Het ‘Oog van de Kraanvogel’ is de titel van de nieuwe roman van Peter WJ Brouwer. Het is een goed geschreven boek dat de lezer weet te boeien. Toch is dit een psychologische roman die er niet in slaagt onontkoombaar te worden. Zowel de romanpersonages als de lezer krijgen geen antwoorden.
door Camiel Hamans
Lezen en eten hebben veel gemeenschappelijks. Het zijn allebei werkwoorden, in allebei overheerst een ee-klank en beide woorden hebben een levend subject nodig. Toch zijn er ook verschillen: eten is een levensnoodzakelijkheid terwijl lezen, hoezeer de boekhandel en de kritiek ons ook van het tegendeel proberen te overtuigen, geen noodzakelijk geestelijk voedsel is.
Toch hebben beide activiteiten ook weer iets gemeenschappelijks. Zowel bij eten als bij lezen hoop je op een exquise ervaring. Voor de keuken: ‘vaut le détour’, zoals Michelin, superieure drie sterren kwaliteit aanduidt. Het kan een omweg waard zijn. Voor de leestafel: de hoogste lof van de kritiek en uiteindelijk opname in de canon. Bij elk nieuw boek hoopt de recensent op zo’n ervaring. Zo’n boek maakt het lezen van tientallen middelmatige werken immers de moeite waard. Op weg naar een veertien karaat diamant moet de lezer zich nu eenmaal door meters waardeloos gesteente heen vechten.
De nieuwe roman van Peter Brouwer (Eindhoven 1965), Het Oog van de Kraanvogel, lijkt lange tijd op weg naar zo’n hoge klassering. Goed geschreven, intrigerende verwijzingen naar klassieke muziek en jazz, een heldere structuur, een overzichtelijk aantal hoofdpersonen, een plot waarvan de lezer wil weten hoe die afloopt. Dus legt hij het boek niet af en toe verveeld opzij, maar leest hij gespannen door. En voelt zich dan teleurgesteld.
Obsessief
Het verhaal laat zich vrij eenvoudig navertellen: twee studenten aan het conservatorium raken bevriend. Die vriendschap blijkt voor de een obsessief. De ander, de hoofdpersoon, laat het zich aanleunen. Als de homo-erotische ondertonen aan het oppervlak komen, verbreekt de hoofdpersoon het contact en richt zich verder op zijn vriendin. Zijn muzikale talent bleek bovendien niet toereikend voor een carrière en dus kiest hij een ander vak.
Na een aantal jaren loopt zijn huwelijk spaak. Dat gebeurt ook met zijn volgende relatie en dan wordt hij door een orkest dat op tournee is gevraagd een #metoo- probleem te komen oplossen. De man achter die uitnodiging blijkt de vroegere conservatoriumvriend. En dus wordt er gepraat, nagedacht en naar binnen gekeken: waarom gaan al mijn relaties stuk? Waarom was ik bang voor de vriendschap, wat betekent seksualiteit voor me? Wat bedoel ik met liefde? Wie ben ik?
Kraanvogelversiering
Stuk voor stuk vragen die een psychologische roman onontkoombaar kunnen maken, maar dat gebeurt hier niet. Er wordt wel gevraagd, gedacht en aan introspectie gedaan, maar er wordt in feite niets gevonden. Zelfs het ultieme gesprek in een Japanse bar vol kraanvogelversiering leidt niet tot enige ontdekking, tot enig begrip of desnoods onvermogen. Toch moet in die scène de sleutel gevonden kunnen worden. Peter Brouwer verwijst met zijn titel immers niet voor niets naar kraanvogels, symbool van trouw, geduld, vrede, wijsheid en geluk. Maar niets van dit alles vindt de hoofdpersoon hier. De lezer, althans deze lezer, evenmin.
Nogmaals, Het Oog van de Kraanvogel is een prima geschreven boek. Brouwer beheerst het vak, maar het is leeg. Een meeslepend boek om een vervelende treinreis door te komen. Of nog beter: het is het perfecte lees-eetboek.
Peter WJ Brouwer, Het Oog van de Kraanvogel. Haarlem: In de Knipscheer 2020. 280 pp., ISBN 978-94-93214-22-4, pb., € 19,50.
Afbeelding boven dit artikel > kraanvogels op een opbergblik van poetsmiddel Glim (‘Wees slim, gebruikt Glim’), ±1930.
© Brabant Cultureel 2021