orkest en koor klonken hard, spectaculair hard. Wat mij betreft al te hard om eerlijk te zijn. De ruim zestig musici speelden vaak op volle kracht, leek het wel. En het minstens even grote koor zong soms zo ongenuanceerd luid dat het mij bijna aan schreeuwen deed denken, ook later in het werk van Orff. Ik herinnerde mij onwillekeurig de kritiek die ik laatst hoorde op het geluid in bioscopen en filmtheaters. Dat staat echt onnodig hard, vond mijn gesprekspartner. Alsof het volume wordt afgestemd op gehoorgestoorde bezoekers van popconcerten. Maar ik blijk een kniesoor, want het publiek in Eindhoven genoot zichtbaar met volle teugen en beloonde orkest en koor voortdurend met groot applaus. “Een ruig concert”, vond een meisje dat vlak bij ons zat en een kaartje voor haar verjaardag had gekregen.
‘Een ruig concert’ vond een meisje dat een kaartje voor haar verjaardag had gekregen
Het orkest was het International Symphony Orchestra uit Lviv (Oekraïne). Het koor heet Dumka en komt eveneens uit dat land. Zij maken een tournee met dit programma, onder leiding van de Limburger Raymond Janssen. Voor de hoofdschotel, Carmina Burana, krijgen zij versterking van drie zangsolisten van wie met name de bariton veel succes oogst als hij in de cyclus In Taberna (In de kroeg) een wel zeer aangeschoten man nadoet. Ook in dit hoofdwerk klinken orkest en koor weer bombastisch luid, met alle respect overigens voor de individuele musici en met name voor de zeer beweeglijke slagwerksectie. Mogelijk heeft de dirigent het volume te veel afgestemd op grote hallen of andere ruimten. In de uitstekende akoestiek van het Muziekgebouw is dat echt niet nodig.
Allerzielen
Mogelijk viel mij dit extra op door het contrast met de avond ervoor. Toen beluisterde ik in de Grote Kerk in Naarden het Allerzielenconcert van de Nederlandse Bachvereniging. Het orkest, de solisten en het vocaal ensemble stonden voor het eerst sinds hij in 2018 afscheid nam weer onder leiding van voormalig artistiek leider Jos van Veldhoven. Hij presenteerde een bijzonder programma. Voor de pauze klonk zeventiende-eeuwse kerkmuziek, voornamelijk van voorlopers van Johan Sebastian Bach, op Bijbelteksten die later ook Brahms zou gebruiken voor zijn beroemde Ein deutsches Requiem. Na de pauze stond het Requiem in f klein van Heinrich Ignaz Franz Biber (1644-1704) op de lessenaars.
Zoals te verwachten van de Bachvereniging en van een Allerzielenprogramma klonken alle werken mooi, verzorgd en ingetogen, met name dat van Biber na de pauze. Misschien een beetje saai zelfs, meende mijn medebezoekster die het verrassende en sprankelende van Händel of Bach miste. Zelf vond ik het zeker niet eentonig. De gebalanceerde uitvoering klonk prima en was ook goed afgestemd op de akoestiek van de vrijwel volle kerk. Dat kan ook bijna niet anders want de Bachvereniging is precies honderd jaar geleden opgericht om juist in dat gebouw Bachs Matthäus-Passion uit te voeren.
Wie thuis wil genieten van de activiteiten van de Bachvereniging hoeft op You Tube maar All of Bach op te zoeken en er gaat een wereld van prachtige muziek open.
Basklarinet
Weer een heel ander contrast maakte ik afgelopen zondagmiddag mee in Heeswijk. Daar bood de serie Berne Abdijconcerten een veel kleinschaliger, maar minstens zo verrassend evenement. In de Abdijkerk klonk een concert voor uitsluitend orgel en basklarinet, een combinatie die ik niet eerder had gehoord. Henny Heikens speelde op het Vermeulen-orgel, Jelte Althuis op bassethoorn en basklarinet. De ongeveer dertig bezoekers hoorden hoe de wonderlijk gevarieerde tonen van het orgel samenvloeiden en dartelden met de hoge en dan weer lage klanken van de blaasinstrumenten.
Het duo hield een paar nieuwe composities ten doop, onder meer Organum Florium 2021 van Daan Manneke (1939) die ondanks zijn verjaardag zelf in de kerk meeluisterde, en Salto voor basklarinet en orgel van Oene van Geel (1973) in een arrangement van Jelte Althuis. Daarnaast speelden zij gemakkelijker in het gehoor liggende composities van Rachmaninov, Franck en Fauré. Ook in de uitsmijter God bless the child (bekend van Billie Holiday en Eric Dolphy) lieten zij horen hoe mooi orgel en basklarinet elkaar kunnen aanvullen en versterken.
Theater
Na drie concerten in vijf dagen ga ik me weer even bezighouden met mijn oude stiel: het theater. Met veel plezier en heel nieuwsgierig ga ik kijken naar De Eeuwige Echtgenoot van Dostojevski , opgevoerd door het literair theater Branoul in Den Haag. Manon Barthels heeft een splinternieuwe toneelbewerking gemaakt van deze klassieker. Sijtze van der Meer en Bob Schwartze spelen de tekst, maar uitsluitend in het kleine theater aan de Maliestraat.
Kort daarna wil ik de première bezoeken van Naar de overkant van de nacht door de groep Afslag Eindhoven. Dat is gebaseerd op de gelijknamige roman van Jan van Mersbergen. Daar kom ik later nog op terug in Brabant Cultureel, want het stuk zal ook in Eindhoven, Tilburg en Helmond te zien zijn. Branoul niet, daarvoor moeten belangstellenden echt de trein of auto in.
www.bachvereniging.nl/allofbach
www.branoul.nl/de-eeuwige-echtgenoot
www.afslageindhoven.nl/naar-de-overkant-van-de-nacht
© Brabant Cultureel 2021