‘Verwelkom de kunstenaar’ is het credo van de vijfde editie van KONT. Een pleidooi om de kunstenaar een serieuze plek in de maatschappij te geven. En ook als zodanig te honoreren. Met dit nummer neemt gangmaker Griet Menschaert afscheid als hoofdredacteur van deze jaarlijkse, experimentele uitgave. Het is afwachten of iemand het stokje wil overnemen.
door Irma van Bommel • Fotografie > Sas Schilten
Het vijfde nummer van KONT werd in coronatijd gemaakt. Juist in deze periode hadden kunstenaars het moeilijk. Geen tentoonstellingen en optredens als gevolg van de lockdown betekende immers geen inkomen. En nadat ook de politiek geen prioriteit gaf aan de culturele sector, verschenen tal van artikelen over de belangrijke rol van de kunstenaar in de samenleving. Ook KONT springt daar op in.
Als experiment heeft Griet Menschaert, bijgestaan door co-curator Sunjoo Lee, voor het vijfde nummer van KONT vijf niet-kunstenaars gekoppeld aan kunstenaars. Ieder koppel kreeg een aantal vragen voorgeschoteld, variërend van ‘wat maakt iemand tot kunstenaar?’, ‘wat is de waarde van een kunstenaar in de samenleving?’ tot ‘welke randvoorwaarden zijn er nodig om een kunstenaar te laten gedijen?’
Stripverhaal
De deelnemers introduceren zichzelf in het magazine door te vertellen wat zij in het dagelijks leven doen en hoe ze de samenwerking met de ander hebben ervaren. Als een soort stripverhaal heeft Leif Czakai deze portretten geïllustreerd. De lay-out van het magazine is deze keer opvallend overzichtelijk en is van Lenneke Heeren van Studio of Things. Sas Schilten maakte de foto’s voor de reportages.
De uitkomst van de ontmoetingen tussen kunstenaars en niet-kunstenaars werd in woord en beeld en ook in objecten uitgedrukt. Dat leverde vijf verschillende reportages op die een weerslag vormen van mooie gesprekken, interessante onderzoeken, ontmoetingen en ludieke oplossingen, maar met een serieuze ondertoon. Zo maakte het duo Jan van Mierlo (niet-kunstenaar met een brede interesse, technisch en ook creatief) en Satomi Minoshima (kunstenaar-designer) een drijvend ateliercomplex met privé en gezamenlijke ruimtes.
Het duo Kim Stoeldraaijers (niet-kunstenaar, psycholoog) en beeldend kunstenaar Jos van der Sommen kozen voor ‘Kom in het hoofd van de kunstenaar’ en gaven daarmee een inkijkje in het leven en werk van Van der Sommen zelf. Hij vertelt dat hij tot de vorige economische crisis kon leven van zijn kunst. Sinds tien jaar heeft hij er een baantje bij, bij Ikea, waar meer kunstenaars werken. In de ochtend werken bij Ikea, de rest van de dag tekenen en schilderen. Aan zijn collega’s bij Ikea is het moeilijk uit te leggen dat je kunst kunt maken zonder daar een opdracht voor te hebben gehad, gewoon vanuit jezelf. Vandaar dat het idee ontstond om kunstenaars uit diverse disciplines (dans, muziek, literatuur, muziek, beeldend) hun werkproces te laten tonen in een expositie op een openbare plek: Coffeelab op het Centraal Station in Eindhoven. Maar of dat in coronatijd ook tot uitvoer is gekomen, is onduidelijk. De reportage in KONT toont alleen werk van Van der Sommen.
Walking Fish
Griet Menschaert (zelf beeldend kunstenaar) vormde een koppel met Jorn Smeets (niet kunstenaar, studeerde international business). Zij richtten de Walking Fish Academy op om de samenwerking tussen niet-kunstenaars en kunstenaars in de samenleving te stimuleren. Met als doel dat ook niet-kunstenaars de kunstenaar in zichzelf ontdekken en misschien zelfs saai en eentonig werk verandert in leuk en afwisselend werk.
‘In de huidige samenleving lijken kunstenaars en niet-kunstenaars in parallelle werelden te leven. Het contrast is extra zichtbaar in de regio Eindhoven, met aan de ene kant de kapitaalgedreven tech-industrie en aan de andere kunstenaars die met moeite financieel overleven terwijl ze toch iets van waarde aan de samenleving toevoegen.’
Creativiteit op de werkvloer, het out-of-the-box denken kan ieder bedrijf gebruiken. Om niet-kunstenaars op creatief vlak te stimuleren, bedacht het duo een bedrijfsprogramma. Om kunstenaars te stimuleren voor het bedrijfsleven of een kantooromgeving te gaan werken, stelde het koppel een vacature op voor een ‘creative disturbance officer’:
Als kunstenaar ‘ben je eigenlijk altijd aan het werk (…) Er wordt vaak verwacht dat jij allang blij bent als je je werk überhaupt mag laten zien. (…) Het is ook vanzelfsprekend dat je die vele uren voorbereiding, de mislukte experimenten, de repetities, de administratie, de acquisitie, de communicatie, het transport, de huur van je atelier, de onzekerheid en frustraties waar je telkens opnieuw doorheen bent gegaan met plezier voor eigen rekening neemt. (…) Ja, maar daar heb je toch zelf voor gekozen? Of: Ja, maar er gaan wel veel mensen je werk zien en wie weet waartoe dat weer kan leiden!’ Als je je hierin herkent, ben je een kunstenaar en word je uitgenodigd te solliciteren:
‘Ben jij een kunstenaar die er al lang naar uitkijkt om een kantooromgeving op zijn kop te zetten? Denk jij dat niet-kunstenaars en hun bedrijven er veel baat bij zouden hebben om een creatieve kracht in hun gelederen te hebben? Zou je ook graag gewaardeerd worden voor je proces en niet alleen voor je resultaten? Dan is deze baan echt iets voor jou!
Toekomst
Dat Griet Menschaert zelf beeldend kunstenaar is, is de reden dat zij stopt als hoofdredacteur van KONT. Het slokt zoveel tijd op dat ze nauwelijks aan haar eigen werk toekomt. Het team gaat zich beraden op de toekomst. Dat er iets experimenteels nodig is om de kunstwereld op te schudden en kunstenaars zichtbaar te maken, is met vijf edities van KONT wel bewezen. Maar hoe en in welke vorm het verder gaat, staat nu ter discussie.
Of het mooie initiatief van de Slow Dates – een soort brainstormsessies tussen kunstenaars en andere creatieven – blijft bestaan, is te hopen. Floor Hofman maakte een documentaire over KONT als kunstbeweging. Mocht KONT ter ziele gaan, wat niet te hopen is, dan geeft deze film weer wat de ambities waren: zorgen dat kunstenaars en andere creatieve makers zichtbaar worden en een netwerk opbouwen.
KONT05, Eindhoven: Stichting Opia 55, september 2021, 192 pp., ISBN 9789082883435, € 15,00. Te bestellen via de website:
www.kontmagazine.nl/shop
Lees ook op Brabant Cultureel:
KONT profileert zich steeds beter als inspirerende kunstenaarsbeweging
Derde nummer van slow magazine KONT biedt inspiratie voor nieuwe rituelen
Tweede nummer van KONT is al net zo experimenteel als het eerste
KONT een nieuw, experimenteel en ‘traag’ tijdschrift over kunst in Eindhoven
© Brabant Cultureel 2021