Filmer Frank van Osch zit al dertig jaar in het vak en heeft een hele reeks (internationale) documentaires op zijn naam staan. Sommige kregen belangrijke filmprijzen. Toen corona uitbrak was de documentaire over RK Veulpoepers BV net in première gegaan. Het virus biedt inspiratie voor een volgend project: Het verdriet van carnaval. Een interview met de selfmade cineast over zijn drijfveren.
door Paul Zoontjens
Begin 2020 trok een vrolijke documentaire over de RK Veulpoepers BV met de titel De hippies van Beek volle zalen in onder meer Eindhoven en Tilburg. Totdat corona opdook. Misschien keert deze film ooit weer terug in de bioscoop, maar het kan ook zijn dat de makers dan weer een nieuwe prikkelende productie klaar hebben. Van Osch Films is over een tijdvak van dertig jaar inmiddels verantwoordelijk voor vele (inter)nationale documentaires die soms belangrijke prijzen hebben gewonnen en voor het overgrote deel nog steeds zeer de moeite van het kijken waard zijn. Reden om eens naar Den Bosch te tijgen en te spreken met oprichter en directeur Frank van Osch, tevens regisseur of producent van veel producties. Het bedrijf zetelt op een verdieping van de oude Willem II sigarenfabriek in ’s-Hertogenbosch. In een open, met slechts enkele oude metalen bureaus en een grote bruine tafel gemeubileerde ruimte, waar het geen enkele moeite kost de anderhalve meter in acht te nemen, neem ik plaats. Ondertussen zijn stagiaires druk met hun administratieve werk. Er wordt op het scherm getuurd, op de muis geklikt en met zachte stem gebeld. Tegen de wand kleuren posters en banners van eerdere producties de tijd.
Hij is een slanke vijftiger met de zestig in zicht, kwiek en enthousiast maar ook heel serieus als het over zijn vak gaat. Frank van Osch ‘had altijd gitarist in een band willen worden’. Hij speelt nog steeds zo nu en dan gitaar of mandoline en schrijft liedjes, maar is voor het overige al snel in zijn leven een andere richting ingegaan. Geboren in Bladel kwam hij na de middelbare school in Eindhoven terecht op de sociale academie. Daarna ging hij naar ’s-Hertogenbosch waar hij van onderaf het filmvak leerde in het sociaal cultureel werk. Hij is nooit meer uit die stad weggegaan.
In 1989 besloot hij van het filmen zijn beroep te maken. Het begon met opdrachten van instellingen en de overheid. Daarna verzorgde hij zo’n honderdtwintig bijdragen voor Van Gewest tot Gewest, een tot 2003 uitgezonden programma van de NOS met regionale reportages en berichten. En zesennegentig afleveringen van 8tracks! voor Omroep Brabant. “Ik had in Van Gewest tot Gewest reportages over onder meer Jack Poels en Sammy America. In deze tijd had ik ook een zelfstandige documentaire over Veerponten: heen motte betale en weer weer (NCRV), waarin ik drs. P met een piano op een rivierpontje had gezet en ‘Heen en weer’ liet zingen. Hij vond het fantastisch!” In 2005 maakte Van Osch een langere documentaire over Heinz Polzer: Niet Van Talent Gespeend, die onder meer ter gelegenheid van Polzers overlijden in juni 2015 door de AVRO werd uitgezonden.
In 2010 brak hij door met Because we were beautiful (Omdat wij mooi waren), een indringende in het Engels en Nederlands ondertitelde documentaire over de Indonesische troostmeisjes die door de Japanse bezetter het huis uit waren gesleurd en in soldatenbordelen werden geplaatst, waar zij vaak seksuele dwangarbeid moesten verrichten. Het was het eerste aansprekende document over deze periode in onze voormalige kolonie in de Tweede Wereldoorlog. Men luistert naar de levensverhalen van Wainem, Kasinem, Tasmina en anderen, vol schuld, schaamte en ontkenning. “De afspraak was dat we er niets tegen onze ouders over zouden zeggen. We droegen zelf ons verdriet”, zegt Tasmina in de film, “mijn man weet niet dat ik dat werk heb gedaan.”
Van Osch kreeg als regisseur en cameraman het project in de schoot geworpen. “Het was niet mijn idee. Jan Banning, de fotograaf, vroeg mij om naar Indonesië te komen. Het voorwerk was al gedaan. De journaliste Hilde Janssen had verschillende vrouwen bereid gevonden om hun verhaal te doen. Ik hoefde haar alleen maar te filmen als zij bij die vrouwen was. Ik had zoveel tijd over dat ik me kon concentreren op het beeld, het licht en de omgeving.” De film ontving verschillende eerste prijzen in de VS en in 2012 koos Adriaan van Dis een fragment in Zomergasten. In 2015 maakte hij een film over het werk van Jan Banning, A touch of cruelty (Een zweem van wreedheid). Ook die viel in de VS in de prijzen.
In de de aanloop naar de Amerikaanse verkiezingen is door Van Osch c.s. een online campagne gestart, waarin muzikanten een podium werd gegeven om vooral het anti-Trumpgeluid te laten horen. Tientallen zangers zijn met vaak covers van goed klinkende popsongs op de website Trumped by Music te bekijken en te beluisteren. Dankzij geld van onder meer de provincie. Dat leidde tot kritiek van de PVV die vond dat men zich zo bemoeide met de Amerikaanse verkiezingen. Maar het provinciebestuur wilde er niet van weten: Noord-Brabant gaat niet over de inhoud van het project, dus er is geen sprake van inmenging.
Modellenbureau
“Maar mijn dierbaarste film in het internationale genre is toch wel The mother of beauty over schoonheid en ouder worden. Jammer genoeg heeft deze film niet de aandacht gekregen die zij volgens mij verdient.”
Foto > Van Osch Films. In de webshop van Van Osch films is deze documentaire als DVD te bestellen.
Het idee begon klein. Van Osch las een berichtje in de krant over een Amerikaans archief waarin het uitzonderlijke levensverhaal van modellenagente Emmeline Snively te vinden is. Zij was eigenaresse van hét modellenbureau van Hollywood in het naoorlogse Amerika. Deze dame ontdekte Marilyn Monroe en nog vele andere mannen en vrouwen.
Mijn dierbaarste internationale film gaat over schoonheid en ouder worden
Hij besloot verschillende van hen op te zoeken in Los Angeles. Zij waren op het moment van de opnames rond de negentig en hielden vaak vast aan allerlei dagelijkse rituelen om de troeven van hun verouderende schoonheid inbaar te houden. Het resultaat is een fraai en intiem beeld van wat de tijd met mensen doet. “Maar voor de Amerikaanse markt was het kennelijk niet geschikt”, vindt Van Osch nu. “Ook in Nederland deed de film weinig.” Hij geeft de internationale markt niet op. In voorbereiding is een film, Songs of Hope, over de betekenis van strijdliederen in Zuid-Europa voor “doodgewone mensen die nog steeds dromen van een beter bestaan. Soms tegen beter weten in.”
Voorbeelden
Van Osch beschouwt zich als een primair op de sociale werkelijkheid georiënteerde cineast, op zoek naar kleine dingen die de deur openen naar iets groters. “Een speelfilm is niet mijn ding. Dat is echt een ander vak, omdat je vertrekt vanuit volledig andere principes dan bij een documentaire. Ik werk vaak via het interview en gebruik scènes om een verhaal te vertellen. Mijn voorbeelden zijn Bert Haanstra en John Appel (van Zij gelooft in mij). Ik ben niet zo filmisch op sfeer en licht ingesteld als Daan Jongbloed op prachtige wijze laat zien in Boer Peer uit 2017, dat ook met verschillende prijzen in binnen- en buitenland is bekroond.”
“Mijn films moeten voor een groot publiek toegankelijk zijn. Het zijn levensliederen! Ze hebben afwisselend een sociale en politieke inslag. Maar ook mijn liefde voor muziek komt erin terug. Je kunt zeggen dat er een zekere nostalgie uit spreekt naar de overzichtelijke tijd van mijn jeugd. Misschien is dat ook wel de reden dat ik nu, op deze leeftijd aangekomen, denk dat het filmen dicht bij huis beter bij me past dan die verre reizen. De cirkel die startte met Van gewest tot gewest is weer rond. Ik probeer in mijn werk echt het wij-gevoel te raken. Een documentaire over bijvoorbeeld complotdenkers zou daarom niks voor mij zijn, omdat ik daarin de hoop en de verbindende toon niet zou kunnen vinden.”
De films van Frank van Osch hebben afwisselend een sociale en politieke inslag, maar ze laten ook zijn liefde voor muziek zien
Van Osch heeft in zijn werk oog voor de zwakkere mens die in armoede leeft (Kinderarmoede: vluchten, vriezen, vechten, 2019, en Op zwart zaad, 2007), in moeilijke gezinsomstandigheden verkeert (Wat achterblijft, 2020, Afwezige vaders, 2011) of met maatschappelijke misstanden te maken heeft, zoals Benno Tapes (2015) over Benno L. die was veroordeeld voor kindermisbruik en na terugkeer in de samenleving met een heuse jacht op hem te maken kreeg en uiteindelijk moest uitwijken naar Duitsland. De muzikale liefde is niet alleen terug te vinden in de docu over de Veulpoepers, die hij samen met Joris Hendrix maakte. Al in 2012 had hij de meest linkse band van het zuiden geportretteerd, die naar verluidt geliefd was in Brabant, maar ronduit beroemd in Oost-Duitsland, in Bots. Trekt ten strijde. En op stapel staat een intiem portret van Jack Poels Dichter bij meej.
Heidelicht
“De film die het dichtst bij me staat? Dat is denk ik Dating in de dancing uit 2016. Ik kwam dancing Heidelicht in Postel tegen de Belgisch-Nederlandse grens op het spoor, waar mensen naartoe gaan om anderen te ontmoeten. Het zijn zonder uitzondering mensen met een verleden waarin verlies, tegenslag, schade maar ook geluk en voorspoed voorkomen. Het kostte me een jaar voorbereiding om de mensen die ik wilde vastleggen te spreken, hun vertrouwen te winnen en ze zover te krijgen dat zij voor de camera zichzelf waren met hun verhaal. Er is veel op en neer gereis, overleg en werken op locatie in gaan zitten. Maar ik vond het fantastisch. Ik denk dat ik de hoop, de pijn, de last van het ouder worden, maar ook het optimisme van gewone mensen heb kunnen laten zien. Het gedrag en de verhalen van die mensen worden daardoor ongewoon.”
Frank van Osch is nog niet klaar. “De onderwerpen liggen voor het oprapen, en de motivatie is er nog volop. Ik ben bezig aan een project over carnaval tijdens corona. De financiering komt op gang en er is een titel: Het verdriet van carnaval. Ik beschouw dit als een ideaal gegeven om een mix aan stemmingen en emoties te registreren en mensen in hun menselijkheid naar voren te halen. Verder vind ik het belangrijk om jonge talenten tot ontwikkeling te brengen. Daarom ben ik in 2014 ‘Docwerk’ (docwerk.tv) gestart, dit jaar uitgebreid met DOC+. Het is een werkervaringsplek voor hen die zich in hun studie hebben toegelegd op filmen. De resultaten, korte films over kunst en cultuur, worden uitgezonden op NPO2Extra.”
De documentaire over popgroep Bots is te zien op NPO Start
(Het Uur van de Wolf VPRO)
Lees ook op Brabant Cultureel
Documentaire schetst de Veulpoepers fraai als een Brabants cultuurfenomeen
Documentaire ‘De Hippies van Beek’ op longlist voor een Gouden Kalf
© Brabant Cultureel 2020
Reacties (1)