Oerkracht, broos geluk en oog voor de pure mens komen samen in de bijzondere expositie Driemaal Coppens in Beeld die op drie verschillende plekken te zien is in de gemeente Deurne. Met werk van vader Martien Coppens (fotograaf), zijn zoon Joep (beeldhouwer) en schoondochter Els Coppens-van de Rijt (schilderes). Nooit eerder was hun kunst samen te zien. Het zestigjarig jubileum van Joep Coppens vormt de aanleiding.
door Anja van den Akker
Museum De Wieger in Deurne, prachtig gelegen in het groen, is altijd al een bezoek waard en nu nog meer. Het voormalig woonhuis van arts en kunstenaar Hendrik Wiegersma herbergt momenteel een bijzondere trio-expositie. Nooit eerder was het werk van de bekende fotograaf Martien Coppens (1908-1986), zijn zoon beeldhouwer Joep (1940) en schoondochter Els Coppens-van de Rijt (1943) in één tentoonstelling te bewonderen. Ook in de hal van het Deurnese gemeentehuis en bij het woonhuis van Joep en Els Coppens in Vlierden hangt en staat hun werk.
Lijnenspel
De bovenverdieping van museum De Wieger is ingeruimd voor foto’s van Martien Coppens die in combinatie met de beelden van Joep Coppens vaak een bijzonder lijnenspel vormen. Alsof ze samen hetzelfde verhaal vertellen. De dynamiek van de natuur, maar ook de intense beleving van een verstild moment dat in de foto’s is gevangen en door het brons van zoon Joep verbeeld. Zoals het beeld Gevleugelte (2011) en de foto Kienhout werd ‘monster’ waarbij de contouren bijna elkaars spiegelbeeld zijn.
Die harmonie komt niet uit te lucht vallen, legt Joep Coppens uit. Want vader en zoon hebben elkaar altijd geïnspireerd door hun verbondenheid met de natuur, de Afrikaanse kunstverzameling van Martien en hun liefde voor de pure, eenvoudige mens en het ambacht. “Ik ervaar een tijdloze verwantschap met mijn vader.” Ook Els Coppens-van de Rijt, die al 52 jaar zijn echtgenote is, inspireert hem “dag en nacht”. Zij vult aan: “In onze kunstbeleving zitten we op dezelfde golflengte.”
Op de begane grond hangen haar schilderijen, geflankeerd door kleinere beelden van Joep. Ook in het werk van Els Coppens-van de Rijt is liefde voor de mens voelbaar, vooral in de portretten. Haar naïef realistische stijl kiest zij zorgvuldig om voelbaar te maken dat geluk altijd de ondertoon van dreiging in zich heeft. “Geluk en kwetsbaarheid liggen heel dicht bij elkaar. Geluk is broos. Het kan ieder ogenblik worden verstoord en omslaan in pijn”, geeft ze aan. “Mijn werk is het persoonlijke getuigenis hoe ik in dit leven sta. Het draait om medemenselijkheid. Maar ook om de kwetsbaarheid van de mens.” In De Wieger hangen ook meer abstracte werken uit de periode 1984-1989 die zijn geïnspireerd op stenen die zij vond tijdens wandelingen langs de Maas.
Strijdbaarheid
De kleinere beelden van Joep Coppens hebben vaak terugkerende thema’s. De vereniging van man en vrouw bijvoorbeeld, zoals subtiel verwerkt in Wervelpaar (2004). Daarin eindigen een mannen- en een vrouwenfiguur in twee wervels die in elkaar grijpen als teken van verbondenheid. Opstanding (2010) toont een mens in een beschermende schelp met gebalde vuist, bij wijze van strijdbaarheid in tegenspoed. De vogel erboven geldt als symbool van de behaalde overwinning. Uit Waregastelling (1994) blijkt de inspiratie door Afrikaanse kunst die vader Martien Coppens verzamelde.
In de lommerrijke tuin van De Wieger wordt de bezoeker onthaald op de grotere beelden. Daaruit spreekt daadkracht, maar ook weer die kwetsbaarheid en de verbondenheid tussen mens en universum. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor de sculptuur De kracht van de zonuit 1980, tijdelijk te zien in de hal van het Deurnese gemeentehuis. Het werk is gemaakt uit stukken merbau en mahonie. “De verbeelding van een oerkracht die uit de aarde komt. De voorganger van mijn andere houten beelden”, aldus Joep Coppens. Van de zestig jaar dat hij beeldhouwer is, heeft hij de laatste vijfenveertig jaar voornamelijk in brons gewerkt. Daarvoor maakte hij objecten in gips, klei of chamotte. De laatste tien jaar kapt hij weer wat vaker in hout.
Toekomst
Joep weet nog goed wat zijn eerste beeldhouwwerk was: een portret van zijn vader Martien dat hij in 1959 maakte. Naar schatting dertienhonderd beelden heeft Joep inmiddels op zijn naam staan. Hij wist al jong wat hij wilde. “Met gesloten ogen zat ik voor mijn vel papier en zag… beelden. Ik zag abstracte vormen zoals stenen, delen van skeletten en vooral de details daarvan, organische structuren. Toen wist ik ineens heel zeker waar mijn toekomst lag, ik wilde beelden maken”, zo schreef hij in de vierde klas van de HBS in maart 1958.
Joep Coppens voelt zich niet alleen verbonden met de natuur, maar ook met aloude ambachten. “Opa van moeders kant had een molen, grootvader van vaders kant was klompenmaker”, aldus Joep. Hij vertelt hoe vader Martien dat laatste ook probeerde, maar zich daar toch wat onhandig in vond. Martiens interesse in boeren, klompenmakers en mensen die duidelijk verbonden zijn met de aarde, heeft altijd de boventoon gevoerd in zijn foto’s. Of, zoals hij het zelf formuleerde in een artikel in Fotorama uit september 1955: “In het portret moet men de gehele mens terugvinden.”
DRIEMAAL COPPENS IN BEELD
Museum De Wieger
t/m 12 september 2019
De Wieger
Gemeentehuis Deurne
t/m 12 juli 2019
Atelier Joep en Els Coppens Vlierden
op afspraak
© Brabant Cultureel 2019