door JACE van de Ven
Kort voor de coming-out van Nikkie de Jager als transgender verscheen er in onze provincie een boek dat ook gaat over de correctie van sekse, en dat op bijzondere wijze. Het is een prentenboek voor peuters: Karlijn, het konijn in caviavacht. Het werd geschreven door Patricia van Laerhoven en van illustraties voorzien door Karen Claassen.
Ik ken Patricia, triest genoeg vooral van twee begrafenissen van mensen die mij heel dierbaar waren, haar moeder, Yvon, en haar vader, Jos, die in 2019 in de tussentijd van nauwelijks een half jaar gestorven zijn. Op de eerste rouwkaart stond achter de naam van dochter Patricia die van haar man, Koen, op de tweede die van haar vrouw, Kim. Het bleek te gaan om dezelfde partner.
Het avontuur van Karlijn het konijn is haar eigen avontuur en dat van haar partner. Gaandeweg haar huwelijk kwam zij erachter dat haar partner zich pas echt zichzelf voelde als hij – nu zij – eruit zag als een vrouw. Jarenlang hielp Patricia haar wederhelft met het verkleden met jurkjes en make-up. Tot zij merkten dat er meer nodig was. “Het ‘man spelen’ begon mijn lief op te breken. Ik had een partner die letterlijk steeds minder goed in haar vel zat. Dat trok een wissel op de sfeer in ons gezin. We leefden met een geheim van formaat. Er moest iets gebeuren, definitief. We gingen in september 2018 samen naar de dokter en dat was de start van een bijzonder en magisch avontuur dat nog steeds voortduurt.”
“Er stond heel wat te gebeuren, daar was ik mij van bewust. Ik vond het ook erg spannend. Hoe zou de buitenwereld reageren? Hoe leg je uit wat er aan de hand is? Wat verandert er in onze relatie? Blijft mijn partner in wezen nog wel dezelfde? Kan het niet wat sneller, allemaal? Bijna niemand in onze omgeving wist nog wat er gaande was en ik kreeg de behoefte woorden te geven aan wat er allemaal gebeurde. Zo ontstond Karlijn, het konijn in een caviavacht.”
Het boek speelt op een kinderboerderij waar de cavia Karel letterlijk niet goed in zijn vel zit. Hij wil net zo aaibaar zijn als de konijntjes en verstopt zich graag bij hen onder de grond waar hij aan zijn oren trekt in de hoop dat die langer worden. Het konijntje Pipijn knutselt met haar vriendinnen konijnenoren voor Karel, maar die vallen eraf, zodat uiteindelijk Merlijn de wonderdokter er aan te pas moet komen om van Karel, de cavia, Karlijn het konijn te maken.
Patricia van Laerhoven beschrijft de gebeurtenissen op de kinderboerderij in over het algemeen goed lopende versregels die recht uit het hart lijken te komen. Een enkele keer levert ze commentaar – ‘dit mag niemand afkeuren’ – maar gelukkig niet teveel, want het verhaal klinkt het best waar het puur het verlangen naar verandering en de vreugde van het uiteindelijke bereiken daarvan vertelt.
Van Laerhoven, eigenaar van een tekstbureau in Nuenen, heeft met dit verhaal de bijbedoeling het genderprobleem positief onder de aandacht te brengen. In Nederland zijn naar schatting 30.000 tot 70.000 transgender personen en velen van hen die een ingreep willen, staan al jaren op een wachtlijst. Patricia: “Al die mensen hebben kinderen om zich heen. En op vrijwel iedere basisschool loopt wel een kind rond dat nog worstelt met zijn/haar genderidentiteit of zelfs al stappen zet in de richting van een transitie. Vaak is het voor transgender personen zelf al lastig uitleggen wat zij voelen. Kijk naar Kim, die heeft er tot haar 53ste over gedaan om eindelijk de stap te zetten naar zijn wie ze eigenlijk altijd al was. Dat het voor de omgeving ook lastig te begrijpen is, is logisch. Is het dan niet mooi dat er nu een prentenboek is dat het onderwerp op speelse en positieve manier toegankelijk en bespreekbaar maakt, zonder het te problematiseren?”
Dat lijkt mij ook. Daarbij komt dat het een heel mooi prentenboek is geworden. Met kleurrijke illustraties van Karen Claassen. Die heeft onder in de hoek op elke bladzijde een extra figuurtje getekend. Als je de pagina’s snel tussen duim en wijsvinger laat gaan, zie je dat figuurtje veranderen van cavia naar konijn.
Ook Kim is trots op het boekje: “Zoals Pipijn er is voor Karel, zo is Patricia er altijd voor mij geweest. Zij is in dit verhaal mijn heldin en ik ben trots op de manier waarop ze ons verhaal op een positieve manier de wereld in stuurt.”
Terug naar mijn overleden vriend, Jos van Laerhoven, de vader van Patricia. Hij moest wel even wennen aan Koen die Kim werd, maar hij deed zijn best. Toen Kim twee maanden voor zijn dood bij hem in het ziekenhuis op bezoek was geweest, belde hij Patricia: “Koen had een zwarte jurk aan en die stond hem zo goed. Ik wist niet of ik dat tegen hem kon zeggen.” Lief, ontroerend zelfs, maar het geeft ook de onwennigheid aan waarmee wij met transgenders omgaan. We zijn er niet mee opgegroeid. Kinderen die Karlijn, het konijn in een caviavacht voorgelezen krijgen, zullen een voorsprong hebben. En los van het onderwerp denk ik dat ze het nog spannend zullen vinden ook.
Patricia van Laerhoven (tekst) & Karen Claassen (illustraties), Karlijn, het konijn in een caviavacht, Uitgeverij Boekscout 2019,
40 pp. grootformaat., ISBN 978-94-6389-860-7, pb., € 15,50.
© Brabant Cultureel 2020
Wat zou het geweldig zijn als het boekje op alle basisscholen (voor-) gelezen wordt. Hoeveel kinderen bied je dan de gelegenheid om over deze gevoelens te praten? Hopelijk zijn alle leerkrachten bereid om hierover te praten met de kinderen.