Op verzoek van Radio 4 bewerkte ze ‘iets’ van een beroemde componist. Het werd een deel uit de Zevende van Beethoven. Voelde ze geen schroom, vroeg de presentatrice in de live uitzending? “Ach Beethoven met zijn doofheid. Die hoort het toch niet.” Die spontane reacties kenmerken Sarah Neutkens (1998). De Vessemse componeert niet alleen, ze speelt goed piano, poseert als model en maakt beeldende kunst. Tijd voor een interview.
door Arnold Verplancke
Op een zonnige middag op het buitenpodium van Theaters Tilburg treedt het Nederlands Saxofoon Kwartet op. Met een werk van Philip Glass en September van een mij onbekende componist. Dan wordt zij naar voren gevraagd en voorgesteld als de componiste van dat tweede werk. Een frêle jonge dame die met gemak vertelt over haar werk: Sarah Neutkens, geboren in Eindhoven. Naast haar op de voorste rij zitten haar trotse oma en andere familieleden.
Onder: Sarah Neutkens en haar oma. Foto’s > Arnold Verplancke
Voor dit interview spreken we elkaar in de tuin van haar ouderlijk huis in Vessem. Een bloemenzee voor en achter. Bijna onder de wieken van molen Jacobus uit 1893 en daar boven nog een vrolijk oefenrondjes draaiend nieuw tankvliegtuig van de Koninklijke Luchtmacht. Afgelopen jaren heeft ze zelf in Nijmegen gewoond waar ze kunstgeschiedenis studeerde. Haar bachelor heeft ze vorige maand cum laude afgerond. Ze kreeg dat te horen op het moment dat ze het podium op zou gaan, de dag van de cd-opnamen. “Sarah, je bent cum laude geslaagd. Wat? Okee. Nou je moet óp. Oh shit.”
Kijk en luister Beethoven vs. Sarah Neutkens, de bewerking van het tweede deel van de Zevende Symfonie van Beethoven, op verzoek van NPO Radio 4.
Filmisch
Als componiste begint ze zeker bekendheid te krijgen. Er verschenen al twee volwaardige cd’s met haar werk: Cumulus (2018) met pianostukken en Pieces for strings (2019) met acht strijkers van het Dutch String Collective.
Op 8 september 2020, haar tweeëntwintigste verjaardag, verschijnt de EP September met het Nederlands Saxofoonoctet. De documentairemakers van 2Doc proberen haar werk op een heel experimentele, filmische wijze vast te leggen, zoals ze zelf zegt. Vrijwel klaar zijn ook vijf werken voor strijkkwartet, geïnspireerd door gedichten van de Ier Seamus Heaney. Wellicht worden die nog dit najaar opgenomen. En oh ja, ze heeft ook nog een koorwerk geschreven: Stabat Mater.
Daarmee schaart zij zich in een lange rij componisten die deze Latijnse tekst – van de bedroefde moeder aan de voet van het kruis – op muziek hebben gezet. Is zij gelovig, gezien deze onderwerpkeuze?
“Nee, helemaal niet. Ik vind het vooral een heel menselijke tekst. Religieuze teksten gaan sowieso vaak over heel menselijke ervaringen en niet alleen over God of het geloof.” Dus ze is niet-gelovig? “Ja, nee, er zal vast wel iets zijn, ik kan niet zeggen dat er niets is. Ik ben een agnost. Je moet ruimte laten voor het mysterie. Dat probeer ik ook in mijn muziek, plek voor wonderlijke dingen die gebeuren, voor het toeval. Er mag best iets in de schemerzone blijven. Als je daar heel rationeel over gaat zitten doen, is dat jammer. Ik probeer de schoonheid er in te zoeken.”
Bizar
Ze heeft wel pianoles gehad. Haar vader is ook musicus en speelt theorbe, luit en barokgitaar in diverse barokensembles. Maar Sarah is niet naar het conservatorium gegaan en heeft geen compositie gestudeerd. Bewust. “Het zou mijn liefde voor muziek helemaal de nek omdraaien. Dat heel dogmatische. Wat ik het leukste vind aan het componeren en ook aan mijn beeldende werk: Ik hoef me aan geen enkele regel te houden. Die vrijheid wil ik bewaren. Als ik heel bizarre geluiden hoor in mijn hoofd, waarvan ik niet eens weet welk instrument die zou moeten produceren, dan zou ik ze toch opschrijven, op welke manier dan ook, niet eens per se in notenschrift.”
“Neutkens’ minimalisme heeft een heel eigen geluid, met plezierig tegendraadse tendensen. Zo introduceert ze verontrustende sirenegeluiden, en schuift ze met ritmische en melodische patronen, waardoor er een wonderlijke polyritmie ontstaat die doet denken aan door elkaar tikkende klokken. En geen van de hier verzamelde stukken blijft bij zijn oorspronkelijk uitgangspunt: er is altijd een traject, een abstract verhaal, een ontregelde bekoring.”
Recensie De Volkskrant Pieces for Strings (vier sterren)
Musici met wie ze werkt, kennen de vele gesprekken met haar. “Je ontwikkelt een geluid door er over te praten, door gekke dingen uit te proberen. Bijvoorbeeld: ‘Adem niet door je neus als je die noot speelt. Doe dat eens’. Dan kijk je samen wat je nog meer uit zo’n geluid kunt halen. Musici zijn wel gebonden aan de noten die ik heb opgeschreven, maar ik betrek hen sterk bij hoe het uitgevoerd kan worden. Daar leer je nieuwe dingen van, want ik ben geen saxofonist, al weet ik natuurlijk wel wat het bereik van een bepaald instrument is. Ook daar voel ik me relatief vrij in. Het is not done om een alt onder een tenor uit te laten komen, maar dat kan mij helemaal niks schelen.”
Tekenen
Behalve als componiste werkt zij ook als pianiste, model en kunstenares. Met gevoel voor understatement: “Ja, ik verveel me niet zo. Het gaat vooralsnog best prima samen. Soms heb ik wel draken van weken dat ik echt non-stop bezig ben. Maar creatieve dingen komen echt vaak in golven. Soms heb je het weken superdruk en dan is het weer keirustig. Als ik het wat rustiger heb met de muziek, ga ik bijvoorbeeld tekenen. Of katten van de tafel weghalen.” Ze voegt de daad bij het woord, want terwijl we praten vragen haar lievelingskatten aandacht door telkens op de tuintafel te klauteren.
Haar beeldende werk bestaat vooral uit tekeningen die ze al op diverse plekken heeft geëxposeerd. “Met Oostindische inkt. Binnen hangt een heel grote. Maar nu ben ik bezig met elke dag een tekening van die dag; een soort snapshot. Dat zijn juist heel kleine, intieme tekeningetjes die ik effe snel met de losse pols er uit gooi.” Zij verkoopt ze ook, “maar momenteel is die wereld behoorlijk ingezakt hoor.”
Familie
Haar werk als fotomodel regelt zij zelf. Ze is niet aangesloten bij een modellenbureau, maar vindt het leuk zelf opdrachten binnen te halen. Recent heeft ze nog voor het bekende merk Humanoid gewerkt. Soms campagneshoots, soms advertorials. Hoe dat zo begonnen is? “Gewoon opgepikt door mensen van een kledingmerk, die vroegen: zou je voor ons model willen staan? Ik was zeventien of achttien. Het was wel ver weg familie hoor. Toen beviel dat eigenlijk goed en kregen andere fotografen interesse.”
Ze vindt het echt bijzonder, ook omdat ze op allerlei plekken komt waar ze anders nooit zou zijn. “Van grote loodsen op industrieterreinen tot steden waar je meestal niet komt, bij mensen thuis, op mooie plekken.” En ook daar is zij graag weer betrokken bij het creatieve proces. Van fotografen wil ze weten hoe ze het aanpakken, welke instellingen ze gebruiken. Maar ook hoe de kleding gemaakt is. Ze wil met de mensen samenwerken en niet alleen maar even daar voor de foto staan. “Het zijn vaak heel lange dagen. Eigenlijk gaat het om acteerwerk, terwijl je stil staat.”
Bach-gek
Als uitvoerend pianiste stelt zij zich nog zich bescheiden op. Ze speelt liefst haar eigen muziek. Maar ze denkt er over die draad weer op te gaan pakken en meer serieus werk van anderen te kunnen uitvoeren. “Ik ben een ontzettende Bach-gek. Maar als ik het zelf speel, denk ik: dit is gewoon een disgrace voor mijn favoriete componist. Ik zou een programmaatje kunnen samenstellen met minimal music ofzo.” Ze houdt van Philip Glass en veel andere eigentijdse componisten, zonder dat ze zich door hen geïnspireerd voelt.
Op 10 november 2020 staat ze op het programma van November Music in ’s-Hertogenbosch. Het gaat om de Music Hub Night, waar veelbelovende jonge muziekmakers uit Noord-Brabant in de schijnwerpers worden gezet. Naast haar nog vier anderen die nieuw werk tussen jazz en hedendaagse muziek in spelen. Ze hoopt dat het Nederlands Saxofoon Kwartet er een compositie van haar mag uitvoeren. Maar als dat niet kan binnen de begroting, klimt ze zelf achter de piano.
Disco
Ze is niet eenkennig. Ze houdt ook van pop en jazz en noemt zich echt een spons, ook als het om nutteloze feitjes gaat uit de popmuziek. “Alle muziek mag, behalve van die keiharde dancemuziek. Daar word ik helemaal krankzinnig van.” Ze gaat ook niet naar disco’s: “Ik ben niet zo’n uitgaanstype. Ik zit graag thuis. Ga wel graag naar klassieke concerten, maar ook niet heel vaak, want het is zo duur. Dat geld investeer ik liever in mijn eigen werk.”
Tijdens haar studie woonde zij in Nijmegen en nu is ze tijdelijk weer ingetrokken bij haar ouders in Vessem. Waar ze zich definitief wil vestigen weet ze echt niet. Diep in haar hart voelt ze zich wel Eindhovense, al heeft ze er alleen de eerste vier jaar gewoond. Ze gaat daar ook een atelier huren. “Het blijft toch op een of andere manier je stad.” Maar Amsterdam zou ook kunnen, waar ze veel vrienden heeft, of Antwerpen, ook al een fijne stad.
Optimistisch
En hoe ziet ze zichzelf over tien jaar? “Ik heb daar helemaal geen idee van. Ik wil altijd wel muziek blijven schrijven en zou het doodzonde vinden als ik dat kwijt raak. Maar ik probeer géén beeld van de toekomst te vormen. Alles is de afgelopen jaren heel anders gelopen dan ik had kunnen verwachten. Als je geen idee hebt waar je naar toe gaat, kunnen alleen maar heel gave dingen op je pad komen, of grote tegenslagen waar je dan ook wel weer bovenop komt. Ik zie er naar uit om mijn leven gewoon te leven.”
Ze lacht: “En natuurlijk stinkend rijk worden en wereldberoemd. Iedereen droomt daar stiekem wel van.” Serieuzer: “Dat je gehoord wordt met wat je doet, en gezien wordt.”
programma Music Hub Night > November Music 2020
Lees ook op Brabant Cultureel:
Documentaire over muzikaal verblijf componiste Sarah Neutkens op Vlieland
© Brabant Cultureel 2020