De Waalrese kunstenaar Jos Jansen publiceerde zijn vijfde fotoboek. In foto’s en teksten richt hij daarin een kritische blik op de huidige, wereldwijde digitale platformeconomie. Algoritmen die zijn afgeleid van de extreem verslavende mechanismen van de game industrie rukken daarin steeds verder op.
door Joep Eijkens
Jos Jansen (Nijmegen 1950) was lange tijd werkzaam als psycholoog, onder meer bij Philips, alvorens op latere leeftijd documentaire fotografie en film te gaan studeren aan de Academie voor Kunst en Vormgeving St. Joost in Breda. In 2012 studeerde hij daar cum laude af met een project over de High Tech Campus Eindhoven. Dat leidde tot de publicatie van zijn fotoboek Entering the Black Box. In het werk van Jansen staat de relatie van de mens tot de wetenschap, technologie en natuur centraal.
Entering the Black Box werd uitgegeven door de Bredase uitgeverij The Eriskay Connection. Dat gold ook voor Universe. Facts in the post-truth era dat in 2018 verscheen. De publicatie werd begeleid door een expositie die tot de hoogtepunten hoorde van de achtste editie van Breda Photo die dat jaar plaatsvond. In een interview met Brabant Cultureel zei Jansen toen dat hij zijn boek beschouwde als een ode aan de wetenschap in een tijd dat ‘in de politiek wetenschappelijke feiten gewoonweg ontkend worden’ of worden weggezet als ‘ook maar een mening’. Bij diezelfde gelegenheid omschreef hij zijn werk als ‘zwevend tussen documentaire en autonome fotografie’.
Algoritmen
Onlangs verscheen het vijfde fotoboek van Jansen, opnieuw bij The Eriskay Connection. Alleen het omslag intrigeert al. Er staan vier tamelijk gestileerde duiven op en de titel luidt: This is not about pigeons. Hades and the rise of the platforms. Hades was in de Griekse mythologie de god van de onderwereld die zich met een speciale helm onzichtbaar kon maken. ‘Digitale platforms zoals Uber, Amazon, Tinder en Airbnb, met hun onzichtbare Hades-achtige algoritmen, hebben sociale structuren en menselijk gedrag drastisch veranderd – en niet altijd ten goede’, aldus een toelichting van de uitgever. ‘De indringende aard van hun algoritmen lijkt grotendeels afgeleid van de extreem verslavende mechanismen van de game industrie en van de klassieke duivenexperimenten die de Amerikaanse psycholoog Burrhus F. Skinner (1904-1990) in de vorige eeuw uitvoerde om leergedrag te bestuderen.’
In het met een spiraalbinding uitgevoerde boek combineert Jansen korte teksten met paginavullende foto’s. Foto’s die op zichzelf al, alleen of in combinatie met elkaar, mooi en intrigerend zijn, maar die vaak pas betekenis krijgen door de begeleidende teksten. Zo staat een onder een vloed van rode punten bedolven kaart van de Amsterdamse binnenstad voor de Airbnb-ellende in de hoofdstad. En symboliseert een vies plastic drinkflesje gevuld met urine de barre werkomstandigheden van mensen die bij Amazon en andere warenhuisgiganten werken en geen tijd krijgen om even naar de wc te gaan.
Jos Jansen (tekst en fotografie), This is not about pigeons. Hades and the rise of the platforms. Boekontwerp: Rob van Hoesel. Breda: The Eriskay Connection 2021, 80 pp., ISBN 978-94-92051-63-9, pb., € 30,00.
Lees ook op Brabant Cultureel:
BredaPhoto 2018 brengt een ode aan de wetenschap
Foto boven dit artikel: Hades’ Helm van duisternis. Foto uit: This is not about pigeons. Hades and the rise of the platforms van Jos Jansen.
© Brabant Cultureel 2021