Het International Vocalisten Concours in ‘s-Hertogenbosch is net als November Music getroffen door de gevolgen van de coronacrisis. Vanwege overheidsmaatregelen moest het programma geschrapt worden. De Mozart Masterclass & More van het Internationaal Vocalisten Concours kan in aangepaste vorm echter welk doorgang vinden.
door Camiel Hamans
“Hoe we de toekomst moeten zien, ik weet het niet. Noodgedwongen stoppen we nu met alles, maar afbreken is veel gemakkelijker dan opbouwen. Daarom ben ik blij dat de Mozart Masterclass & More van het Internationaal Vocalisten Concours toch doorgaat. Ook al moet het zonder publiek. Zangers die niet kunnen zingen, raken gedemotiveerd. Door nu met ze te werken kunnen we voorkomen dat ze nog verder achterop raken.”
De Amerikaans-Nederlandse sopraan Roberta Alexander, een van de ‘masters’ van de komende masterclass van het Internationaal Vocalisten Concours (IVC), laat er geen twijfel over bestaan: “Deze periode is fnuikend voor aankomend jong talent. Nu zouden ze audities moeten kunnen doen, hun eerste ervaring opdoen, in kleine producties meedraaien. Dat ligt allemaal stil. Tegen de tijd dat covid beheersbaar is, staat er al weer een nieuwe generatie te dringen. Grote kans dat zangers die nu hun kansen hadden kunnen grijpen tussen wal en schip vallen. En vergeet niet dat jonge mensen, zangers al helemaal, vaak bijbaantjes hebben in de horeca. Ze krijgen dus geen kansen in het vak, maar kunnen ook financieel het hoofd nauwelijks boven water houden.”
Tegenslag
“Ik zelf heb niet te klagen, ik ben ‘gepensioneerd’, maar covid heeft mij toch ook in de wielen gereden. In februari en begin maart was ik in Milaan. Ik zou onder Chailly in de Electra van Richard Strauss staan. Op het moment suprème ging de Scala echter dicht. Ik ben rechtstreeks naar het vliegveld gegaan. Al mijn spullen staan nog in de Airbnb. Maar dat is niets in vergelijking met wat jonge mensen aan tegenslag ervaren. Daarom ben ik blij dat het IVC heeft besloten de masterclass door te laten gaan. Op deze manier kunnen we (naast Roberta Alexander verlenen de Zwitsers-Bulgaarse mezzo Vesselina Kasarova en bariton Thomas Oliemans hun medewerking, naast de gespecialiseerde pianisten Hans Eijsackers en Jan-Paul Grijpink; ch) de acht zangers die aan onze masterclass meedoen, toch nog wat vooruithelpen.”
“Het verschil tussen een masterclass en gewoon les, zoals ik dat jaren gegeven heb op aan Codarts, het Conservatorium te Rotterdam, is dat de kandidaten in een masterclass gevorderd zijn. Studenten op een conservatorium hebben een overvol programma. Ik zie ze als hoofdvakdocent maar een uur in de week. We doen ons best ze zoveel mogelijk mee te geven, maar met die beperkte tijd komen we nauwelijks toe aan ‘details’. De kandidaten die ik in Den Bosch zie, zijn bovendien veel verder in hun ontwikkeling dan studenten. Je vraagt vaardigheid van ze, ze moeten technisch ver genoeg zijn om dingen te kunnen uitproberen. Ze moeten ook durven ter plekke iets uit te proberen en niet meteen reageren met ‘dat kan ik niet’. Ze moeten bovendien bereid zijn iets te veranderen. Bij een gewone les aan het conservatorium kom je maar heel beperkt toe aan wat je in een masterclass doet: stijl, verschillende benaderingswijzen en het overdragen van ervaringen uit je eigen praktijk. In een masterclass geef je enorm veel informatie in heel korte tijd. Dat is les geven of beter begeleiden, adviseren op een heel ander niveau, maar vereist ook kandidaten van een heel ander niveau.”
Intens
“Je hoeft geen beroemdheid te zijn om een goede masterclass te kunnen geven. Natuurlijk pronken zangers met de namen van sterren bij wie ze masterclasses gevolgd hebben in hun bio. Alsof de glans van een grote naam op je afstraalt. Waar het om draait is dat je als ‘master’ zeker moet zijn van je zaak. Je moet weten hoe je wat je te melden hebt over kunt brengen op de kandidaat, op het publiek – jammer genoeg nu dus niet – en op de pianist. Het moet ‘leuk’ zijn. Het is heel intens werken. Als er publiek bij is, ook voor de aanwezige luisteraars. Je wilt dat de kandidaat een deel van zichzelf bloot geeft. Dat is heel moeilijk en daarom moet je dus de kandidaat met respect behandelen. Dus niet zoals in masterclasses die je indertijd op televisie zag, waar het leek alsof het eerder om afbreken ging dan om opbouwen. Je moet de kandidaat op zijn gemak stellen. Mijn moeder zei altijd ‘je vangt meer vliegen met honing dan met azijn’. Dat recept volg ik nog steeds. Zo’n beul heeft vast wel gelijk met wat hij zegt, maar niet met de manier waarop hij mensen afbreekt. Dat levert een trauma op dat jaren kan duren voordat mensen eroverheen groeien. Vroeger was die methode veel gewoner. Je had dirigenten en leraren die je vernederden. Die wilden hun macht tonen. Dat is gelukkig aan het veranderen.”
“Mozart zingen is iets heel specifieks. Mijn eerste volledige Mozartrol zong ik vijftig jaar geleden op een zomerfestival in Aspen Colorado, Fiordiligi in Così fan tutte. Ik was net twintig. Ik ben al lang met die man en daardoor heb ik leren inzien hoe moeilijk Mozart zingen is. Het moet klinken en eruit zien alsof het vanzelf gaat, maar daar moet je heel hard aan werken om dat te bereiken. Sommige rollen van bijvoorbeeld Bizet, Verdi of Puccini, die zijn zo geschreven dat ze eruit rollen. Bij Mozart lukt dat niet. Het is wel dezelfde emotie, maar het moet ingetogen zijn. Het gaat om de precisie gecombineerd met elegantie en het mag absoluut niet eentonig of eenkleurig worden. Het moet divers blijven, maar binnen strenge regels. Vorige week had ik een leerling die het vooroordeel had dat Mozart droog, saai, vervelend is, ‘boring’. Ik stond paf. Het klonk voor mij alsof hij zei dat hij voor Trump zou stemmen. Onvoorstelbaar, hoe kom je erbij. Integendeel Mozart is levendig, maar voor Mozart heeft een zanger ‘imagination’ nodig, verbeelding.”
Internationaal Vocalisten Concours, IVC, Mozart Masterclass & More ‘s Hertogenbosch 28 november tot en met 4 december 2020.
M A S T E R C L A S S
“De masterclass gaat door”, kan IVC-directeur Ivan van Kalmthout opgelucht melden. “Het belang van de zangers gaat voor en zij moeten kansen krijgen. Jammer genoeg betekent dit dat er geen publiek bij de masterclass kan zijn en dat naast het Mozartpresentatie concert door de kandidaten op 3 december en het slotconcert van Eva Maria Westbroek op 4 december alle andere concerten afgelast zijn. Beide concerten zullen gestreamd worden vanuit de Statenzaal van het Noordbrabants Museum. De geplande forumdiscussie vervalt helaas ook. De deskundige sprekers die hun bijdrage aan de masterclass geven, zullen nu via Zoom meewerken.”
© Brabant Cultureel 2020