Het aantal aanvragen voor cultuursubsidies bij de provincie en de vier grote gemeenten overtrof ruim het beschikbare budget. Het kon niet anders dan dat de uitkomst van het adviestraject voor sommige instellingen dramatisch zou uitpakken. Literatuurorganisatie Tilt, en in mindere mate Watershed, behoort tot de opvallende slachtoffers: geen of minder subsidie. Verandert Noord-Brabant in een literaire woestenij?
door Emmanuel Naaijkens
Arnon Grunberg, Connie Palmen, Nelleke Noordervliet, A.H.J. Dautzenberg, Aafke Romeijn, Nick J. Swarth, Yves Petry, Herman Brusselmans, Mensje van Keulen, Maartje Wortel. Allemaal auteurs die hun naam hebben gezet onder een brandbrief aan het provinciebestuur Noord-Brabant en aan de gemeente Tilburg. En met hen vele andere Nederlandse en Vlaamse schrijvers en mensen uit het bibliotheek- en boekenvak. Want zij maken zich ernstige zorgen over de toekomst van literatuurorganisatie Tilt in Tilburg, en in mindere mate van haar evenknie Watershed in Eindhoven. Deze twee clubs dreigen geheel (Tilt) of gedeeltelijk (Watershed) hun subsidie van provincie en gemeente te verliezen. En als dat gebeurt, valt in ieder geval voor Tilt het doek.
“Er dreigt een kaalslag in literair Brabant”, zegt schrijver, cabaretier en woordkunstenaar Frank van Pamelen, die al jaren nauw is betrokken bij Tilt. “Het nieuws is als een bom ingeslagen, we hebben het absoluut niet zien aankomen.” Ook Bijke Aarts, artistiek directeur van Tilt, was ontgoocheld toen zij hoorde van het negatieve advies over de subsidieaanvraag. Hoewel, negatief is eigenlijk niet het goede woord. Want de commissie was heel lovend over de activiteiten van Tilt en noemt de organisatie ‘van essentiële waarde voor de culturele infrastructuur’. Maar de commissie zette toch de organisatie in de eindrangschikking van alle aanvragen dusdanig laag dat ze buiten de boot valt. Er is namelijk een subsidieplafond waardoor niet alle aanvragen kunnen worden gehonoreerd. “Dat maakt het extra zuur voor ons. We doen het ook in de ogen van de commissie goed, maar dat vertaalt zich niet in financiële steun”, zegt Aarts. Er waren volgens haar afgelopen jaren in het geheel geen signalen vanuit de overheid dat Tilt op de verkeerde weg was.
Kapitaalvernietiging
Aarts kan niet anders concluderen dan dat literatuur in Noord-Brabant stiefmoederlijk wordt behandeld. “Van alle aanvragen waren alleen die van Watershed en van Tilt van de discipline literatuur. Alles wat we op dit gebied afgelopen jaren hebben opgebouwd, dreigt nu te verdwijnen. Dit is een kaalslag van het literaire landschap, een regelrechte kapitaalvernietiging”, zegt Aarts die haar verontwaardiging niet onder stoelen of banken steekt.
Hoe het komt dat de commissie zo heeft geoordeeld? Frank van Pamelen kan er alleen maar naar gissen. “Misschien heeft de commissie geen goed beeld van wat Tilt allemaal doet. Ze verbindt Tilt vooral met het jaarlijkse literatuurfestival, maar Tilt doet veel meer, het hele jaar door.”
Directeur Aarts merkt op dat toen Tilt en Watershed vijf jaar geleden werden opgericht, literatuur nauwelijks nog zichtbaar was in de professionele kunstsector. Stap voor stap is daaruit een infrastructuur ontstaan waarin literaire activiteiten in allerlei vormen kunnen gedijen. Om enkele voorbeelden te noemen: literaire bijeenkomsten, podcasts, het uitgeven van boeken, het stimuleren en ondersteunen van schrijftalent, samenwerking met andere kunstdisciplines, musea, bedrijven, welzijnsorganisaties en bibliotheken, en educatie.
Luister op Tilt.nu naar podcasts met Aafke Romeijn, Anton Dautzenberg en Bart Smout.
Vernieuwend
Kritiekpunt van de commissie is dat Tilt een matig publiekbereik heeft. Maar dat is een misvatting, volgens Aarts. “Je moet niet alleen kijken naar bezoekersaantallen bij activiteiten. We geven publicaties uit en zijn ook online heel erg actief. Dat is vooral belangrijk omdat je zo jongeren kunt bereiken. We zijn vernieuwend bezig, maar kennelijk heeft de adviescommissie daar geen oog voor gehad”, aldus Aarts.
In dit verband wijst zij erop dat de gebrekkige kennis van en de interesse in literatuur bij jongeren ook door de overheid als een groeiend probleem wordt beschouwd. Uit internationaal onderzoek blijkt dat Nederlandse jongeren heel laag scoren als het gaat om plezier in lezen.
Alle hoop is nog niet verloren, want het gaat tenslotte om een advies. Voor wat betreft Tilt hebben de bestuurders van de gemeente Tilburg en van de provincie nu de sleutel in handen. Bijke Aarts vertrouwt erop dat die bestuurders zijn te overtuigen met goede argumenten.
De fractie van SP in Provinciale Staten heeft schriftelijke vragen gesteld aan het College van Gedeputeerde Staten (GS) over het niet honoreren van de subsidieaanvraag van Tilt en Watersched. De partij constateert dat de discipline literatuur in het subsidiebeleid uit het zicht raakt en vraagt GS om er voor te zorgen dat literatuur een pijler blijft in de Brabantse culturele infrastructuur.
Stichting Tilt had bij de provincie 400.000 euro gevraagd en bij de gemeente Tilburg 320.000 euro. Dit voor een periode van vier jaar. Stichting Watershed had bij de gemeente Eindhoven een aanvraag ingediend van 280.000 euro en een even hoog bedrag bij de provincie. Alleen van de gemeente Eindhoven krijgt Watershed geld. Tilt krijgt daarnaast structureel subsidie van het (landelijke) Letterenfonds, bedoeld om de regionale spreiding van literatuur te borgen.
De aanvragen zijn gebaseerd op twee subsidieregelingen, die van hedendaagse cultuur van de provincie en van BrabantStad Cultuur. Onder BrabantStad vallen Tilburg, Eindhoven, ’s-Hertogenbosch, Breda en Helmond. Het budget van de provincie is 11.216.835 euro, maar de totale aanvragen kwamen uit op een bedrag van 22.143.916 euro. Dat dwong de adviescommissie om scherpe keuzes te maken.
Lees de brandbrief op de website van Tilt
Kijk ook op Literair platform Watershed
© Brabant Cultureel 2020