Opera is voor lieden met zitvlees en voor een publiek dat geen moeite heeft met ongerijmde verwikkelingen. Misschien ligt de drempel voor opera zo hoog. Welke ongeoefende theaterganger durft meteen drie lange uren vol intriges en nevenintriges aan? Om toch nieuwe en jongere bezoekers te trekken vond Nicolas Mansfield, leider van de Nederlandse Reisopera, de pocketopera uit: een opera ingedikt in duur, verhaal en bezetting, zowel op het toneel als in de bak.
door Camiel Hamans
Nieuwe vormen vragen om nieuwe mensen en dus schreef de Reisopera in 2018 een prijsvraag uit voor de enscenering van Tsjaikovski’s befaamde opera Yevgeni Onegin. Deze ‘Concept Challenge’, gewonnen door het Duits-Oostenrijkse duo Kai-Anne Schumacher, regie, en Dominique Wiesbauer, vormgeving, is niet beperkt gebleven tot het stadium van veelbelovende plannen. Een jongtalentproductie toert nu door Nederland, met de lengte van een speelfilm, met zeven zangers, acht muzikanten en een minstreel, de acteur-violist Walter de Kok, die de scènes verbindt en als een magische poppenspeler het verhaal bepaalt. Deze figuur is nieuw, zowel bij Tsjaikovski als bij Poesjkin komt hij niet voor.
Populair
Yevgeni Onegin is een van de grootste successen uit de negentiende-eeuwse Russische literatuur. De roman in verzen van Aleksandr Poesjkin verscheen tussen 1825 en 1831 als feuilleton en werd meteen alom geprezen. Ook buiten Rusland: in het Nederlandse taalgebied is de roman niet minder dan vijf keer opnieuw vertaald. Toen vijftig jaar na publicatie van de roman Pjotr Iljits Tsjaikovski’s opera Yevgeni Onegin in première ging, nam de populariteit slechts toe. Een nieuwe versie, bedoeld voor een nieuwe publiek, van deze meest geliefde van Tsjaikovski’s opera’s is dus niet minder dan een waagstuk.
Het verhaal van Yevgeni Onegin is vrij simpel. Onegin, een dandy en losbol, logeert op het buiten van zijn oom. Tatjana, de eigenlijke hoofdfiguur, en haar zuster Olga, die op een naburig landgoed wonen komen op bezoek. Tatjana wordt verliefd op Onegin, terwijl Olga warme gevoelens ontwikkelt voor de romantische dichter Lenski, die deze gevoelens beantwoordt. Onegin ziet Tatjana niet staan en pest Lenski door op een feest continu en intiem met Olga te dansen. Lenski daagt hem daarop uit voor een duel, waarbij Onegin Lenski onbedoeld doodt. Onegin vlucht daarop. Enige tijd later ontmoet Tatjana vorst Gremin, een hoge militair. Ze trouwt met hem en wordt daardoor een belangrijk societyfiguur. Jaren gaan voorbij tot Tatjana toevallig Onegin weer ontmoet. Nu is Onegin wel geïnteresseerd in Tatjana – die geen onaanzienlijk boerenmeisje meer is, maar een grande dame – en doet zijn best haar voor zich te winnen, maar het is te laat. Tatjana wijst hem af.
Verteller
De lijn van dit verhaal wordt in de pocketversie gehandhaafd, zij het dat Schumacher en Wiesbauer een oude Olga en Tatjana op belangrijke momenten uit hun leven laten terugkijken. Daarbij is de rol van de minstreel van belang. Hij legt het verband tussen de gebeurtenissen, maar speelt er ook een rol in, zoals Walter de Kok (1988) vertelt: “Met mijn viool ben ik de verbindende factor tussen heden, verleden en eigenlijk ook toekomst. Ik ben zoiets als een verteller in de voorstelling, ook al heb ik maar twee minieme spreekteksten. Met mijn viool breng ik de beide oudere zussen tot leven. Ik roep ze op om vanuit stilstand iets te gaan doen, een gebeurtenis opnieuw mee te maken. Maar ik leef als verteller ook mee, ik ben boos of verdrietig. Als verteller sta ik buiten de handeling, maar ik stap er vervolgens wel in. Dat alles uitsluitend met stil spel en mijn viool.” Het kostuum van De Kok, dat enigszins clownesk aandoet, “is, denk ik, ook bedoeld om wat luchtigheid aan te brengen. Maar tegelijk wordt er door de kostuums ook een verband gelegd met Lenski. Onze kostuums lijken enigszins op elkaar. De dichter Lenski wordt in het duel gedood. Misschien dat in de minstreel zijn geest verder gaat.”
Foto > Annina Romita
Voor Walter de Kok is dit de eerste keer dat hij in een opera meespeelt. “Vanaf mijn vierde speel ik al viool. Ik ben van origine ook violist, maar ik heb theater ook altijd heel leuk gevonden. Na het afronden van het conservatorium, ben ik daarom verder gegaan met de masteropleiding muziektheater in Tilburg. Al tijdens mijn studies, maar ook daarna heb ik gewerkt als violist met DJ’s, waar ik leerde te improviseren. Ik heb in bands gespeeld, aan pop gedaan, kleinkunst en wereldmuziek, in show- en begeleidingsorkesten gezeten, bijvoorbeeld voor Trijntje Oosterhuis en Guus Meeuwis, en ik heb deel uitgemaakt van een tangokwartet.”
“De laatste tijd heb ik mij steeds meer op theater gericht, soms als acteur, soms als zanger. Ik stond in musicals zoals HAIR en The Bridges of Madison County. De magie van de zaal trekt me. Toen ik hoorde van de audities voor de Reisopera, heb ik me meteen aangemeld. Ik ben opgeleid als klassiek violist en had daar al een tijdje weinig mee gedaan. Het leek mij leuk dat weer te kunnen doen, maar dan in combinatie met acteren. Normaal word je gevraagd als zanger of als acteur of als violist. Dit is de eerste keer dat ik mijn passie voor theater, voor het spelen, en die voor de viool kan combineren. En als je met zo’n groep repeteert als bij de Reisopera, dan krijg je een familiegevoel. Dat is heel anders dan wanneer je in een begeleidingsorkest speelt. Dat maakt deze productie voor mij speciaal, maar het allerbelangrijkste voor mij is dat ik in deze voorstelling kan laten zien, wat ik kan, hoe multi-inzetbaar ik ben.”
De Nederlandse Reisopera, Yevgeni Onegin. Theaters Tilburg, Concertzaal: 13 november 2019 om 20.30 uur.
© Brabant Cultureel 2019