Nieuw fotoboek van Suzanne Jongmans markeert een wending in haar oeuvre

Beeldend kunstenaar Suzanne Jongmans maakte naam met verstilde, op oude schilderkunst geïnspireerde portretfoto’s waarbij de kleding door haar zelf werd gemaakt van verpakkingsmaterialen. In een onlangs verschenen fotoboek legt zij uit hoe ze enkele jaren geleden een andere richting opging. Deze prachtige uitgave geeft in woord en vooral in beeld een goed overzicht van haar oeuvre tot nu toe.

door Irma van Bommel

Het boek Moving through Contrast oogt luxe. Het is iets groter dan A4-formaat en door de keuze van een mooie papiersoort komen de foto’s goed tot hun recht. Naast de kunstwerken bevat het boek ook detailopnamen die een beeld geven van de subtiele wijze waarop Suzanne Jongmans (Hoeven 1978) verpakkingsmaterialen gebruikt. Want dat subtiele gebruik van ongewone materialen is wat opvalt in haar werk. Haar portretten hebben dezelfde serene uitstraling als de schilderijen van de Vlaamse primitieven of Italiaanse renaissanceschilders waar zij zich door liet inspireren. In het boek zijn, als een moodboard, afbeeldingen van deze inspiratiebronnen opgenomen. Ook zijn de minder bekende stillevens opgenomen die Jongmans ook maakt. De foto’s staan niet op chronologische volgorde. Wel is achterin een chronologisch overzicht opgenomen van haar portretten en van haar stillevens.

Internationaal

Het boek is Engelstalig. Dit heeft vast te maken met het feit dat Jongmans nu internationaal doorbreekt. Ze kreeg aandacht op CNN en in de Washington Post, ze kreeg een opdracht van het Italiaanse modewerk Moncler, waar Valentino de ontwerpen voor levert. Ze kreeg een solotentoonstelling bij het European Economic and Social Committee (EESC) in Brussel en een expositie in het Weltmuseum in Wenen.

Pas als je goed naar haar portretten kijkt, zie je dat de kostuums en hoofddeksels niet gemaakt zijn van textiel, maar van schuimplastic (foam) of plastic. En dat is precies wat haar werk onderscheidt van het werk van andere fotografen die iets dergelijks doen. Het is inmiddels een ‘hype’ om fotoportretten te maken geïnspireerd op oude meesters en het is mode om voor portretten verpakkingsmaterialen te gebruiken. Maar Suzanne Jongmans is een van de weinigen, misschien wel de enige, die dit zo mooi en consistent combineert.

Bijzonder is dat zij dezelfde verstilling en contemplatie, het in zichzelf gekeerd zijn van het model, in haar portretten bereikt als de oude meesters. Bijzonder is ook dat de houding van de modellen net zo waardig en vanzelfsprekend is als die van de rijke lieden op de oude portretten. Juist door die waardige uitstraling en vanzelfsprekendheid komt het als een verrassing dat voor de rijk ogende kleding en accessoires afvalmaterialen zijn gebruikt.

Regisseur

Suzanne Jongmans volgde haar opleiding aan de Academie voor Beeldende Vorming in Tilburg en studeerde af in twee richtingen: textieldesign en fotografie. Die twee richtingen combineerde ze in haar werk. Ze doet dan ook alles zelf: het ontwerpen en maken van de kostuums en hoofdbedekkingen, compleet met accessoires en haardracht. Vervolgens maakt ze zelf de foto’s, wat betekent dat ze ook optreedt als regisseur. Ze is dus een multidisciplinair kunstenaar.

In het boek zijn twee essays opgenomen, een van Anneke van Wolfswinkel, kunsthistoricus en freelance schrijver over kunst, en een van Karen Van Godtsenhoven, curator Kostuum Instituut van het Metropolitan Museum of Art in New York.

Anneke van Wolfswinkel schetst een ontwikkeling in het oeuvre van Suzanne Jongmans aan de hand van veranderingen in haar persoonlijke leven. In 2015 wordt Jongmans moeder en dat brengt een ommekeer in haar werk teweeg. Treffend portretteert zij zichzelf dat jaar als moeder met baby op de arm, omhuld door iets wat het midden houdt tussen een sluier en een tent. Duidelijk een geval van ‘cocooning’. Op het hoogtepunt van haar succes met het maken van kleding van verpakkingsmaterialen besluit ze daarmee te stoppen. Ze wil niet door het succes gedwongen worden daarmee verder te gaan. Ze heeft er ook minder tijd voor. Dan pakt zij het maken van stillevens, wat ze vroeger ook al deed, weer op, en gaat daar natuurlijke materialen voor gebruiken. De belangstelling voor de natuur heeft ook te maken met een verhuizing van de binnenstad van Breda naar de rand van het bos.

Spontaan

Het maken van stillevens betekent een spontane manier van werken. Dat wil Jongmans nu ook bereiken in haar portretten. Zij besluit portretten te maken met ‘kleding’ en hoofdbedekkingen van natuurlijke materialen en gevonden materialen. Maar nog altijd even subtiel toegepast.

In het interview met Anneke van Wolfswinkel vertelt ze ook dat de portretten die ze creëert eigenlijk geen portretten zijn. Het gaat niet om de persoon die met de camera is vastgelegd. Jongmans geeft het model weer in een bepaalde gemoedsstemming en dat zegt eerder iets over haarzelf dan over het model. De melancholische beelden reflecteren gebeurtenissen of stemmingen uit haar verleden, recent of wat langer geleden. Ze gaan over moederliefde, scheiding, rouw, moed.

Karen Van Godtsenhoven gaat nog wat meer in op het werk van Jongmans. In het gebruik van afvalmaterialen ziet zij ook een waarschuwing die Jongmans zou uitdragen: er is een overconsumptie, vooral van modeartikelen, wat weer veel afval oplevert. Ook Van Godtsenhoven wijst op autobiografische elementen in het werk van Jongmans en ziet dat deugden als onschuld, puurheid, edelmoedigheid en vroomheid worden verbeeld in archetypen als het kind, de madonna, de moeder en de ridder. De beelden van Jongmans ademen een sfeer van devotie.

Modeontwerper

Van Godtsenhoven maakt een vergelijking met de werkwijze van een modeontwerper. Een modeontwerper maakt eerst tweedimensionale ontwerpen en voert die driedimensionaal uit. Suzanne Jongmans drapeert kleding rond een model en werkt daarmee ruimtelijk. Het eindresultaat van het kunstwerk is echter tweedimensionaal, een foto.

Door de serene en pure sfeer in het werk van Jongmans, koos Pierpaolo Piccioli, creative director van modeontwerper Valentino, haar uit voor de reclamecampagne van het modemerk Moncler. Ze kreeg carte blanche. Was hij tevreden met het resultaat? “It was a match made in heaven”, zegt hij in een korte tekst in het boek. Een mooier compliment kun je niet krijgen. De foto’s voor de campagne zijn ook toegevoegd aan het boek.

De titel van het boek, Moving through Contrast, verwijst naar de tegenstellingen in haar werk, zoals de inspiratie uit oude schilderkunst tegenover het gebruik van moderne middelen (fotografie, digitale beeldbewerking en druktechnieken), de suggestie van kostbare kleding en juwelen tegenover het gebruik van afvalmaterialen. Het zijn echter niet de contrasten, maar juist de verstilling, de contemplatie en de onthaasting die uit alle werken spreekt en die de kunst van Jongmans zo bijzonder maakt. Een titel als ‘Slow Photography’ zou passender geweest zijn. Wellicht een idee voor het volgende fotoboek?

Suzanne Jongmans, Karen Van Godtsenhoven, Anneke van Wolfswinkel, Moving through Contrast, Tielt: Lannoo Publishers 2019, 192 pp., hc, ISBN 978-94-0146-201-3, hb., € 55,00.

www.lannoo.be

www.suzannejongmans.nl

Lees ook in Brabant Cultureel:
Fotografe maakt schoonheid met afval
De kwetsbaarheid van Suzanne Jongmans

© Brabant Cultureel 2020