‘Henny – 1974 – 2018. Ik ben nog niet klaar’. Dat is de titel van het zevende deel in de unieke serie fotoboeken die fotograaf Michel Szulc-Krzyzanowski sinds 1976 publiceert over Henny Arendse. Ditmaal staat het door de fotograaf zelf opgetekende levensverhaal van de Waalwijkse centraal.
door Joep Eijkens
Na een geslaagde crowdfundingsactie via Voordekunst is het fotograaf Michel Szulc-Krzyzanowski (Oosterhout 1949) gelukt een nieuw deel toe te kunnen voegen aan zijn unieke Henny-project. Met dank aan de Bredase vormgever Björn Roetman die als uitgever optrad. Op 10 mei 2019 werd het boek Henny – 1974 – 2018. Ik ben nog niet klaar in Breda gepresenteerd. Helaas was Henny zelf daar niet bij aanwezig. Om gezondheidsredenen, zo werd gezegd. En wie het boek gelezen heeft, kan zich daar wel iets bij voorstellen.
Vormingswerk
In het eerste deel van het boek laat Szulc-Krzyzanowski de wordingsgeschiedenis van het project de revue passeren. Daarvoor gaat hij terug naar 1975 toen de Landelijke Organisatie Vormingswerk Werkende Jongeren (LOVWJ) hem benaderde met de vraag ‘hoe op een aansprekende manier meer bekendheid en begrip kon worden gewekt voor werkende jongeren’. In plaats van een of andere brochure over werkende jongeren en vormingsgcentra stelde de fotograaf voor om een fotoboek te maken ‘waarin het leven van één werkende jongere uitvoerig in beeld zou worden gebracht’.
Vanwege de groeiende aandacht voor de positie van vrouwen zou dat een meisje moeten zijn. Het voorstel werd aangenomen en Szulc-Krzyzanowski koos uit vijf kandidates Henny, een toen zestienjarig Brabants meisje dat werkte in een koekjesfabriek. Een gouden keuze, zo bleek. De fotograaf volgde haar thuis, op de fabriek en in het vormingscentrum en maakte ook kennis met haar vriendje Pedro. ‘De wereld waarin Henny leefde was mij volledig onbekend’, schrijft hij. ‘Het waren voor mij bezoeken als aan een andere planeet.’
Kijkboek
In 1977 verscheen Neem nou Henny. Zomaar een werkende jongere, door Szulc-Krzyzanowski omschreven als ‘een makkelijk toegankelijk en informatief kijkboek over werkende jongeren’. De LOVWJ liet er liefst zesduizend exemplaren van drukken. Daar bleef het niet bij, want voor dezelfde opdrachtgever maakte de fotograaf in 1982/’83 een nieuw fotoboekje om te laten zien hoe het zes jaar later met Henny ging en wat voor invloed het vormingswerk op haar ontwikkeling had gehad.
Aan verhaalstof geen gebrek. Zo was Henny ondertussen getrouwd met Pedro en had zij twee zonen gekregen, Pascal en Patrick. Ze volgde ook de voor haar zo belangrijke VOS-cursus (Vrouwen Oriënteren zich op de Samenleving) en verzorgde haar man die MS had gekregen. Henny een vrouw heette het op dezelfde manier gemaakte fotoboek dat in 1983 uitkwam. En weer vijf jaar later was er Henny, tien jaar uit haar leven, ditmaal uitgebracht door uitgeverij SUA.
Voor Szulc-Krzyzanowski was het duidelijk dat hij ook hierna verder zou gaan, gefascineerd als hij was door diverse ingrijpende gebeurtenissen in het leven van zijn hoofdpersoon. In telegramstijl: Henny scheidde van Pedro, trouwde met Arie en kreeg bij hem vier kinderen, drie jongens en een meisje. Henny, een nieuw leven was de toepasselijke titel van het vierde Henny-boek dat in 1993 uitkwam.
Zelf
Maar toen de fotograaf in 1999 begon te praten over een mogelijk vervolg, zei Henny nee. Zij had teveel ellende meegemaakt en voelde er niets voor om dat allemaal aan de grote klok te hangen. Szulc-Krzyzanowski bedacht een tussenoplossing die behelsde dat Henny het boek zelf mocht maken, in die zin dat zij mocht bepalen welke foto’s en teksten er in zouden komen. Het maakproces was niet eenvoudig en kostte enige tijd, maar in 2001 was het vijfde boek: Henny zelf. Nu niet meer in zwart-wit, maar in kleur. En in een ander en groter formaat.
Ook in de daarop volgende jaren bleef Szulc-Krzyzanowski Henny volgen. En beiden zagen het wel zitten om in 2012 aan deel zes van de ‘continuing story’ te werken. Niet dat Henny in rustiger vaarwater was gekomen, verre van dat. Zo raakte haar man Arie werkloos en aan de drank, kwam zij zelf met allerlei medische problemen thuis te zitten en ook met de kinderen had ze veel te stellen. Henny. Het zit best wel tegen was de titel van het boek dat in 2013 op de markt werd gebracht door Uitgeverij Lecturis.
Datzelfde jaar ging Szulc-Krzyzanowski op zoek naar een jonge fotograaf die het leven van Henny’s dochter Charlotte (toen 17) zou moeten gaan volgen om zo het hele project nog meer diepgang te geven. De Bredase fotografe Linsey Kuijpers nam die uitdaging aan en publiceerde in 2017 haar boek Charlotte. Szulc-Krzyzanowski was toen al in gesprek met Henny over een nieuw boek, mede naar aanleiding van twee dramatische gebeurtenissen in haar leven, het overlijden van zowel Arie als van haar eerste kind Pascal. Ditmaal koos de fotograaf voor een andere opzet. Op basis van vijftien uur interviewmateriaal tekende hij het levensverhaal van Henny op en hij vroeg Linsey Kuijpers een selectie te maken van nog niet eerder gepubliceerde foto’s uit zijn omvangrijke, sinds 1975 opgebouwde Henny-archief. Dit resulteerde in het nu verschenen zevende deel in de reeks.
Luctor et Emergo
Hoewel er voor mij meer foto’s in hadden mogen staan, en de tekst hier en daar te wensen overlaat, is dit toch een interessant boek geworden. Niet alleen vanwege de foto’s die vaak wat persoonlijker zijn dan in de vorige delen, maar vooral vanwege Henny’s levensverhaal. Duidelijker dan ooit lees je hoe zwaar het leven was en nog altijd is voor deze moeder voor wie haar kinderen op de eerste plaats komen. Maar ook hoe sterk zij is en hoe zij ondanks alle ellende – met inbegrip van haar incestervaring – niet in een slachtofferrol valt, altijd weer overeind weet te krabbelen en oog blijft houden voor gelukkige momenten. Typerend zijn de teksten die ze op haar huid heeft laten tatoeëren: ‘Luctor et Emergo’ (ik worstel en kom boven) en ‘Carpe Diem’ (pluk de dag). De meest opvallende tatoeage wordt echter gevormd door de ogen van haar oudste zoon Pascal die vanaf haar boezem, dicht bij haar hart, enigszins droevig de wereld in kijken – het beeld dat ook de omslag van het boek siert.
Is hiermee een einde gekomen aan het unieke project? Hoogst waarschijnlijk niet. Szulc-Krzyzanowski sluit het in elk geval zeker niet uit, zo bleek tijdens de boekpresentatie. En hopelijk krijgt ook Charlotte een vervolg.
[Op 6 juni zijn de eerste zinnen aangepast. De crowding haalde wel meer dan honderd procent van het gestelde doel]
‘Henny – 1974-2018. Ik ben nog niet klaar’
Tekst en foto’s Michel Szulc-Krzyzanowski.
Beeldredactie Linsey Kuijpers. Concept en vormgeving: Björn Roetman.
Breda – Je Favoriete Ontwerpers 2019.
ISBN 978-90-830082-0-2, pb.,. Oplage 350 exemplaren. Prijs € 35,00.
©Brabant Cultureel 2019
Michel, wat een levensverhaal heb jij gemaakt in al die jaren. Dat is bijzonder en naar mijn idee niet eerder vertoond. Het zegt veel over jouw doorzettingsvermogen en het zegt veel over jouw passie om door te gaan in een levensverhaal en je daarin te verdiepen van iemand die totaal buiten je eigen leefwereld staat. Ik heb daar respect en bewondering voor.
Ik heb jaren geleden een presentatie van een boek over Henny meegemaakt en de familie gezien.
Nogmaals je hebt het erg goed gedaan. Je hebt jezelf opzij gezet en boeken gemaakt over Henny die v oor volgende generaties belangrijk zullen zijn.
Bijzonder onderwerp! Heel interessant.