Alles achter je laten en van de wind gaan leven, dat is het hoogste goed. Sandra Bernart houdt het in haar tweede boek, ‘Vol van Maan’, bij vertrouwde thematiek. Het zou fijn zijn geweest als Bernart in haar tweede roman ook zelf haar zekerheden had losgelaten om meer nieuwe literaire paden te gaan bewandelen.
door Lindy Jense
Het leven is er om je lessen te leren. Sommige mensen begrijpen dat, anderen zullen het nooit doorkrijgen. Maakt het feit dat iemand beschikt over dat lerend vermogen hem ‘beter’ dan een ander? En hoe weet je eigenlijk wat ‘jouw’ les is? Auteur Sandra Bernart (Hamont 1973, woont in Maarheeze) gebruikte deze thema’s al in haar debuutroman Ik zag Menno. Ook haar tweede boek, Vol van Maan, draait om spirituele groei en zelfverwerkelijking. Ook qua verhaallijn lijken de boeken op elkaar: een jonge man die er nogal rigide opvattingen op nahoudt, moet een reis maken die hem zal bevrijden. Horen we daar in de verte misschien de echo’s van Paulo Coelho en De Celestijnse belofte? Zeker. Is dat hinderlijk? Alleen als je vindt dat er meer tinten zijn dan zwart en wit.
Liftwedstrijd
Laurens van Daelen, corpsbal en student aan een economische faculteit, hangt van bier en bitterballen aan elkaar. Daar maakt Maan een einde aan: een eigengereide meid die zomaar Laurens’ leven binnenstapt en ervoor zorgt dat hij gaat meedoen aan een liftwedstrijd voor studenten met Lissabon als einddoel. Laurens gaat pas overstag als hij doorkrijgt dat zijn broer Krijn ook meedoet. Hun vader sponsort het avontuur, in de hoop dat tenminste een van zijn zoons als winnaar uit de bus komt. Want winnen, dat is het enige wat telt in de ogen van Van Daelen senior.
Daarmee stuurt Bernart Laurens met een hoop bagage naar het zuiden. Een broedertwist, een vader-zoon-conflict, een coming-of-age-verhaal, een roadmovie en een romance moeten in Vol van Maan allemaal tot ontwikkeling komen. “Reizen vormt je, broertje”, daagt Krijn zijn jongere broer uit. Reizen, aldus Krijn, is een investering die je verder helpt op het pad naar succes en rijkdom. Maar uiteraard, want dit is een spiritueel getint boek, gaat de reis Laurens iets anders opleveren dan geld en aanzien. De broers zullen elkaar nooit beter gaan begrijpen. Die consequente tegenstelling van materialisme versus onthechting houdt Bernart het hele boek lang vol.
Dit boek lezen werkt nog het beste als je het verhaal beschouwt als een serie metaforen: de personages functioneren niet in een literaire structuur maar als illustratie van een filosofie die de auteur wil overbrengen. Het is het soort ‘zoek jezelf, broeder’- spiritualiteit dat de termen ‘vrijheid’ en ‘laat het los’ nogal letterlijk neemt. “Vrienden maak je overal”, zegt een man die al acht jaar als straatartiest door Europa trekt. Is dat niet een leeg bestaan waarin je slechts kortstondig verbindingen aangaat? Niet in Vol van Maan. Er hangt een zekere afkeer rond degenen die een veilig burgermansbestaan nastreven met een goede baan, huis en gezin. De woordkeuze van Bernart geeft de lezer wat dat betreft weinig speelruimte. Laurens omschrijft zijn studentikoze broer Krijn als ‘een eikel’ en Van Daelen senior communiceert uitsluitend schreeuwend, zelfs als hij mailt. Emile, die het duo een lift geeft en die in de war is omdat zijn vriendin het heeft uitgemaakt, is in de ogen van Laurens en Maan ‘een droeftoeter’. Dirk, die ze de volgende lift geeft, rijdt met zijn gezinnetje in een Volkswagen Passat naar de Franse camping waar hij al zijn halve leven komt. Dat komt hem op de kwalificatie ‘lafhartig’ te staan.
Onvoorwaardelijk
Heel anders wordt het als het gaat om degenen waarvan iets te leren valt. Zo heeft Marcus, die een hostel voor pelgrims runt, een ‘blijmoedige’ stem en heldergroene pretogen. De pelgrims die in het hostel verblijven, zijn zonder uitzondering gelukkige mensen die elkaar respectvol behandelen en God onvoorwaardelijk hun dankbaarheid betuigen.
Dit boek is er om de lezer lessen te leren en Bernart zorgt ervoor dat haar boodschap overkomt. Het goed/fout-scenario wordt zelfs zo ver doorgetrokken dat ook auto’s een stempel krijgen. Er zijn dikke Duitse auto’s, zoals de Passat van Dirk en de Audi 8 waarin Krijn een lift krijgt. Aan de andere kant zijn er campers en die krijgen de hoogste lof. In de ene zit Laurens ‘als de koning van Frankrijk’, de andere wordt door Marcus omschreven als ‘mijn trouwe reisgezellin’, terwijl hij de motorkap liefdevol streelt.
Laurens en Maan doen verwoede pogingen om de wedstrijd te winnen, terwijl ze elkaar steeds beter leren kennen. Allebei ontdekken ze, hoe kan het ook anders, dat het beter is om je hart te volgen dan om te doen wat anderen van je verwachten. Daarmee maken zij als enige van de personages een ontwikkeling door; de overige personages blijven eendimensionaal. Sommige zijn zelfs volstrekt overbodig, zoals Timo, de studiegenoot van Laurens die naar Berlijn vertrekt. En weer terugkomt. Punt.
Bernart schrijft vaardig en ze heeft plezier in het beschrijven van uitzinnige plotwendingen en soepele dialogen. Met Ik zag Menno kreeg ze de kwalificatie ‘Eindhovens schrijftalent 2017’ en won ze de Hebban Debuutprijs. Het was fijn geweest als zij in haar tweede boek haar eigen zekerheden had losgelaten en zichzelf de vrijheid had gegund om nieuwe literaire paden te gaan bewandelen.
-
- Sandra Bernart. Foto Frank Poppelaars
Sandra Bernart, Vol van Maan. Groningen: Uitgeverij Palmslag 2018, 240 pp., ISBN 978949177382, pb., €19, 95.
www.palmslag.nl
Lees ook op Brabant Cultureel: Ik zag Menno verdwijnen zonder afscheid
© Brabant Cultureel
Eindhovens Schrijftalent werd ze met een ander verhaal (Nuchterheid met een zachte G). Ze was finalist van de Hebban Debuutprijs, maar won hem niet. Ik begrijp de sarcastische ondertoon van deze recensie niet zo goed. Verhalen zijn een kwestie van smaak en de schrijfster van deze recensie houdt duidelijk niet van het type boek dat Bernart schrijft. Dat mag, maar haar sarcasme haalt het boek onnodig naar beneden. Sowieso komt er maar één camper voor in het verhaal, dus van waar die titel? Dan leert Laurens ook dat honden deugen. Dat Hongaren deugen. Of, beter nog, dat biseksuelen deugen.
Zelf vond ik ‘Vol van Maan’ heerlijk om te lezen en pakkend geschreven. De scènes zijn beeldend, het taalgebruik rijk en toegankelijk. Het is een verhaal zonder opsmuk. Zo mag Bernart er nog meer schrijven.
Volgens mij heeft de recensent een ander boek gelezen dan ik. Haar beschrijving van ‘Vol van Maan’ herken ik niet. Ik las een prachtig verhaal over een kwetsbare en onzekere Laurens die zich bewust wordt van de pijnlijke patronen in zijn leven, met name de wurggreep van zijn vader en de hieruit voortkomende angsten. Maan inspireert en prikkelt hem op een speelse en liefdevolle manier. Ik kreeg een zacht en warm gevoel tijdens het lezen en dat gun ik iedereen. Het zou heel jammer zijn als mensen dit boek op basis van deze recensie links zouden laten liggen.
De recensent heeft het verhaal anders ervaren dan ik. Dat kan. En een mening heeft iedereen en die mag je onderbouwen. Maar waarom schrijft ze zo cynisch? Dat begrijp ik niet. Dat is toch onnodig om als professional je punt te maken? Iedere romanschrijver stelt zich kwetsbaar op en stopt veel tijd en energie in het schrijven van een verhaal. Hij verdient een integere recensie.