Wie Ton van Reen zegt, denkt aan dorpjes op de grens van Noord Limburg en Noord-Brabant, aan armoe, de knoet van katholieke kerk en kapitaal en aan verzet daartegen. Met zijn nieuwe roman ‘De verdwenen stad’ toont Van Reen een ander gezicht. De stad Roermond staat centraal en dat maakt de roman behoorlijk actueel.
door Camiel Hamans
Van Reens romans en verhalenbundels Het winterjaar, Roomse meisjes, Brandende mannen en In het donkere zuiden getuigen tegelijk van opstandigheid en melancholie. Het leven van vroeger was beklemmend, beperkt en de mensen werden klein gehouden, maar tegelijk was dit leven ook overzichtelijk.
Roermond
Die Van Reen heeft Ton van Reen nu met De verdwenen stad achter zich gelaten. De plaats delict is verder naar het zuiden verplaatst, naar Roermond en Horn. Voor ‘buitenlanders’ is dat nauwelijks op een steenworp van de Peeldorpjes waar het merendeel van zijn vroegere werk speelde, maar voor Limburgers is het een volstrekt andere wereld. Een provinciestad met oude standen, met allure, met een bisschop en diens entourage, met een rechtbank en zodoende een hele coterie aan advocaten, rechters en ander juridisch volk, en met politici die al dan niet via hun serviceclubs, golfbanen en andere vitamine R-verbanden achter de coulissen aan de touwtjes trekken. Van het stadje, van de bouwwereld en van dat deel van de maatschappij dat beslist.
Ton van Reen. Foto David van Reen
Advocaat
Maar ook Van Reens hoofdrolspeler, hoewel woonachtig in een dorp, past niet in het traditionele beeld van de Van Reense dorpsbewoner. Hij is advocaat, weliswaar niet erg succesvol en hoewel de oudste van zijn kantoor nog steeds geen maat. Zijn echtgenote drinkt sherry, tennist en houdt een modebewust oog op de tuin. En het avontuur waar deze mr. Timo Wolters in verzeild raakt, is evenmin vintage Van Reen.
Mr. Wolters is een weinig geslaagde zenuwpees die zich op de been houdt met xanax, een geneesmiddel tegen angst- en paniekstoornissen. Hij begeeft zich op weg van huis naar zijn kantoor in Roermond en moet dan constateren dat de stad verdwenen is. Hij is alle houvast kwijt, waardoor alle onverwerkte angsten, woedes en teleurstellingen naar boven komen. En daar gaat deze roman over. Hoe iemand zich zo vast gedraaid kan hebben in de sleur van zijn dagelijkse bestaan dat er een medicijndelier nodig is om hem te laten beseffen hoezeer hij zijn burgervrouw verafschuwt, hoe bang en tegelijk afgunstig hij is op zijn assertievere kantoorgenoten, hoe groot zijn afkeer is van de fatsoenlijke bourgeoiswereld is, waarin hij moet functioneren en waarin hij het hoofd probeert boven water te houden, hoe hij neerkijkt op zijn middenstandscliënten die niets anders doen dan elkaar het recht van overpad bestrijden, hoe hij gruwt van de foezelende prelaten wiens jongensschennende handen hij moet verdedigen, hoe hij tegelijk achting en minachting heeft voor het Jos van Reij-achtige type politiek dier en hoe hij stiekem gedroomd heeft van een Moskowitz-carrière, in het boek doorzichtig Kolkowitz genoemd.
Midlife
Deze overpeinzingen, paniekaanvallen en hersenspinsels bieden Ton van Reen voldoende gelegenheid om zijn kritiek op kerk, burgerij en establishment te spuien. Desondanks blijft mr. Timo Wolters, anders dan de dorpsjongens en meisjes uit Van Reens eerder werk, een man van papier. Herkenbaar in zijn midlife-teleurstelling en in zijn eindelijk doorbrekend besef van voosheid en voorgewend succes, maar doordat hier, anders dan in eerder werk de melancholie niet voor herkenbaarheid zorgt, minder aangrijpend. Van Reen graaft diep en boort onderliggende psychologische lagen aan, maar waar in eerdere romans de combinatie van milieu, verleden en verzet tot ontroering en meevoelen leidde, blijft de lezer hier een waarnemer.
Maar, voor wie Roermond kent, is dit boek een blinkende spiegel. En wie in deze tijd van het proces Van Reij een inkijkje wil hebben in een middenstands- en zakenelite van Midden-Limburgse allure en corruptie, kan deze roman niet ongelezen laten.
Ton van Reen, De verdwenen Stad
Haarlem: In de Knipscheer 2016, 136 pp., ISBN 978-90-6265-911-1, pb., € 15,00.
www.indeknipscheer.com
www.tonvanreen.nl
© Brabant Cultureel – april 2016