Dertigduizend boeken in een winkel en eenzelfde aantal elders in een opslag. En ze verkopen als een trein. José van Lieshout van het Boekenschop in Tilburg steekt echter de opbrengsten van de verkoop niet in eigen zak. Nee, die gaan naar goede doelen op het gebied van cultuur, ziekte en armoede. Daarmee heeft ze tot nu toe 158 instellingen een financieel hart onder de riem gestoken.
door Rinus van der Heijden
José van Lieshout is initiatiefneemster en coördinator van het Boekenschop. Zij is vrijwel elke dag te vinden in het pand van de voormalige biologische winkel De Paardenbloem aan de Bredaseweg 256 in Tilburg. Een winkel die met de nieuwe bestemming van tweedehandsboekenzaak ook een passende naam heeft gekregen: het Boekenschop. ‘Het’ jawel, want het verwijst naar het Brabantse woordje schop in de betekenis van schuurtje of bijgebouwtje. Het Boekenschop draait nu een dikke vier jaar en vele mensen hebben er hun weg naartoe al gevonden. Niet alleen uit Tilburg, uit alle hoeken van het land komen ze en ook uit België.
De ideologie achter het Boekenschop is simpel. Je brengt er jouw overtollige boeken, maar krijgt er niets voor. Slechts de wetenschap dat de opbrengst ervan naar een goed doel gaat. “En een hogere plaats in de hemel”, lacht José van Lieshout. Praktisch alles is welkom: kinderboeken, literatuur, boeken over kunst, spiritualiteit, techniek, koken, natuur, misdaad, gezondheid, sport, landen, Brabant, Tilburg en wat al niet meer. Wat de coördinator en haar vrijwilligers liever niet zien zijn encyclopedieën, oude studieboeken en afgeschreven bibliotheekboeken. “Weet je hoeveel ruimte die encyclopedieën in beslag nemen? Ik zeg altijd: laat ze nog maar een jaar of tien staan, dan zijn ze misschien weer wat waard”, zegt José van Lieshout.
José van Lieshout. Foto Gemma van der Heyden
Goede doelen
Het Boekenschop werkt met vrijwilligers. José van Lieshout en haar team ontvangen geen cent en alle opbrengsten gaan naar goede doelen. Zelfs hun koffie en thee betalen de vrijwilligers uit eigen zak. De goede doelen vallen onder de noemers cultuur, ziekte en armoede. Tot op heden hebben 158 instellingen een donatie gehad. Die kan variëren van tachtig euro – “voor de aanschaf van een muziekstandaard voor een zangkoor” – tot pakweg 2.500 euro. Enkele instellingen die een donatie ontvingen zijn Tilburgse Opera, Asielzoekerscentrum Tilburg-Zuid, Theaterschool Tintelbelle Dongen, Dansproject Zuid-Afrika, Commissie van Huurders Wandelbos Tilburg en de Tweede Tilburgse Kinderrevue.
Donaties kunnen worden aangevraagd door Midden-Brabantse instellingen of personen. “We beperken ons van pakweg Waalwijk tot Hilvarenbeek, maar soms zijn uitzonderingen mogelijk”, zegt José van Lieshout. “En dat doen we onder het motto ‘Zij die niet vragen worden overgeslagen’. Dat betekent dat mensen zelf een aanvraag moeten doen. Het bestuur van onze stichting bekijkt elke aanvraag. Soms worden mensen doorverwezen naar andere fondsen, zoals Mooi Zo Goed Zo. Maar die sturen ook wel eens mensen naar ons door. En natuurlijk zijn er de mond-tot-mond verwijzingen. Als er te weinig aanvragen worden gedaan en we te veel geld in kas hebben, doneren we aan bijvoorbeeld de Voedselbank.”
Het feit dat het Boekenschop boeken gratis in ontvangst neemt en er daarna inkomsten uit verwerft, kunnen tweedehandsboekhandelaren wel eens met lede ogen aanzien. José van Lieshout beaamt dat volmondig. “Er zullen er zeker zijn die daar jaloers om zijn. Op woensdagmiddagen taxeert een inkoper bij de grote boekhandel Gianotten Mutsaers in Tilburg tweedehands boeken. Hij doet dat zo selectief dat mensen zeggen: we brengen ze wel naar het Boekenschop. De woensdagmiddag is bij ons altijd druk. Tweedehands boeken niets meer waard? Dat zou ik niet durven zeggen. Bestsellers van tien, twintig jaar geleden brengen niets meer op. In eerste instantie zetten we die bij de aanbiedingen voor één euro of vijftig cent. De ontdekking van de hemel wordt vaak gebracht. Die gaat weg voor één euro.”
Het Boekenschop aan de Bredaseweg in Tilburg. Foto Gemma van der Heyden
Doodgaan
Mensen komen in groten getale hun boeken brengen. Meestal met dozen tegelijk. “Veel mensen hebben moeite er afstand van te doen. Bijvoorbeeld omdat ze weten dat ze doodgaan. Maar meestal komen de boeken vanwege een verhuizing. Of als het huis volloopt. Zodoende snijdt het mes aan vier kanten: wij zijn blij met de boeken en de brengers zijn blij met meer plek in hun huis, wij doneren aan goede doelen en klanten zijn blij dat ze lang gezochte boeken kunnen kopen.”
Bij het aanbod dat het Boekenschop krijgt, kan van alles zitten. Ook niet-verkoopbare boeken. “Gelukkig hebben wij een oud-papierman. Hij komt driemaal per week. Dat is het zoveelste goede doel, want wij willen niets voor dat oud papier. De oud-papierman zorgt dat de boeken vernietigd worden. Als de prijs te laag wordt, draaien wij ze net zo door als tomaten”, lacht José van Lieshout.
Het interieur van de Boekenschop, gezien in een koepelspiegel aan het plafond. Foto Gemma van der Heyden
Over de prijs gesproken: dat is een van de moeilijkste klussen die geklaard moeten worden in het Boekenschop. “Iedere vrijwilliger heeft een categorie boeken onder zijn of haar beheer. Hij of zij bepaalt de prijs. Waarbij de referentie is: is er vraag naar een boek en hoe staat dit boek op internet: hoe vaak wordt het aangeboden, is er vraag naar en hoe ziet het boek er uit?” Een tweede moeilijk punt is het sorteren van de boeken. Wat gaat de winkel in, wat belandt bij het oud papier? Als een vrijwilliger er wat de prijs betreft niet uitkomt, bepaal ik de verkoopprijs. Ik weet in het algemeen wat we in voorraad hebben. Dat is een soort gekte van me, denk ik. Ik ben vooral geïnteresseerd in oudere literatuur.”
Het lezerspubliek in Tilburg heeft een duidelijke voorkeur voor boeken over religie, kunst, literatuur en thrillers. Gedichten lopen niet zo goed. Inmiddels hebben ook niet-individuele lezers de gang naar het Boekenschop ontdekt. “Scholen die een bieb in de klas willen inrichten, komen ook naar ons”, zegt José van Lieshout. “Die halen dozen met boeken weg. Maar ook buitenschoolse opvang, asielzoekerscentra en wijkcentra melden zich. Ik heb geen idee hoeveel boeken er per week bij ons uit gaan. En wat er binnen komt weet ik ook niet in cijfers. Laatst stond er een vrachtwagen voor de deur die dertig verhuisdozen vol boeken kwam brengen. We hebben een hele zondag besteed om ze in te ruimen.”
“Tegenwoordig plaatsen we ook boeken op internet, maar alleen die een waarde hebben vanaf vijftig euro.” Foto Gemma van der Heyden
Ideologie
Rest nog de vraag of al het werk dat José van Lieshout en haar vrijwilligers verrichten, voortkomt uit een bepaalde ideologie. “We zijn ooit praktisch begonnen”, is het antwoord, “zonder ideologisch standpunt. Zo’n vijftien jaar geleden stond ikzelf al op boekenmarkten. Op zeker moment ben ik het Kindervakantiewerk (KVW) gaan steunen. Boeken waren toen nog een ondergeschoven kind. Op een van de meimarkten in Tilburg was het KVW met een stand aanwezig. Er stak een storm op, waardoor alles kletsnat raakte. Het KVW was gefrustreerd en wilde alles weggooien. Ik heb toen een paar honderd boeken veilig gesteld. En dat is nu uitgegroeid tot dertigduizend boeken hier in de winkel en evenzoveel in ons magazijn. Daar staan veel boeken die we dubbel hebben en ook oude literatuur. Tegenwoordig plaatsen we ook boeken op internet, maar alleen die een waarde hebben vanaf vijftig euro.”
José van Lieshout benadrukt dat het Boekenschop zijn assortiment niet kan sturen. “We weten niet wanneer iets binnen komt. Of wij het gat vullen dat De Slegte achterliet? Nou en of. Wij op onze beurt ondervinden concurrentie van kringloopwinkels. Die doen alles weg voor vijftig cent of een euro. Bovendien gaan daar veel handelaren neuzen om er de krenten uit te pikken. Jammer dat er daar zo onverschillig wordt omgegaan met boeken, dat zou heel anders moeten zijn.”
Het Boekenschop, Bredaseweg 256, Tilburg, tel. 06-83219358,
elke dag behalve zondag geopend van 12-17 uur, zat. van 10-18 uur.
© Brabant Cultureel – april 2016