‘StrijkLicht’ is de prachtige titel van een initiatief van celliste-performer Jacqueline Hamelink en de Tilburgse stadscomponist Anthony Fiumara. In dit project proberen zij beeldende kunst in hun muziek te vangen. De eerste aflevering van ‘StrijkLicht’ vindt plaats op 2 mei in Museum De Pont in Tilburg.
door Rinus van der Heijden
De beide musici gaan een dialoog aan met het enorme schilderij Regenboog (3,5 x 6 meter) dat in Museum De Pont hangt. Het museum heeft speciaal toestemming gegeven voor het project StrijkLicht, omdat het normaliter geen optredens ‘op zaal’ toestaat. Maar omdat de leiding van het museum beide musici kent en vertrouwt en zij het kunstwerk centraal stellen, is De Pont enthousiast ‘over het idee van een dialoog tussen muziek en de beeldende kunst in het museum’.
Met de keuze van Regenboog maken Jacqueline Hamelink en Anthony Fiumara het zich niet gemakkelijk, want dat deed schilder Jan Andriesse ook niet. Het werk stamt uit 1995 en is opgebouwd uit nauwelijks waarneembare kleurbanen die kleuren van de regenboog verbeelden. De kijker moet al zijn aandacht richten op de verstilde beweging die Andriesse in zijn werk heeft willen leggen. Hetzelfde geldt voor de muziek die het beeld van Regenboog moet gaan vertalen.
“Het leuke voor de mensen die komen kijken is dat ze hedendaagse beeldende kunst beleven en tevens hedendaagse muziek”, zegt Jacqueline Hamelink. “Mensen kijken samen met ons naar het kunstwerk en beluisteren hoe wij dat proberen te vertalen in onze muziek”, vult Anthony Fiumara aan.
Nauwelijks verf
Beeldende kunst vangen in muziek, het is mooi gezegd. Maar hoe stellen beide musici zich dit voor? “Op het schilderij zie je nauwelijks verf”, zegt Anthony Fiumara. “Het lijkt erop of de kunstenaar het licht van de regenboog heeft gevangen. Zoiets kan ook bij muziek. Een cello kan heel hoog klinken, wij gaan de muziek laag voor laag opbouwen, net zoals Jan Andriesse heeft gedaan. Daardoor krijg je stille, verglijdende muziek.”
En Jacqueline Hamelink: “Andriesse is altijd bezig met de breking van het licht. Een vluchtige regenboog kan hij materialiseren. Hij beeldt niet af, laat geen overgangen zien, hij laat slechts zien wat het is. Wij gaan het net zo ongrijpbaar maken als Jans Regenboog. Een regenboog is onaantastbaar, maar knalt tegelijk keihard in your face.”
Als voorbereiding op het project StrijkLicht hebben de twee musici veel met elkaar gesproken. Hoewel zij elkaars werk kenden, ontmoetten zij elkaar daadwerkelijk tijdens November Music 2018. “Anthony benaderde mij toen met de vraag of we iets samen konden doen. Ik stelde voor om met beeldende kunst aan de slag te gaan. Wij zijn daar beiden in geïnteresseerd. We besloten een project te maken rond beeldende kunst en muziek. Ik wilde met iemand werken die niet een stuk voor mij zou schrijven, maar ook een kale discussie met een kunstwerk wilde aangaan.”
Uit de kast
Daarmee ving een spannende periode aan, omdat ze elkaar gingen ontdekken. En componist Fiumara ook als performer uit de kast moest komen. “Ik ben daarvoor niet opgeleid”, zegt hij. “Al moest ik de laatste jaren al wel vaker het podium op. Dat is belangrijk voor de ontwikkeling van mijn werk als componist. Daarbij komt dat ik geen instrumentalist ben, ik bespeel op het podium geen instrument. Bij StrijkLicht voornamelijk elektronica. Ik vind het ontzettend spannend hoe wij op die manier de dialoog aangaan.” Jacqueline Hamelink wijst er daarbij op dat zij wel instrumentalist, maar geen componist is. “Er is bij mij hoogstens sprake van instant composing. We zien wel waar we uitkomen, hopelijk bij het karakter van het project.”
Anthony Fiumara is voor StrijkLicht dan ook niet aan het componeren geslagen. “Hij heeft hoogstens wat elementen samengesteld, waarmee wij gaan spelen”, merkt de celliste op. “Ik draag ook elementen aan, dit alles wordt de basis. Als we straks voor het schilderij zitten kunnen we best denken: zo gaan we het niet doen. Er moet een kwetsbaarheid zijn die in het moment bestaat.” “Mensen kijken zo’n acht of negen seconden naar een kunstwerk in een museum”, weet Anthony Fiumara. “Maar wat gebeurt er als ze acht of negen minuten kijken?” De componist doelt daarbij op de duur van het project: “We doen ongeveer tien minuten per keer, maar we kunnen als we daar zitten gemakkelijk eindeloos spelen.”
Fiona Banner
De keuze voor Regenboog van Jan Andriesse ging vanzelf. Evenals die voor het volgende kunstwerk dat onderdeel wordt van StrijkLicht: dat is Nose Art van de Britse kunstenares Fiona Banner. “Wij hebben van het Prins Bernhard Cultuur Fonds een klein beetje geld gehad. Daarmee konden we deze twee werken ‘doen’. We hadden een long list samengesteld en Jan Andriesse en Fiona Banner stonden meteen op een en twee.” De stad Tilburg is synoniem met het cijfer dertien. Jacqueline Hamelink: “In onze fantasie doen we dertien werken in De Pont en brengen daar een audioboek van uit, zodat we deze projecten jarenlang kunnen laten bewonderen. Onze ambitie is ook StrijkLicht in andere musea te organiseren. Een Guggenheimtourtje ermee te doen bijvoorbeeld. Maar wat we hier doen, kan ergens anders niet bestaan.” “Ieder schilderij vertelt iets anders”, merkt Anthony Fiumara op. “De kunstwerken bepalen wat wij gaan doen. Tussen de eerste twee zit al een wereld van verschil.”
Nose Art verschilt in alle opzichten van Regenboog. Bij Banner denk je eerder aan metal, vinden de musici. Het kunstwerk dat je ook kunt zien als twee vrouwenborsten en daardoor heel lichamelijk overkomt, roept bij hen associaties op van gevechtsvliegtuigen. “Dus zou er wel eens een soort gevechtsdialoog tussen ons kunnen ontstaan”, lachen ze.
De eerste voorstelling op 2 mei is tevens een onderzoek naar hoe de twee musici kunnen samenwerken, hoe ze hun muzikale inzichten vertalen naar het kunstwerk. Het is de start van een project dat langer gaat lopen. “Waarbij we niet weten waar we gaan uit komen.”
STRIJKLICHT
Wordt voor de eerste keer opgevoerd op 2 mei in Museum De Pont in Tilburg. Aanvang 17.30, 19.00 en 19.30 uur. De toegang tot De Pont is op donderdagavonden gratis. De tweede uitvoering van ‘StrijkLicht’ is op 6 juni, weer in De Pont.
Jacqueline Hamelink Soundingbodies
De Pont:
REGENBOOG
NOSE ART
VERTIGO
ABSTRAKTES BILD
(foto boven dit artikel: Anthony Fiumara en Jacqueline Hamelink voor ‘Abstraktes Bild’ van Gerhard Richter)
© Brabant Cultureel 2019