Mark en Athanasia Hasperhoven bewonen een kapel in Tilburg. Hun Ursulinenkapel staat midden in de stad, wordt omringd door bebouwing en ligt toch in het groen. Het voormalig gebedshuis, met toren en spits, is alleen vanuit een speeltuintje te zien. Zelfs buurtbewoners kennen het vaak niet. Een deel van de voormalige kapel wordt gebruikt voor concerten en andere culturele activiteiten, het koorgedeelte werd woning.
door Joke Knoop
Het huis van Mark en Athanasia Hasperhoven is een kapel gebleven. Alleen het voormalige priesterkoor, waar het altaar stond, hebben zij in gebruik als woning. Een hoge wand scheidt de woonruimte van de ruimte waar voorheen de nonnen in gebed verzonken waren. Die grote ruimte is onmiskenbaar een gebedsruimte geweest. Door de glas-in-loodramen speelt de zon met het licht. De stoelen staan in het gelid en in de zijbeuken zijn de altaren gebleven. Het Maria-altaar mét bijbehorend beeld.
Kapelbewoners Athanasia en Mark Hasperhoven. Foto Joep Eijkens.
Ornamenten
Mark Hasperhoven: “De kapel is gelukkig nooit ontwijd, want dan verdwijnen alle religieuze ornamenten. Alles was er nog: tabernakel, het grote altaar, de biechtstoel, de orgelgalerij, de specifieke ornamenten.” Helaas verdween in januari 2018 wel het orgel. De fraaie bakstenen kruis- en stergewelven bepalen de sfeer en die is ingetogen. De kleine kruisjes die verspreid aan de muren hingen, hebben de Hasperhovens aan de zusters gegeven.
Dit is de ruimte waar Mark en Athanasia Hasperhoven hun culturele ambities waarmaken. Er zijn in de kapel met grote regelmaat concerten. Meestal is er klassieke muziek te horen, vaak met een tintje uit de Balkan of Griekenland, het land waar Athanasia vandaan komt. Die invulling verzorgen zij zelf. Daarnaast verhuren ze de kapel als trouwlocatie, doet de ruimte dienst bij uitvaarten, en is de ruimte te huur voor allerlei bijeenkomsten mits die de sfeer geen geweld aandoen. Er kunnen honderdvijftig mensen staan of tachtig mensen zitten.
De voormalige Ursulinenkapel is aan de buitenkant in oude glorie gebleven. Foto Joep Eijkens.
Balkon
Soms gaan Mark en Athanasia aan de grote tafel in de kapel zitten, simpelweg om te genieten van de ruimte en het licht. Maar meestal zijn ze te vinden in het woongedeelte, achter de hoge wand die de kapel in twee ruimten verdeelt. Blikvanger in die wand is de dubbele open haard: voor kapel en woonkamer. Bovenin is een balkonnetje dat zicht biedt op de grote ruimte. Dat balkon hoort bij hun slaapvertrek. Tijdens een van de concerten in de kapel heeft een zangeres op het balkon gestaan. “Toevallig was een van de twee architecten aanwezig. Na afloop zei hij dat hij dat balkon precies zo bedoeld had.”
Die architect was Willem van Asten uit Tilburg. Samen met zijn collega Frans Coumans, die ook zitting had in de monumentencommissie, heeft hij in de kapel een woongedeelte gemaakt. De kapel is een rijksmonument, wat beperkingen oplegt bij het verbouwen. Het resultaat van hun ingreep is een woongedeelte van ruim honderd vierkante meter. Daar waar de sacristie was, bereiden de Hasperhovens hun dagelijks maal. Het grote altaar en het tabernakel hebben plaats gemaakt voor de woonkamer. Er is een slaapvertrek, met balkon dus, en uiteraard zijn er de gebruikelijke sanitaire voorzieningen. In de tuin achter de kapel hebben de Hasperhovens een gastenverblijf gebouwd en een garage met bergruimte. Ze zijn gezegend, met zoveel ruimte in het centrum van Tilburg.
Een hoge wand met dubbelzijdige open haard scheidt het woongedeelte van de grote ruimte. Foto Joep Eijkens.
Eisenhower
De kapel is in 1907 ontworpen door architect Willem Frederik J.A. Bouman (1866-1951). De zusters Ursulinen stichtten in de Elzenstraat een klooster met kapel. Duitsers confisqueerden het gebouw tijdens de Tweede Wereldoorlog. Na de bevrijding in oktober 1944 zetten de Engelsen een veldhospitaal in de kapel dat in datzelfde najaar werd bezocht door de Amerikaanse opperbevelhebber van de geallieerden, Dwight Eisenhower. Na de oorlog keerden de Ursulinen niet meer terug en werd het klooster betrokken door de Sociëteit van Jezus, Maria en Jozef (Zusters van JMJ). In de jaren tachtig werd het klooster gesloopt voor een appartementencomplex waar de zusters hun intrek namen. Anno 2018 woont daar nog één zuster. De gemeente kocht de kapel en gaf die vervolgens in bruikleen aan de zusters.
De biechtstoel is in gebruik als toiletruimte. Foto Joep Eijkens.
In 1999 was de congregatie niet langer in staat de kapel te onderhouden en zette de gemeente haar in de verkoop. Mark: “Wij zagen een advertentie in de krant: een gesloten bieding. Omdat we op zoek waren een iets authentieks, zijn we gaan kijken. Er stonden allemaal dure auto’s dus we dachten dat het niks zou worden. Op zondagavond hebben we toch een bod gedaan, want nooit geschoten is altijd mis. Ik ben die avond nog naar het gemeentehuis gefietst om ons bod inde brievenbus te doen, want de dag erna was de termijn gesloten. Diezelfde dag zijn we met vakantie naar Griekenland gegaan.”
“Dinsdag belde mijn vader. Wat hebben jullie nou gedaan? Jullie hebben een kapel gekocht!” Athanasia: “We vertelden het aan iedereen. De Grieken snapten er niks van. Ik dacht dat mijn moeder zich lens zou schrikken, zij is heel gelovig. Maar zij vond het fijn. Ze dacht dat het iets goeds zou brengen.” Eenmaal terug in Tilburg zijn ze meteen gaan kijken. Ze hadden geen enkel plan hoe ze dit zouden aanpakken. De eerste uitgave was de bouw van een één meter tachtig hoge bakstenen muur, zoals geëist door de gemeente. Athanasia: “Dat was meteen een groot bedrag, vijftienduizend gulden. Het zijn altijd grote bedragen. Dat begon al met de opbouw van de steigers.”
In de vroege avond valt mooi licht in de kapel. Foto Joep Eijkens.
Rijtjeswoning
In 2001 verhuisden de Haspenhovens vanuit hun rijtjeswoning naar de kapel. Er was heel wat werk verzet: er was maar één kraantje, geen toilet, geen riolering, nauwelijks elektra. Alle leidingen moesten doorgetrokken worden naar de straat en dat is een flinke afstand. Maar de kapel was wel in goede staat achtergelaten, benadrukt het tweetal.
In de beginjaren werden de zusters meermalen uitgenodigd om kerstavond te vieren in de kapel. Toen waren er nog vijftien, nu is er nog één zuster. Enkele nonnen hadden moeite met de nieuwe bestemming van de kapel. Mark: “Ik kan me dat voorstellen. Het was hun kapel en nu was die van ons. Dat doet hen zeer. Andere zusters waren vol lof over de nieuwe bestemming. We vroegen ons wel af wat ze van de toiletten zouden vinden. In de biechtstoel hebben we twee publiekstoiletten geplaatst. De reactie viel mee. Een non maakte de grappige opmerking dat je er nog steeds iets kunt achterlaten.”
Het fraaie art deco Mariabeeld troont op het Maria-altaar. Foto Joep Eijkens
Verkoop
Toch kijken de Hasperhovens stilletjes uit naar andere huisvesting, liefst een half jaar in Griekenland en een half jaar in een pied-à-terre in Tilburg. Dat is financieel alleen haalbaar zonder de kapel. ”Het legt nu aan aardige druk op ons om dit te financieren en dat vol te houden”, aldus Mark. Met andere woorden: voor een goed bod gaan ze overstag. Of ze daar voorwaarden aan stellen? De gemeente eist dat er geen automatenhal en geen kamerverhuur in mag. Mark: “Ik zou het jammer vinden als de publieke functie verdwijnt. Als bijvoorbeeld een rijke Rus dit koopt en er slechts een week per jaar verblijft. Dat zou me wel zeer doen. Maar aan wie we ook verkopen, het gaat toch pijn doen. Het is een prachtig gebouw. Ik ben er echt trots op.”
© Brabant Cultureel 2018