In 2020 verhinderde de pandemie het feestje, maar nu dan toch twintig jaar Lustwarande in de Oude Warande, het sterrenbos in Tilburg. Artistiek directeur Chris Driessen blikt met deze editie samen met een elftal kunstenaars en één nieuwkomer terug. Sinds 2000 waren er honderdvijfenzeventig deelnemers en de vreugde bij de uitverkorenen is voor Driessen een hoogtepunt in zijn curatorschap.
door Carina van der Walt
De titel STATIONS verwijst naar het moment waarop deze kunstenaars eerder hun werk hier konden exposeren. Daarmee dient Lustwarande als markering in hun ontwikkeling. De wandelaars in het sterrenbos stoppen bij verschillende ‘stations’ waar de werken van de deelnemende kunstenaars zijn opgesteld. STATIONS kan in het Engels ook duiden op de seizoenswisselingen waaraan dit bos onderhevig is, met voortdurende transformatie en vergankelijkheid. Tijd speelt een rol. De stations van het leven trekken voorbij.
Indirect is het effect van het Covid-19 virus ook af te leiden uit sommige bijdrages. Een drietal werken vertoont duidelijk tekenen van frustratie, opstandigheid en daaruit voortvloeiend geweld. Deze emoties waren het gevolg van vereenzaming tijdens de lockdown van ruim een jaar. Daartegenover staat een tweetal kunstwerken dat getuigt van enorme opluchting. Het is kunst die ook letterlijk de lucht in gaat.
Beledigend
Bij de ingang van Oude Warande presenteert de Italiaanse Monica Bonvicini haar werk The Tree of Anger. Aan zeven beuken zijn rode vierkanten bevestigd. In het aanvankelijke concept had Bonvicini spiegelend plaatstaal voor haar vierkanten gekozen. Het was echter een goede keuze geweest de nogal uitdagende teksten op de vierkanten in het bos zichtbaarder te maken met rood. Tekstregels zoals ‘I don’t like you very much and I don’t think you’re fascinating’ en ‘Why are you so unpleasant? I don’t wish you well’ komen agressief en zelfs beledigend over. Desondanks wandelde ik nieuwsgierig door.
Op de volgende kruising van lanen gaat het er nog agressiever aan toe. De Belg Michael François is sinds 2004 bekend bij bezoekers van Lustwarande door de performance Your paradise is my hell. Voor STATIONS nodigde hij de Britse kunstenaar Douglas Eynon uit. Eynon is de nieuwkomer in Lustwarande. Samen maakten zij Yawning Stones. Twee manshoge rotsblokken staan tegenover elkaar, maar geeuwen ze? Nee. Eerder gillen ze naar elkaar.
Sterker nog, Yawning Stones herinnert aan een iconisch kunstwerk uit 1898 – De Schreeuw van Edvard Munch. Dat is een psychisch zelfportret gebaseerd op Munchs eigen traumatische ervaringen. Hij raakte in paniek tijdens een wandeling. Een gevoel van onmacht overviel hem. Later ging hij zijn gevoelens schilderen. Is de coronatijd niet traumatisch? Door de voortdurende dreiging van infectie en een stijging in sterfgevallen zijn paniek en depressie nooit ver weg. Plots valt deze woedende uitval die ik uit Yawning Stones oppik op zijn plaats, samen met de aanvallende teksten van Bonvicini.
Huisgenoten
Wat gebeurt er allemaal achter de dichte voordeuren tijdens een quarantaine? Thomas Rentmeister uit Duitsland laat het zien in Das beste Zimmer. Het werk is gemaakt van betonmatten. Het gaasachtige karakter van deze constructie laat niks verholen en dat trekt bezoekers aan als een magneet. In het raster hangen kapotgeslagen houten meubels: de gebogen basis van een bed, een stukgeslagen stoel en een toiletbril en –deksel met gaten die van elkaar gescheiden zijn. Het zijn de overblijfselen van enorme ruzies tussen huisgenoten.
Sommige objecten hangen onherkenbaar in hun eigen cellen. Dit is de ondragelijke frustratie van langdurige opsluiting tijdens lockdown, die zich tegen wil en dank naar buiten dringt in agressie. De bewoners zijn gevlucht of zitten misschien van elkaar gescheiden in veilige huizen. Rentmeister heeft iets met huisraad. Zijn beeld Untitled van opeengestapelde koelkasten maakte in 2004 ook indruk.
Opluchting
Gelukkig komt aan alles een eind, ook aan de pandemie. De Iraanse Nederlander Navid Nuur heeft een van de grote rode beuken in de Oude Warande uitgekozen voor zijn installatie. Kleurrijke vliegers hangen tussen de takken. Iedereen kijkt opgelucht naar dit vrolijke spel van licht en beweging met koetjes, vlinders, vogels en zelfs een vosje tegen de lucht. Dit werk is gebaseerd op Nuurs aquarel Watercolour en veel opvallender dan zijn eerder werk met een steen en ijzervijlsel voor Lustwarande in 2011. De installatie maakt blij en spreekt tot jong en oud.
Passend bij de Brabantse biercultuur laat de in Oisterwijk geboren Maria Roosen de kijker meeliften op een gevoel van bruisende opwinding. Roosen is alom bekend voor haar werk in glas en sierde in 2009 de Franse vijver met Blackberry boat, STARDUST. Nu laat zij de wandelaars opkijken naar Bier. Haar goudglanzende bierpullen met schuimende kragen zijn bovenop de takken van twee bomen bevestigd. Deze kunst is niet direct te zien in de wandellaan, maar de glimlachende gezichten die omhoog kijken markeren een vrolijk station. We mogen weer bourgondisch genieten van het volle leven.
Wie gezond is, kan weer naar buiten met vliegers en honden – mits aangelijnd – in een park en met biertjes op een terras. Het is nog niet zo vanzelfsprekend als voor corona was en daarom nu waardevoller dan ooit. Lustwarande nodigt ertoe uit.
Lustwarande 2021 STATIONS, te zien tot en met 3 oktober 2021 in de Oude Warande in Tilburg.
Lees ook op Brabant Cultureel
Mondriaan Fonds helpt Lustwarande met financiële bijdrage, nu de overheid nog
Bling, het is feest! De tiende editie van Lustwarande in Tilburg
Dringende oproep aan provincie: help 21 cultuurinstellingen in nood
© Brabant Cultureel 2021