Gebruiksaanwijzing kwijt? Kan gebeuren. Maar wat als het de handleiding is die toegang geeft tot de dolende geest van je moeder. Madeleine Matzer maakte er theater van. Vrijdag 22 oktober 2021 ging ‘Je kunt me gerust een geheim vertellen’ in première in de Bossche Verkadefabriek. Samen op avontuur met de tijdmachine. Troost bij de worsteling met dementie.
door Mieske van Eck
Het koffieservies staat op zijn kop in de vitrine. Meubels slordig opgestapeld op het podium. Ondersteboven, als weerspiegeling van de chaos in het brein van de mens met dementie. Madeleine Matzer gaat in Je kunt me gerust een geheim vertellen op zoek naar de gebruiksaanwijzing van haar moeder die lijdt aan Alzheimer. Of is zij het zelf die de weg kwijt is? Wie met dementie te maken krijgt, kan maar beter voor alles openstaan. Theater om de demonen te bezweren of hulp aan rusteloze zoekers in de doolhof van het haperend brein; naasten die worstelen met woede, uitputting, schuldgevoel, verdriet, machteloosheid, opluchting en daar weer schuldgevoel over.
Mimiek
Aan Juul Vrijdag de zware taak om moeder en dochter een gezicht te geven. Zij speelt ingetogen, soms haast onderkoeld, vooral haar mimiek spreekt. De muziek van Helge Slikker zorgt voor een fijne wisselwerking. Soms melancholiek, soms vrolijk of grappig. Het brengt lucht in de monoloog van Vrijdag die veel uitlegt en soms meer het verstand dan het gevoel raakt.
Dementie is slecht nieuws. Wie is er niet bang voor? Dat een naaste het krijgt of jijzelf. Geen denkbeeldige angst. In 2040 hebben twee keer zoveel mensen dementie als nu, zegt Matzer. Ze toont de chaos en de pijn die dementie teweeg brengt, maar biedt vooral troost en moed. Zij had lang de gelegenheid dementie van alle kanten te ervaren. Na paniek, woede, verdriet en een doolhof aan informatie ontdekte ze ook mooie kanten aan de dementie van haar moeder. Ze komen elkaar nader. Bevrijd van beschaving, verwachtingen, oordeel werd moeder milder, minder veeleisend, liever. Het is mooi dat Matzer juist die kant van dementie in het volle licht zet, al blijft er nog genoeg getob over.
Vrijdag vertelt wisselend als moeder en als dochter over de vele briefjes in huis waarmee moeder krampachtig greep op haar leven probeert te houden. Hoe ze verdwaalt in haar hoofd en op straat en hoe ze zichzelf terugvindt achter de onverbiddelijke deur van een gesloten afdeling. Over hoe ze haar taal verliest, maar moeder en kind elkaar vinden met de ogen of in een aanraking.
Gebruiksaanwijzing
Met deze voorstelling wil Matzer zoekenden in de dementiedoolhof een handleiding bieden. MATZER Theaterproducties toert niet alleen langs theaters, maar ook langs zorgverleners, compleet met nabespreking en boek met theatertekst en tips. Het is de gebruiksaanwijzing die ik zelf graag had gehad toen mijn moeder ziek werd, zegt ze.
‘Je kunt me gerust een geheim vertellen’ is herkenbaar voor wie met dementie te maken heeft of heeft gehad. Er zijn al heel wat boeken en voorstellingen over dementie gemaakt. Altijd weer zijn ze aangrijpend en meestal ontluisterend. De verdienste van Matzer is dat zij openstaat voor de magie en meegaat in de herinneringen en de fantasie van haar moeder. Samen stappen zij in de tijdmachine en gaan waar de verbeelding hen brengt. Doordat Matzer haar improvisatievermogen gebruikt, levert dat mooie en ontroerende momenten op. Troostrijk voor wie een naaste met dementie heeft maar ook voor ieder die leeft met de angst ooit dementie te krijgen.
MATZER Theaterproducties: Je kunt me gerust een geheim vertellen. Tekst Madeleine Matzer, met dank aan Jibbe Willems. Regie Madeleine Matzer. Spel Juul Vrijdag. Muziek en compositie Helge Slikker. Dramaturgie Cecile Brommer. Decorontwerp Sanne Danz. Kostuumontwerp Ilse Vermeulen. Lichtontwerp Tim van ’t Hof. Techniek Casper Vriens, Tim Pernet.
Gezien: première Verkadefabriek Den Bosch, vrijdag 22 oktober 2021.
Speellijst op: www.theaterendementie.nl
© Brabant Cultureel 2021